Τηλεοπτική αποβλάκωση

ΑΡΘΡΟ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ

Του ΓΙΩΡΓΟΥ Χ. ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ

Στις δύο Φεβρουαρίου θα γινόταν και φέτος, όπως κάθε χρόνο, η βαρυσήμαντη ομιλία του Προέδρου των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα προς τους Αμερικανούς για την «κατάσταση του έθνους»! Η ομιλία, όμως, αναβλήθηκε γιατί την ίδια ημέρα μεταδιδόταν ένα τηλεοπτικό σήριαλ, το Lost, το οποίο βλέπουν εκατομμύρια Αμερικανοί. Είναι η πρώτη φορά που μία τελετή-θεσμός στην πολιτική ζωή των ΗΠΑ αναβάλλεται εξαιτίας ενός σήριαλ.

Το γεγονός εντυπωσιάζει ακόμη περισσότερο, καθώς πρόκειται για την πρώτη ομιλία-απολογισμό του Μπάρακ Ομπάμα και μάλιστα σε μία κρισιμότατη στιγμή της αμερικάνικης κοινωνίας λόγω της οικονομικής κρίσης, της ανεργίας και των πολεμικών της εμπλοκών. Δικαιώνεται έτσι ο Νιλ Πόστμαν που θεωρούσε ότι η τηλεόραση αποτελεί σημείο-κλειδί του σύγχρονου πολιτισμού, καθώς συνιστά μία «μεταφορά»(metaphora), και η μεταφορική λειτουργία της συνίσταται στους συμβολισμούς των πληροφοριών της, τις πηγές, την ποιότητα και την ταχύτητα της ενημέρωσης και το περιβάλλον μέσα στο οποίο παράγονται οι ειδήσεις.

Με την μεταφορική της λειτουργία η τηλεόραση ποιεί πολιτισμό, διότι μεταβάλλει ριζικά τον τρόπο και το περιεχόμενο του δημόσιου διαλόγου· «έναν πολιτισμό που απομυζούν τα χάχανα» και ο νηπιακός λόγος των δημόσιων συζητήσεων, έναν πολιτισμό συνεχών κύκλων ευτελούς ψυχαγωγίας και γι’ αυτό ικανό να εξαλείψει τον πολιτισμό.

Ο Νιλ Πόστμαν παραδέχεται ότι υφίστανται οι πολιτισμοί-φυλακές και οι μηχανισμοί ελέγχου της σκέψης όπως ακριβώς τις περιέγραψε ο Όργουελ, ότι ο σύγχρονος πολιτισμός χαρακτηρίζεται από την υπερπληροφόρηση που «πνίγει» την αλήθεια μέσα στο «θόρυβο» και τη σύγχυση - γεγονός που καθιστά άχρηστη την απαγόρευση- καταλήγοντας στην καταξίωση της κοινοτοπίας, των «σκουπιδιών» και του ανεξάντλητου χάχανου.

Σήμερα, βασανιζόμαστε, όπως ο πληθυσμός στο «Θαυμαστό Καινούργιο Κόσμο» του Χάξλεϊ, όχι γιατί γελάμε αντί να σκεφτόμαστε, αλλά γιατί δεν ξέρουμε ούτε γιατί γελάμε ούτε για ποιο λόγο έχουμε σταματήσει να σκεφτόμαστε.

«Σκέπτομαι» έγραφε για τις ΗΠΑ ο Νόρμαν Μέιλερ(Μάγισσα τέχνη) ότι «αυτή την πλούσια και ισχυρή χώρα… αυτή την εταιρική γη δίχως ενστικτώδη αντίδραση στην αισθητική που τώρα διέδιδε σε ολόκληρο τον κόσμο, τη χειρότερη εφαρμοσμένη αισθητική στην ιστορία του κόσμου… αυτή τη λαίμαργη δημοκρατία που κατέψυξε το φαΐ της προτού το κάψει... αυτή τη σαδιστικά επαναστατημένη Δημοκρατία που τις άρεσαν τα πέτσινα, τα σαδομαζοχιστικά... ναι, αυτή η Αμερική, η τρομοκρατημένη, κάλλιστα χρειαζόταν την τηλεόραση - είμαι εδώ για να σε νεκρώσω, το χρειάζεσαι!»

Για την τηλεόραση τα πάντα είναι η στιγμή, όλα είναι στιγμιαία και ταυτόχρονα. Το πνεύμα δεν είναι πια παρά η οργανωμένη νοημοσύνη, η δεξιοτεχνία, η άσκηση καθώς και η ευτελής χρησιμοθηρική εξυπνάδα. Η κουλτούρα ως καλλιέργεια δεν είναι παρά μια επίφαση που χρησιμεύει ως άλλοθι έναντι των βαρβάρων, που είναι οι απόκληροι, οι μετανάστες.

Η τηλεόραση διχοτομεί απόλυτα τη φαντασία, που χάνει τις αποχρώσεις, παύοντας να είναι φαντασία. Απομένει έτσι μόνο ο δαιμονισμός που είναι «η μιλιά της βουβαμάρας»(Κίκεργκωρ) του αποβλακωμένου και χειραγωγημένου ιδιώτη.