Διάλογοι με (τη) βραδύτητα

Γράφει ο  ΘΩΜΑΣ ΣΙΩΜΟΣ

Προβλήθηκε από την κρατική τηλεόραση, πρόσφατα, ένα ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στον πολιτισμό της ταχύτητας και την κουλτούρα της χρονομέτρησης.

Το ντοκιμαντέρ δεν είχε ως αφετηρία τον δημόσιο χρόνο της ιστορίας, των ρεκόρ, της πολιτικής, των ταχύτατων μεταφορών κ.ά., αλλά την ιδιωτική ταχύτητα με την οποία διανύουμε έναν δρόμο από τον οποίο συνηθίζουμε να περνάμε καθημερινά.

Ο κοινωνικός ερευνητής Robert Divine χρειάστηκε να περιμένει 10 χρόνια για να καταγράψει την αύξηση κατά 10% στην ταχύτητα με την οποία διανύουν οι άνθρωποι μια απόσταση 100 μέτρων σε ορισμένες χώρες του δυτικού κόσμου. Αν εμπιστευτούμε τους αριθμούς για να βγάλουμε συμπεράσματα, θα μπορούσαμε να καταλήξουμε σε μερικούς αφαιρετικούς συλλογισμούς του τύπου «η αύξηση της ταχύτητας με την οποία κινούνται οι πολίτες στις δυτικές κοινωνίες είναι ανάλογη της βελτίωσης της ταχύτητας με την οποία οι αθλητές στις αρένες του παγκόσμιου θεαματικοποιημένου αθλητισμού καταρρίπτουν τα ρεκόρ ταχύτητας το ένα μετά το άλλο».

Ενα ακόμη εντυπωσιακότερο συμπέρασμα που θα μπορούσε να δώσει τροφή στη λαίμαργη φαντασία μας είναι ότι κάθε χρόνο οι δυτικοί πολίτες αυξάνουν την ταχύτητά τους ως διαβάτες, με αποτέλεσμα στα επόμενα δέκα χρόνια να κινούμαστε με ακόμη μεγαλύτερη ταχύτητα. Ολοι ξέρουμε ότι αυτό δεν μπορεί να συμβεί, όχι μόνο γιατί υπάρχουν βιολογικά όρια που το ανθρώπινο σώμα, όση προσαρμοστικότητα και να επιδείξει, δεν θα τα καταφέρει να τα υπερβεί, αλλά κυρίως γιατί ξέρουμε ότι οι ίδιοι άνθρωποι που το πρωί βιάζονται να πάνε στη δουλειά τους, το απόγευμα χαζολογούν με βραδύτητα μπροστά στις βιτρίνες των καταστημάτων.

Οι αριθμοί και η στατιστική είναι ένα χρήσιμο (και θεαματικό στην περίπτωσή μας) εργαλείο για να δημιουργήσει εντυπώσεις και λογικά άλματα που μερικές φορές ισοδυναμούν με ψέματα.

Σε κάθε περίπτωση αυτό το ντοκιμαντέρ με έβαλε σε σκέψεις και έτσι άρχισα να αυτοπαρατηρώ την ταχύτητα με την οποία κινούμαι στα κατειλημμένα πεζοδρόμια της πόλης και στα πλατώματα της παραλίας, να καταγράφω, να επιβραδύνω ή να επιταχύνω τον ρυθμό μου ανάλογα με τον χώρο, τον προορισμό, τις προσταγές των αρχιτεκτονικών και δομικών ορίων που ξέρουν (και προορίζονται για) να επιβάλλονται.

Θυμήθηκα εκείνη τη μαγική (για τα μάτια μου) πολιτεία της νότια Ινδίας, την Κέραλα, όπου η βραδύτητα είναι αυτή που επιβραβεύεται και όχι η ταχύτητα, αλλά και το φυσικό περιβάλλον και τις ανάλογες δραστηριότητες που είναι ικανές να τροφοδοτήσουν τη βραδύτητα.

Ακόμη πιο ξεκάθαρα θυμήθηκα τους πολιτισμικούς όρους και τις παραδόσεις που τροφοδοτούν τη βραδύτητα και αναζήτησα τέτοιους όρους και στη δική μας παράδοση, η οποία (όπως σε πολλά άλλα πεδία) διακρίνεται για την αμφισημία της.

Θυμήθηκα από το παρελθόν την καρικατούρα του Παπατρέχα και την κωμική φιγούρα του βιαστικού Θου-Βου.

Αντικρίζοντας το σήμερα, κατέληξα σε ένα παράδειγμα όπου το «όποιος βιάζεται σκοντάφτει» στέκεται απέναντι από «το γοργόν και χάριν έχει».

Κατανόησα πως οι δυο αυτές λαϊκές ρήσεις δεν είναι εκεί για να ανοίξουν έναν πολιτισμικό διάλογο σχετικά με την ταχύτητα ή τη βραδύτητα, αλλά είναι εκεί ως εργαλεία-δικαιολογίες, ισοδύναμες μεταξύ τους και πρόθυμες να επιστρατευτούν προκειμένου να δικαιολογήσουν τις επιλογές μας που άλλοτε γοητεύονται από τη βραδύτητα και άλλοτε κυβερνώνται (όπως όλα τα πεδία της σύγχρονης ζωής) από την ταχύτητα

www.vardaris.gr