ΜΝΗΜΕΣ ΠΟΥ ΣΒΗΝΟΥΝ: Η φωτογραφία του Κώστα Μπαλάφα που έκανε την Αθήνα να πονέσει

Του Δημητρη Ρηγοπουλου

​​

Για εκατομμύρια Αθηναίους η Δευτέρα 17 Δεκεμβρίου ήταν μια συνηθισμένη Δευτέρα με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό για τον καθένα. Αλλά για τους χρήστες του facebook η ανάρτηση μιας έγχρωμης φωτογραφίας του Κώστα Μπαλάφα (1920 - 2011) που απεικονίζει τα Χαυτεία τον Δεκέμβριο του 1960 ήταν η αιτία για μικρούς εσωτερικούς σεισμούς.

Πολύ γρήγορα η φωτογραφία από τα Φωτογραφικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη ανέβηκε σε εκατοντάδες προφίλ συγκεντρώνοντας σχόλια που απηχούσαν ένα παράδοξο κλίμα έκπληξης, θαυμασμού και μελαγχολίας. 

Ο κόσμος ήταν συγκινημένος. Το ξεχασμένο 1960 είχε εισβάλει με τρόπο απρόσμενο και ορμητικό στα δικτυωμένα αθηναϊκά διαμερίσματα του 2012.

Αλλά τι είδαμε σε αυτή τη φωτογραφία που μας αναστάτωσε τόσο πολύ; 

Δεν είναι δύσκολο να το πεις: 

Το στιγμιότυπο από τη χριστουγεννιάτικη Σταδίου με το χαρούμενο πλήθος να πλημμυρίζει τα πεζοδρόμια, τα γεμάτα στυλ αυτοκίνητα (θαρρείς βγαλμένα από τις ταινίες του Ντάγκλας Σερκ) και τις πληθωρικές φωταψίες των καταστημάτων συνιστά την τέλεια αντίθεση με το «σήμερα». 

Ξεχειλίζει τόση χαρά της ζωής η φωτογραφία του 1960 που είναι σαν να το... κάνει λίγο επίτηδες. Αν ήταν τραβηγμένη στο Κολωνάκι ή στο Σύνταγμα οι δονήσεις του πόνου θα έφταναν σε μικρότερες δόσεις. Αλλά, ναι, αυτή η σχεδόν μεθυσμένη από χαρά Σταδίου πονάει. Ναι, το ποτάμι νοσταλγίας που ακολούθησε την ταχύτατη διάδοση της φωτογραφίας μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα είναι εύκολα ερμηνεύσιμο στις σημερινές συνθήκες γενικευμένης βουβαμάρας και αδυναμίας (ή απροθυμίας) συντονισμού με το εορταστικό πνεύμα των ημερών. 

Ομως, υπάρχουν διαστάσεις της (φαινομενικά) μεμονωμένης αυτής ιστορίας που μας επιτρέπουν, παρ’ όλα αυτά, να αισιοδοξούμε.

Γιατί ακόμα και η απλή ανάρτησή της δεν υποδηλώνει μόνο παθητικά συναισθήματα που έχουν να κάνουν με τη νοσταλγία (ενός εξιδανικευμένου παρελθόντος) ή τη μελαγχολία (για την κατάντια του κέντρου της πρωτεύουσας). Η συναισθηματική συστράτευση πίσω από τη φωτογραφία της Σταδίου είναι μια υποθήκη για το μέλλον με πολιτικό περιεχόμενο. Οσο περισσότερες αναρτήσεις, τόσο περισσότεροι μελλοντικοί υπερασπιστές της αστικής υπόστασης του κέντρου της Αθήνας, τόσο περισσότεροι αποφασιστικοί διεκδικητές αυτού που χάθηκε και που με αφορμή μια άγνωστη φωτογραφία συνειδητοποιούμε πόσο μας έχει λείψει. Μπορεί ο συσχετισμός facebook και κοινωνικών διεργασιών να κάνει ορισμένους να χαμογελάνε περιπαικτικά, αλλά στον περίπλοκο κόσμο μας όλα έχουν τη σημασία τους. Η μελαγχολία του 2012, όπως αποτυπώθηκε στα σχόλια του Διαδικτύου, είναι εν δυνάμει ένας πυρήνας αλλαγής.