Χρόνια, καθημερινή κατάσταση για πολλούς, η μοναξιά αποκτά ιδιαίτερα οξύ τόνο τις γιορτινές μέρες. Τον υπόλοιπο καιρό μπορείς να την κρύψεις, να την ξεχάσεις μέσα στον θόρυβο και τις δουλειές της καθημερινότητας. Οι μεγάλες γιορτές, όμως, όπως τα Χριστούγεννα ή η Πρωτοχρονιά, δεν αφήνουν τόπο για κρυψώνα. Δεν υπάρχουν δικαιολογίες όταν όλοι οι άλλοι φαίνεται να είναι με παρέα, κοντά σε φίλους και συγγενείς. Το μήνυμα που έρχεται από παντού είναι ότι αν είσαι μόνος τα Χριστούγεννα, είσαι μοναχικός.
Από όλες τις δυσάρεστες στατιστικές, εκείνες που αφορούν τη μοναξιά αγγίζουν ίσως την πιο σπαρακτική χορδή. Ξέρουμε ότι υπάρχουν άνθρωποι που είναι άρρωστοι ή υποφέρουν τις γιορτινές μέρες, όπως και όλες τις άλλες. Αλλά η ιδέα να περάσει κανείς τη βραδιά των Χριστουγέννων ή της Πρωτοχρονιάς μόνος και σιωπηλός, φαίνεται πιο αφόρητη.
Οι μοναχικοί όμως δεν είναι μόνοι: υπάρχουν πάρα πολλοί. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι στη Βρετανία ένας στους τρεις πολίτες ηλικίας άνω των 60 μπορεί να μη μιλήσει σε φίλο ή συγγενή για διάστημα που φτάνει τη μια εβδομάδα, ενώ ένας στους δέκα περνά ολόκληρο μήνα χωρίς τέτοια συνομιλία. Αυτό το τελευταίο νούμερο σημαίνει ότι υπάρχουν 850.000 Βρετανοί με σοβαρό πρόβλημα μοναξιάς. Η κατάσταση αυτή δεν είναι οδυνηρή μόνο για τα ίδια τα άτομα, αλλά και για την κοινωνία. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας κατατάσσει τη μοναξιά ως υψηλότερο παράγοντα κινδύνου υγείας από το μακροχρόνιο κάπνισμα, ενώ ιατρικοί ερευνητές έχουν διαπιστώσει μια σύνδεση ανάμεσα στην έλλειψη κοινωνικής επικοινωνίας και τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Δεν είμαστε όμως ανίσχυροι απέναντι σ’ αυτό το πρόβλημα. Ενθαρρυντικό παράδειγμα, μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε πρόσφατα στο Λονδίνο. Ενα πιλοτικό πρόγραμμα που αποκαλείται Get Together έχει αρχίσει να λειτουργεί στο Γουεστμίνστερ και σύντομα θα επεκταθεί σε όλο το Λονδίνο. Απορρίπτει την παλιά προσέγγιση, τα σχήματα τύπου «αποκτήστε φίλους», τα οποία έχουν φτωχά, ως προς τη διάρκεια, αποτελέσματα, κυρίως επειδή οι μοναχικοί άνθρωποι που έρχονται έτσι σε τυχαία επαφή δεν έχουν συχνά τίποτα κοινό μεταξύ τους.
Με το πρόγραμμα Get Together, μπορείς αν θέλεις να δηλώσεις συμμετοχή σε μια τηλεφωνική ομάδα συζήτησης πάνω σε θέμα που σ’ ενδιαφέρει -μπορεί να είναι μουσική, πολιτική ή οτιδήποτε άλλο- και κατόπιν, σε μια συγκεκριμένη ώρα, συμμετέχεις, μαζί με άλλα έξι-οκτώ άτομα και έναν συντονιστή, σε τηλεσυνομιλία μιας περίπου ώρας. Οι οργανωτές θέτουν ως στόχο να φέρουν σ’ επαφή ανθρώπους που μένουν κοντά έτσι ώστε να μπορούν να συναντηθούν μετά.
Οι πρώτες δοκιμές έφεραν εκπληκτικά αποτελέσματα: άνθρωποι που θα κλείνονταν στον εαυτό τους αν τους έσπρωχνες σ’ ένα δωμάτιο γεμάτο άγνωστους, καταφέρνουν εύκολα να ανοιχτούν σε μια τηλεφωνική συνομιλία με άλλους οι οποίοι μοιράζονται το ίδιο ενδιαφέρον.
Οι άνθρωποι πίσω από το Get Together έχουν ευρύτερες φιλοδοξίες. Εχουν αναπτύξει τώρα μια νέα υπηρεσία, που ξεκίνησε στη λονδρέζικη συνοικία του Σάουθγουερκ και πρόκειται σύντομα να επεκταθεί σε τρεις ακόμα γειτονιές. Το πρόγραμμα αυτό μπορεί όχι μόνο να καταπολεμήσει την κοινωνική αποσύνδεση που έρχεται μαζί με τη μεγάλη ηλικία, αλλά και να προτείνει μια ριζικά καινούργια προσέγγιση όσον αφορά τις δημόσιες υπηρεσίες.
