ΚΟΙΝΩΝΙΑ στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Κρίση και επιβίωση

Του Λυκουργου Λιαροπουλου

Ομότιμου. καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Oταν σκεπτόμαστε την κρίση, η συνήθης αναφορά είναι στην απώλεια του ΑΕΠ 25%, συρρίκνωση αποδοχών και συντάξεων 30% και ανεργία 23%. Η επιβίωση δείχνει να είναι ζήτημα οικονομικών δεικτών. 

Μακάρι να ήταν μόνο αυτό. Η μεγέθυνση του ΑΕΠ είναι ευκολότερη από την αύξηση της συνολικής ευημερίας που συνεπάγεται αλλαγή της κοινωνίας. Στόχος είναι η επιβίωση όχι μόνο ατόμων και οικογενειών αλλά της κοινωνίας. Επιβίωση είναι η διάσωση βασικών χαρακτηριστικών και κατακτήσεων, που σηματοδοτούν την κοινωνία του 21ου αιώνα και κινδυνεύουν λόγω της κρίσης. 

Αυτές είναι η δέσμευση για ελευθερία και αυτοδιάθεση, η πίστη στη δημοκρατία, ο σεβασμός στον «άλλο» και στα ανθρώπινα δικαιώματα, το αδιαπραγμάτευτο της αξίας της ζωής και το αυτονόητο της υπακοής στον νόμο. 

Η επιβίωση, με την έννοια αυτή, δεν είναι θέμα οικονομικό, αλλά πολιτισμικό και ηθικό. Η Ελλάδα δεν κινδυνεύει μόνο με οικονομική κατάρρευση, αλλά με πολιτισμική οπισθοχώρηση και ηθική υποβάθμιση. 

Η Ελλάδα σήμερα είναι μια πολύ πιο «εχθρική» χώρα για όσους κατοικούν εδώ, Eλληνες και ξένους. Ο κίνδυνος είναι η συνεχής υποβάθμιση της ποιότητας της ζωής, η διάψευση προσδοκιών και η μαζική μετανάστευση. Οι κίνδυνοι αυτοί αφορούν πολύ πιο σοβαρά και μακροχρόνια προβλήματα από την ύφεση.

Για να γίνει το χρέος βιώσιμο πρέπει να αυξηθεί ο παρονομαστής και μάλιστα πολύ. Αυτό χρειάζεται παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών, για υποκατάσταση εισαγωγών, και εξαγωγές, δηλαδή ανάπτυξη με ποσοστά… Κίνας για τουλάχιστον 10 χρόνια. Ετούτο το ευλογημένο κομμάτι της Γης έχει δυνατότητες που δεν έχουν χώρες με προβλήματα, όπως η Ιρλανδία και η Πορτογαλία. Η γεωργία, ο τουρισμός, η ναυτιλία, η γεωγραφική θέση, οι φυσικοί πόροι, η ενέργεια, είναι πλεονεκτήματα ανεκμετάλλευτα. Η αξιοποίησή τους, όμως, έχει τρεις βασικές προϋποθέσεις. Σκληρή και συλλογική προσπάθεια, πολλές και μεγάλες επενδύσεις και ριζική αλλαγή του πολιτισμικού, πολιτικού και ηθικού μας υποδείγματος .  

Δυστυχώς, αυτή τη στιγμή έχει τρωθεί η ίδια η «μήτρα» της κοινωνίας μας. Η επιβίωση, συνεπώς, εξαρτάται από την απάντηση σε επτά θανάσιμες απειλές: 

Δημοκρατία: Ακραία κόμματα φαιοκόκκινης απόχρωσης δημιουργούν δικό τους… δίκαιο, με διείσδυση στην Αστυνομία, στο κοινό έγκλημα και στις τάξεις των «απελπισμένων».

Θεσμοί: Το πολιτικό σύστημα, η Βουλή, ο συνδικαλισμός, η Αστυνομία, τα Δικαστήρια, η Τοπική Αυτοδιοίκηση, η Δημόσια Διοίκηση, όλα είναι στο χαμηλότερο σημείο κοινωνικής αποδοχής και αξιοπιστίας.

Δικαιοσύνη: Φοροφυγάδες, μικροί και μεγάλοι απατεώνες δεν διώκονται ή δεν καταδικάζονται τελεσίδικα ακόμη και όταν διαπιστώνεται παραβατικότητα. Η αρνησιδικία υπονομεύει και τη λειτουργία της οικονομίας.

Κοινωνική δικαιοσύνη: Η καθιέρωση μόνιμου και προοδευτικού φορολογικού συστήματος και η εφαρμογή δίκαιων εισπρακτικών κανόνων είναι η λυδία λίθος της επιβίωσης της χώρας. Μόνο έτσι η άνοδος του ΑΕΠ θα σημαίνει άνοδο στην ευημερία της κοινωνίας.

Κοινωνικό κράτος και κοινωνική συνοχή: Η εξάρτηση κοινωνικών παροχών από το εργασιακό καθεστώς, ιδιαίτερα στην ασφάλιση υγείας, δημιουργεί στρατιές ανέργων και ανασφάλιστων. Οι υπουργοί Υγείας του ΟΟΣΑ το 2010 αποφάσισαν ότι η κρίση επιβάλλει πρόσθετη χρηματοδότηση από το κράτος για να μη δημιουργηθεί ένα βουνό νοσηρότητας και θνησιμότητας στις επόμενες δεκαετίες.

Παιδεία: Η δημόσια εκπαίδευση και ιδίως το δημόσιο πανεπιστήμιο έχουν απαξιωθεί σοβαρά. Η κρίση επιβάλλει ενίσχυση του δημόσιου τομέα, με ταυτόχρονη απελευθέρωση του ιδιωτικού.

Το ηθικό οικονομικό υπόδειγμα: Καινοτομία, επένδυση, παραγωγή, εξαγωγές και δουλειές απαιτούν ελευθερία του επιχειρείν και θεσμικό και νομικό περιβάλλον που δεν διώκει την επιχειρηματικότητα και τον επιχειρηματία. Σε αυτό στοχεύουν οι φιλελεύθεροι και η σύγχρονη Aριστερά ως ιδεολογικό και πολιτικό αντίβαρο, με κοινό τόπο πάντα το συμφέρον της χώρας. Η ελληνική οικονομία σήμερα δεν χρειάζεται άλλο ένα μαρξιστικό «πείραμα», αλλά δημοκρατική σύνθεση απόψεων, με στόχο παραγωγή πρώτα και δίκαιη κατανομή μετά. Μία κρατικιστική Ελλάδα δεν μπορεί, πλέον, ούτε καν να επαιτεί.

Αυτή η Ελλάδα, με αξιόπιστες απαντήσεις στις παραπάνω επτά θανάσιμες απειλές, μπορεί να αξιώσει και όχι να επαιτεί τη βοήθεια της Ευρώπης. Eτσι θα κερδίσουμε την εμπιστοσύνη και όχι την καλοσύνη των ξένων.