Η δικτατορία του μοντέρνου είναι συντηρητισμός

Του Αλεξανδρου Α. Λαβδα

(O Αλέξανδρος Α. Λάβδας είναι διδάκτωρ Νευροβιολογίας University College London και ερευνητής Γ΄ (βαθμ. επίκ. καθηγητή) στο Ελληνικό Ινστιτούτο Pasteur.)

Στη Δρέσδη, την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, βρίσκεται σε εξέλιξη ένα μεγάλο πρόγραμμα ανακατασκευής ιστορικών κτιρίων που χάθηκαν. Κάτι που έχει ήδη γίνει προ πολλού σε άλλες πόλεις που επλήγησαν σοβαρά από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (π.χ. Βαρσοβία). Στην Ελλάδα, όποιος διανοηθεί να προτείνει την ανακατασκευή χαμένων κτιρίων ή και την οικοδόμηση νέων στο πλαίσιο ενός ιστορισμού, λιθοβολείται πανταχόθεν ως οπισθοδρομικός, κακόγουστος και χίλια δυο άλλα (ενώ ταυτόχρονα χιλιάδες κτίρια–τούρτες, με διακοσμητικά στοιχεία ατάκτως ερριμμένα, μας κατακλύζουν ανενόχλητα).

Η δικτατορία του μοντέρνου αποτελεί εκδήλωση ενός βαθέος συντηρητισμού: Η παράδοση των αρχιτεκτόνων σήμερα δεν είναι βέβαια ούτε τα νεοκλασικά ούτε τα εκλεκτικιστικά. Είναι η μεταπολεμική εκδοχή του μοντερνισμού. Οσο πιο πολύ ξεφεύγει κάτι από αυτήν την παράδοση, τόσο πιο απαράδεκτο θεωρείται.

Μια από τις γνωστές λεκτικές ακροβασίες των απολογητών της σημερινής κατάστασης είναι η βιολογική αναλογία: «νέα κύτταρα στον ιστό της πόλης», «χωρίς ανανέωση ένας οργανισμός πεθαίνει» και άλλα τέτοια.

Μα, ο κάθε ιστός του σώματος ανανεώνεται με κύτταρα ίδια με αυτά που πεθαίνουν. Κύτταρα «νέου» τύπου σε έναν ιστό δεν είναι ανανέωση – είναι νεοπλασία, καρκίνος.

Αν ακολουθήσουμε τη βιολογική αναλογία με συνέπεια, η πορεία πολλών ευρωπαϊκών πόλεων μοιάζει υγιής, ενώ της μεταπολεμικής Αθήνας με ασθενή με πολλαπλά καρκινώματα.

Πέρα από αυτό: ο νευροβιολογικός μας εξοπλισμός, από τον αμφιβληστροειδή μέχρι τις οπτικές περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού, είναι φτιαγμένος για να επεξεργάζεται πρότυπα, να κατανοεί καλύτερα κλίμακες που ορίζονται από ορισμένες σχέσεις. Η δομημένη περιπλοκότητα, σαν κι αυτή που απαντάται στη φύση και στα προ-μοντέρνα κτίρια, αποτελεί το φυσικό περιβάλλον λειτουργίας και ανάπτυξης της οπτικής μας αντίληψης. Αλλά δεν χρειάζεται να ψάξουμε στη λειτουργία του εγκεφάλου για να αντιληφθούμε το στοιχειώδες: ένα ιστορικό οικιστικό σύνολο που χάνει την αισθητική του συνοχή, υποβαθμίζεται

Και η μοντέρνα αρχιτεκτονική δεν έχει θέση; Ασφαλώς! Στα περίχωρα, όπως σε τόσες άλλες χώρες.

Αλλά και αυτή την ευνουχίσαμε. Τίποτε ψηλότερο από 27 μέτρα δεν επιτρέπεται σε όλην την επικράτεια. Παράνοια.