Αποκαλείται Southwark Circle (southwark. org. uk) και είναι πολύ απλή. Οποιος θέλει να συμμετάσχει, πληρώνει μια συνδρομή και αποκτά το δικαίωμα για κατ’ οίκον επισκέψεις από ελεγμένους, από άποψη ασφαλείας, βοηθούς (ορισμένοι αμειβόμενοι, άλλοι εθελοντές) οι οποίοι μπορούν να προσφέρουν διάφορες εξυπηρετήσεις, από το να κλαδέψουν τους θάμνους στην αυλή μέχρι να διδάξουν πώς να στέλνει κανείς email και sms. Οποιος θέλει, μπορεί να μειώσει την τρίμηνη συνδρομή με το να γίνει και ο ίδιος βοηθός, επισκεπτόμενος άλλους και χρησιμοποιώντας τις δεξιότητές του για να τους βοηθήσει.
Μπορεί να είναι το δέλεαρ της πρακτικής βοήθειας που παρακινεί αρχικά τους ανθρώπους, το αποτέλεσμα όμως είναι ένα δίκτυο τοπικών, ανθρώπινων δεσμών. Ξαφνικά, άνθρωποι επισκέπτονται ο ένας τον άλλο· και οι άνδρες, ιδιαίτερα, που συχνά απεχθάνονται την ιδέα να ζητήσουν βοήθεια, ελκύονται από ένα πρόγραμμα που τους δίνει τη δυνατότητα να γίνουν και πάλι χρήσιμοι.
Η διαφορά-κλειδί από άλλες υπηρεσίες για τους ηλικιωμένους είναι ο τόνος της φωνής. Η ιστοσελίδα του Southwark Circle δεν κάνει καμιά αναφορά στην ηλικία: προσφέρει απλώς ένα σύνολο υπηρεσιών που ο καθένας θα έβρισκε ελκυστικές. Η πρώην δημοσιογράφος Σίρλεϊ Αντερσον, 70 ετών σήμερα, λέει ότι πάντα φοβόταν οποιαδήποτε υπηρεσία φέρει την ετικέτα του ηλικιωμένου. Ανησυχούσε ότι γρήγορα θα βρισκόταν σε κάποια θλιβερή αίθουσα να τραγουδάει ρετρό τραγουδάκια μαζί με άλλους ηλικιωμένους. Και μόνο η ιδέα την έκανε να ανατριχιάζει. Την περασμένη εβδομάδα, όμως, ο «Κύκλος του Σάουθγουερκ» οργάνωσε ένα χριστουγεννιάτικο γεύμα για τα μέλη του σε μια παμπ με καλό φαγητό και καλή μουσική - αληθινούς μουσικούς και όχι «διασκεδαστές ηλικιωμένων». Η Σίρλεϊ πήγε και της άρεσε πολύ.
Το ίδιο και ο 47χρονος Μπάρι, που όλοι τον ξέρουν με το μικρό του όνομα αλλά και το όνομα του σκύλου-οδηγού του, του Μπέιλι. Ενας βοηθός του Κύκλου πήγε μαζί του στα μαγαζιά για να τον βοηθήσει να διαλέξει το κατάλληλο χρώμα μιας φόρμας γυμναστικής. Τώρα ο Μπάρι σχεδιάζει να ανταποδώσει, επισκεπτόμενος ανθρώπους που δεν μπορούν να βγουν από το σπίτι. Δεν αισθάνεται καθόλου ότι συμμετέχει σε μια κοινωνική υπηρεσία: «Είναι σαν μια ομάδα φίλων», λέει.
Οι άνθρωποι πίσω από το Get Together έχουν ευρύτερες φιλοδοξίες. Εχουν αναπτύξει τώρα μια νέα υπηρεσία, που ξεκίνησε στη λονδρέζικη συνοικία του Σάουθγουερκ και πρόκειται σύντομα να επεκταθεί σε τρεις ακόμα γειτονιές. Το πρόγραμμα αυτό μπορεί όχι μόνο να καταπολεμήσει την κοινωνική αποσύνδεση που έρχεται μαζί με τη μεγάλη ηλικία, αλλά και να προτείνει μια ριζικά καινούργια προσέγγιση όσον αφορά τις δημόσιες υπηρεσίες.
Αποκαλείται Southwark Circle (southwark. org. uk) και είναι πολύ απλή. Οποιος θέλει να συμμετάσχει, πληρώνει μια συνδρομή και αποκτά το δικαίωμα για κατ’ οίκον επισκέψεις από ελεγμένους, από άποψη ασφαλείας, βοηθούς (ορισμένοι αμειβόμενοι, άλλοι εθελοντές) οι οποίοι μπορούν να προσφέρουν διάφορες εξυπηρετήσεις, από το να κλαδέψουν τους θάμνους στην αυλή μέχρι να διδάξουν πώς να στέλνει κανείς email και sms. Οποιος θέλει, μπορεί να μειώσει την τρίμηνη συνδρομή με το να γίνει και ο ίδιος βοηθός, επισκεπτόμενος άλλους και χρησιμοποιώντας τις δεξιότητές του για να τους βοηθήσει.
