Γείτονες με... διαφορές

Της ΚΥΡΑΣ ΑΔΑΜ

Η πρόσφατη επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα την προηγούμενη εβδομάδα άνοιξε μια νέα σελίδα στην πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Οι δύο πρωθυπουργοί κατέβαλαν φιλότιμες προσπάθειες να χτίσουν μια ήρεμη, φιλική «ατμόσφαιρα» συνεργασίας ανάμεσα στις δύο χώρες, βάζοντας στην άκρη τα εκκρεμή προβλήματα, που ευελπιστούν ότι θα λυθούν στο μέλλον «με καλή διάθεση».

Η πραγματικότητα όμως δεν συμβαδίζει κατ' ανάγκην με την επίδειξη επίπλαστης φιλίας και «αμοιβαίας εμπιστοσύνης» ανάμεσα στους πρωθυπουργούς των δύο χώρων. Και αυτό γιατί οι δύο χώρες έδειξαν σαφέστατα ότι έχουν διαφορετικό σημείο εκκίνησης για την αντιμετώπιση των προβλημάτων, διαφορετικά ζωτικά συμφέροντα να εξυπηρετήσουν και διαφορετικό «ειδικό βάρος» στις σχέσεις τους με την περιοχή και τον υπόλοιπο κόσμο.

Η ουσιαστικότερη διαφορά όμως ανάμεσα στις δύο χώρες είναι ότι η Ελλάδα, που βρίσκεται σε συνολική ύφεση, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τη σχέση της με την Τουρκία ως κομβική, αλλά με κριτήρια αυστηρώς διμερή. Αντιθέτως η Τουρκία, που αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε συνολική ανοδική πορεία, αντιμετωπίζει την Ελλάδα μόνον ως ένα «προβληματικό σημείο» στη συνολικότερη πολιτική της ως «περιφερειακή δύναμη» που χτίζει συστηματικά.

Η πρόσφατη συνάντηση των δύο πρωθυπουργών έδειξε ακριβώς αυτή τη μεγάλη διαφορά φάσης στην οποία βρίσκονται οι δύο χώρες και επομένως στη διαφορά δυναμικής που παρουσιάζουν. Αυτή την στιγμή η Αθήνα επί της ουσίας βρίσκεται σε μια τροχιά αποδόμησης ή αποδυνάμωσης της περιφερειακής πολιτικής της. Απουσιάζει από την «καθημερινότητα» των προβλημάτων στα Βαλκάνια (η εξαγγελία για ένταξη των Βαλκανίων στην Ευρώπη το 2014 παραμένει καλή πρόθεση). Αντιθέτως, η Αγκυρα συσφίγγει πολιτικά και οικονομικά τις σχέσεις της με τους βόρειους γείτονές μας (με εντυπωσιακότερο παράδειγμα αυτό της Σερβίας , που βρίσκεται σε σταθερή πλέον σχέση με την Αγκυρα), υλοποιώντας τον τουρκικό στόχο για επέκταση του χώρου ζωτικών συμφερόντων της στα Βαλκάνια, εις βάρος και της Ελλάδας φυσικά.

Η Αθήνα αποδομεί και την ουσιαστική σχέση της με τη Μόσχα του Β. Πούτιν, αντίθετα με την Τουρκία που αύξησε κατακόρυφα το ειδικό βάρος της έναντι της Ελλάδας στην ευρύτερη περιοχή με άμεσες και σημαντικές επιπτώσεις στη στάση της Αγκυρας στα Στενά, στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.

Η αλήθεια είναι ότι η Αγκυρα χαράζει συστηματικά εδώ και καιρό τη «νέα θαλάσσια στρατηγική στο Αιγαίο». Στοχεύοντας να καταστεί το σημαντικότερο εμπορευματικό κέντρο ενεργειακών πόρων από την Κασπία και τη Μαύρη Θάλασσα προς την Ευρώπη μέσω Τσεϊχάν (και όχι μόνον), η Τουρκία θέλει «ελεύθερες θάλασσες» (και αέρα), την ασφάλεια των οποίων επιθυμεί να ελέγχει η ίδια, εξασφαλίζοντας μεγαλύτερο «ζωτικό χώρο».

Ο Τ. Ερντογάν ήταν ευθύς και καθαρός στο σημείο αυτό. Το «casus belli» δεν πρόκειται να αρθεί αν προηγουμένως η Αθήνα δεν συμφωνήσει με την Τουρκία το εύρος των χωρικών υδάτων και του εναερίου χώρου της στη «νέα χωροταξική διάταξη» του Αιγαίου. Η Αγκυρα επιμένει στον αφοπλισμό των ελληνικών μαχητικών, που υπερασπίζονται την ελληνική κυριαρχία όταν η Τουρκία παραβιάζει τον εθνικό εναέριο χώρο για να καταστεί η περιοχή θάλασσα «ειρήνης» και προώθησης των τούρκικων συμφερόντων. Επιμένει -άλλο αν δεν υλοποιήθηκε κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα- να υπάρχει ημερήσια λεπτομερής ανταλλαγή πληροφοριών για τις πτήσεις και τις δραστηριότητες των ελληνικών και τούρκικων μαχητικών στο Αιγαίο, καταργώντας έτσι στην πράξη και το FIR Αθηνών, αλλά και τον ελληνικό εναέριο χώρο των 10 ν.μ. Οσο για τη «ναυτική δραστηριότητα» της Τουρκίας ακόμα και κατά την διάρκεια της επίσκεψης, είναι ευρέως πλέον γνωστή και καταγραμμένη.

Δυστυχώς η Αθήνα δεν έχει να επιδείξει καμιά νέα υλοποιήσιμη στρατηγική της για την περιοχή του Αιγαίου και της Αν. Μεσόγειου, με διεθνές ενδιαφέρον - και συμφέρον, που θα της επιτρέψει να αντιμετωπίσει την Τουρκία ισότιμα. Είναι φιλότιμες οι προσπάθειες του έλληνα πρωθυπουργού να προωθήσει την εναλλακτική στρατηγική «της πράσινης ανάπτυξης» στην περιοχή, την οποία εξέθεσε με κάθε ευκαιρία στον τούρκο συνάδελφό του, αποσπώντας όμως ένα συγκαταβατικό χαμόγελο απ' αυτόν.

Η πράσινη ανάπτυξη και η «πράσινη τεχνολογία» ως βασικός στόχος για τη χώρα είναι τόσο απαραίτητες αυτή τη στιγμή όσο και τα πράσινα άλογα.