Kalimera!

Της ΜΥΡΣΙΝΗΣ ΖΟΡΜΠΑ

Mία ανύπαρκτη kalimera υποδέχεται τους τουρίστες φέτος, συνοψίζοντας επιδεικτικά σε μια λέξη την κορυφαία κρίση ταυτότητας στην οποία έχει περιέλθει η χώρα. «Το kalimera ως σύνθημα και περιεχόμενο είναι τουλάχιστον γελοίο και δείχνει σαν να μην έχουμε αντιληφθεί τη σοβαρότητα της κατάστασης» σχολιάζει ένας έμπειρος διαφημιστής.

Η διαπίστωσή του είναι γενικής εφαρμογής: Πόσο αντιλαμβανόμαστε την κρισιμότητα της κατάστασής μας; Πώς προδιαγράφεται το μέλλον; Ποιος είναι σε θέση να απαντήσει στα σημερινά ερωτήματα; Σε ποιο λαβύρινθο έχει χαθεί ο πολιτικός και ο δημόσιος διάλογος; Μια κυβέρνηση που έχει βρεθεί πρόσωπο με πρόσωπο με την κοινωνία πώς θα τα καταφέρει να επιβιώσει πάνω σε ένα σανίδι πολιτικής σκηνοθεσίας; Ποιο είναι το σχέδιο, η στρατηγική, οι στόχοι; Πού είναι τα πρόσωπα, η ενδοχώρα, οι έννοιες, το νέο αφήγημα; Στις οριακές ανατροπές που ζούμε σήμερα, πόσο ορθολογικές, δημοκρατικές, διαφανείς και δίκαιες μπορούν να είναι οι επιλογές και οι μεταρρυθμίσεις που πολλοί επιθυμούσαμε από καιρό; Ψέματα, παραπλάνηση, εύνοιες, εξαιρέσεις, σκόπιμες αποσιωπήσεις προκαλούν το κοινό αίσθημα. Μια σπίθα είναι αρκετή για να φουντώσει η κοινωνική έκρηξη.

Στο όνομα της οικονομικής γλώσσας καταργήθηκε το τελευταίο διάστημα η γλώσσα της πολιτικής, με λίγα λόγια η γλώσσα του κοινωνικού κράτους, της δικαιοσύνης, της ανισότητας, της ελευθερίας, της ηθικής συμπεριφοράς. «Να ξαναβρούμε τη δική μας γλώσσα της πολιτικής» λέει ο σπουδαίος ιστορικός Τόνι Τζαντ. Ναι, για να λύσουμε τα οικονομικά προβλήματα πρέπει να ξαναδούμε από την αρχή τον τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας μας, τους μηχανισμούς που μπορούν να είναι αποτελεσματικοί κινητοποιώντας την ενέργεια των ανθρώπων, τη βούληση για γνώση και συνεργασία, τους δεσμούς ή τη διαφωνία με βάση αντιλήψεις και στάσεις ζωής.

Αλλά για να ξαναβρούμε τη γλώσσα της πολιτικής πρέπει να αποσύρουμε από την κυκλοφορία τη γλώσσα των κομμάτων, των συντεχνιών, του ακραίου ατομικισμού. Σήμερα η κοινωνία δεν κάνει άλλο από το να παρακολουθεί άφωνη την οικονομία. Αυτό ακυρώνει την πολιτική. Αλλά η πολιτική είναι αναγκαία για να γίνουν κατανοητά τα προβλήματα, να συζητηθούν και να βρεθούν οι λύσεις, να αναπτυχθούν σχέδια παρέμβασης.

Χρειάζεται χρόνο και διαθεσιμότητα για σκέψη ο εκκωφαντικός έξω θόρυβος αυτής της εποχής. Χωρίς στρατηγική διαχείρισης οι γνωστές έννοιες δεν επαρκούν για τη σύλληψη της κατάρρευσης. Στα καφέ, στην τηλεόραση, στο διαδίκτυο, ο θόρυβος απονευρώνει τη διανοητική προσπάθεια. Χείλη ανοιγοκλείνουν αλλά δεν ακούγεται λόγος. Κυριαρχούν οι μηχανές της κατεδάφισης, οι έμμισθοι και οι διατεταγμένοι.

Έλεγε κάποτε ο Γιώργος Ιωάννου πως επειδή στο μυαλό μας η ζωή ενός σπιτιού συνδέεται με τη σταθερότητα, όταν αυτό γκρεμίζεται μας κυριεύει αίσθηση θανάτου. Τώρα γκρεμίζεται η στέγη που φιλοξένησε τις βεβαιότητες και τις προσδοκίες δεκαετιών. Τα ψέματα τελείωσαν. Τελειώνουν άραγε ποτέ; Με όσα ψιλά μάς απομένουν ακόμη στην τσέπη ας αγοράσουμε χρόνο για σκέψη, ετοιμότητα για έννοιες, διάθεση για επιχειρήματα διαλόγου.

Το παιχνίδι με τους κακούς που μας φθονούν ή μας επιβουλεύονται, με το όπλο στο τραπέζι, με τους κερδοσκόπους, με τους άσπονδους Ευρωπαίους φίλους, μας καθήλωσε τους τελευταίους μήνες σε έναν παραπλανητικό φαύλο κύκλο αναζήτησης του κέντρου βάρους στους έξω. Και οι μέσα, εμείς; Η γενικευμένη ενοχοποίηση όλων είναι δόλια πολιτική συκοφαντία. Δεν έχουμε όλοι την όλη ευθύνη, δεν έχουμε όλοι το ίδιο είδος ευθύνης. Ως τώρα άλλοι έχασαν και άλλοι κέρδισαν. Πολλοί από αυτούς που φωνάζουν για τα κακά τού χτες κερδίζουν σήμερα, την ώρα που ολοφύρονται στο γυαλί. Πολλοί που ζητούν διαφάνεια εξυφαίνουν τις νέες αδιαφάνειες. Ο καταγγελτισμός, ο εισαγγελισμός, ο μαζοχισμός, ο αντιευρωπαϊσμός, το αφήγημα της κάθαρσης και της παρθενογένεσης ή του γόρδιου δεσμού και του αποφασιστικού σπαθιού είναι επικίνδυνες λύσεις. Ό,τι είναι έξω από τη δημοκρατία και τους θεσμούς της είναι επικίνδυνη λύση. Εκεί που αποτύχαμε, εκεί είναι το στοίχημα να προσπαθήσουμε πάλι. Η δημοκρατία πρέπει να λειτουργήσει, κι αυτό σημαίνει να βρει τον τρόπο να κυβερνήσει και την οικονομία. Διαφορετικά, αυτό που ζήσαμε ως τώρα θα φαίνεται πλέιμομπίλ μπροστά στην κοινωνική μηχανική που θα επιβληθεί στο ακυβέρνητο καράβι.

Το πολιτικό σύστημα, η δημόσια οργάνωση, η κοινή γνώμη, τα συνδικάτα, η κουλτούρα είναι τα συστατικά μέρη της κοινωνικής συναρμολόγησης. Αυτή προέκυπτε κατά καιρούς μέσα από διαφορετικές εκδοχές συνδυασμών και κυριαρχίας. Η ηγεμονία, οι αντιστάσεις, οι ταυτότητες, οι ροές έπαιξαν το δικό τους ρόλο. Να ξανασκεφτούμε το παρελθόν σημαίνει να το σκεφτούμε με τις συγκρούσεις του, τις εναλλακτικές δυνατότητες και τις κρίσιμες στροφές του. Χαμένες ευκαιρίες, υπερβολικές προσδοκίες, αφελείς συλλήψεις, αποτυχημένες προσπάθειες, όλα έπαιξαν το ρόλο τους.

Ωστόσο, σήμερα κλείνουμε την πόρτα πίσω μας, είμαστε υποχρεωμένοι να εγκαταλείψουμε το βολικά ταχτοποιημένο σπίτι και ό,τι κρύβαμε κάτω απ’ το χαλί και να αρχίσουμε το μακρύ ταξίδι μέσα στη νύχτα. Για αρχή, τα ερωτήματα ενός φίλου μού φαίνονται χρήσιμα για τον καθένα μας: Έχουμε αντιληφθεί τις δυσκολίες του ταξιδιού; Έχουμε επίγνωση του κόστους του; Είμαστε ταξιδιώτες έτοιμοι να αποφύγουμε την εξαπάτηση όσων μας υπόσχονται εύκολη μεταφορά; (Μπρούνο Λατούρ, «Ανασυναρμολογώντας το κοινωνικό») Αν υπάρξει μια πλειοψηφική ροπή για τις μεγάλες επιλογές στην εκπαίδευση, την υγεία, τη ζωή στην πόλη, τη φτώχεια, την ανεργία, εντέλει ό,τι ονομάζεται δημόσιο συμφέρον, τότε υπάρχει ελπίδα. Αν τα κόμματα πάψουν να είναι ενδιάμεσοι κι αποφασίσουν σοβαρά να γίνουν δημοκρατικοί διαμεσολαβητές, τότε υπάρχει ελπίδα.

ΠΗΓΗ ATHENSVOICE