Μπορεί να είναι το δέλεαρ της πρακτικής βοήθειας που παρακινεί αρχικά τους ανθρώπους, το αποτέλεσμα όμως είναι ένα δίκτυο τοπικών, ανθρώπινων δεσμών. Ξαφνικά, άνθρωποι επισκέπτονται ο ένας τον άλλο· και οι άνδρες, ιδιαίτερα, που συχνά απεχθάνονται την ιδέα να ζητήσουν βοήθεια, ελκύονται από ένα πρόγραμμα που τους δίνει τη δυνατότητα να γίνουν και πάλι χρήσιμοι.
Η διαφορά-κλειδί από άλλες υπηρεσίες για τους ηλικιωμένους είναι ο τόνος της φωνής. Η ιστοσελίδα του Southwark Circle δεν κάνει καμιά αναφορά στην ηλικία: προσφέρει απλώς ένα σύνολο υπηρεσιών που ο καθένας θα έβρισκε ελκυστικές. Η πρώην δημοσιογράφος Σίρλεϊ Αντερσον, 70 ετών σήμερα, λέει ότι πάντα φοβόταν οποιαδήποτε υπηρεσία φέρει την ετικέτα του ηλικιωμένου. Ανησυχούσε ότι γρήγορα θα βρισκόταν σε κάποια θλιβερή αίθουσα να τραγουδάει ρετρό τραγουδάκια μαζί με άλλους ηλικιωμένους. Και μόνο η ιδέα την έκανε να ανατριχιάζει. Την περασμένη εβδομάδα, όμως, ο «Κύκλος του Σάουθγουερκ» οργάνωσε ένα χριστουγεννιάτικο γεύμα για τα μέλη του σε μια παμπ με καλό φαγητό και καλή μουσική - αληθινούς μουσικούς και όχι «διασκεδαστές ηλικιωμένων». Η Σίρλεϊ πήγε και της άρεσε πολύ.
Το ίδιο και ο 47χρονος Μπάρι, που όλοι τον ξέρουν με το μικρό του όνομα αλλά και το όνομα του σκύλου-οδηγού του, του Μπέιλι. Ενας βοηθός του Κύκλου πήγε μαζί του στα μαγαζιά για να τον βοηθήσει να διαλέξει το κατάλληλο χρώμα μιας φόρμας γυμναστικής. Τώρα ο Μπάρι σχεδιάζει να ανταποδώσει, επισκεπτόμενος ανθρώπους που δεν μπορούν να βγουν από το σπίτι. Δεν αισθάνεται καθόλου ότι συμμετέχει σε μια κοινωνική υπηρεσία: «Είναι σαν μια ομάδα φίλων», λέει.
Η ωθητική δύναμη πίσω από αυτά τα προγράμματα είναι η Participle, μια κοινωνική επιχείρηση που προσπαθεί να επανεπινοήσει τη δημόσια σφαίρα. Η συνιδρύτρια Χίλαρι Κόταμ, η οποία έχει βραβευτεί για την καινοτόμο δουλειά της στους τομείς της υγείας, των σχολείων και των φυλακών, λέει ότι ο «Κύκλος του Σάουθγουερκ» έχει επιτυχία γιατί έκανε κάτι που σπανίως κάνουν οι κοινωνικές υπηρεσίες: άκουσε το κοινό. Διαπίστωσε ότι οι ηλικιωμένοι απορρίπτουν τόσο το παλιό μοντέλο του 1950 όσο και τα μοντέλα της «ελεύθερης αγοράς» του ’80. «Δεν θέλουν να είναι ανήμποροι αποδέκτες αλλά ούτε παθητικοί καταναλωτές».Είναι σίγουρο ότι οι υπόλοιπες κοινωνικές υπηρεσίες μπορούν να μάθουν πολλά από αυτό το σημαντικό πείραμα. Ενα από τα κυριότερα διδάγματα είναι πως η πρόληψη είναι καλύτερη από τη θεραπεία: ο «Κύκλος» στοχεύει να εμπλουτίσει τη ζωή των ανθρώπων όταν ακόμα είναι ικανοί, παρά να περιμένει μέχρι να αρρωστήσουν. Και η καθολικότητα είναι κρίσιμης σημασίας. Οι συμβατικές κοινωνικές υπηρεσίες ξοδεύουν ένα σωρό χρήματα μόνο για να βεβαιώσουν την οικονομική κατάσταση των ανθρώπων, για να βρουν ποιους να αποκλείσουν. Ο «Κύκλος» έχει αρκετά εύπορα μέλη, που ελκύονται από μια υπηρεσία που δεν απευθύνεται μόνο στους άπορους, και με τις συνδρομές τους χρηματοδοτούν και εκείνους που δεν μπορούν να πληρώσουν. Και το μεγάλο θέλγητρο για όλους είναι ότι τους προσφέρεται η δυνατότητα να δίνουν και να παίρνουν. Να αισθάνονται και να είναι ενεργοί πολίτες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου