Του Θανου Π. Nτοκου
(Γενικου διευθυντή Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ))
Το παρόν κείμενο επιχειρεί να προσφέρει μια εξαιρετικά συνοπτική εικόνα των ελληνοτουρκικών σχέσεων και των διμερών προβλημάτων.
- Αιγιαλίτιδα ζώνη (Χωρικά ύδατα): Στο Αιγαίο και οι δύο πλευρές έχουν χωρικά ύδατα 6 μιλίων. Στη Μαύρη Θάλασσα και στην ακτή της κατά μήκος της Μεσογείου η Τουρκία έχει εφαρμόσει αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ν.μ. Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, εθιμικό και συμβατικό (και όπως αποτυπώνεται από τη νέα Σύμβαση του 1982, άρθρο 3), η Ελλάδα έχει το δικαίωμα επέκτασης στα 12 ν.μ. Με απόφαση της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης (1995), τυχόν επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων θα αποτελέσει αιτία πολέμου (casus belli).
- «Γκρίζες ζώνες»: Μετά την κρίση των Ιμίων (1996) η τουρκική πλευρά εμμένει στη θέση ότι στο Αιγαίο υπάρχουν «γκρίζες ζώνες» κυριαρχίας, που περιλαμβάνουν τουλάχιστον 100 μικρά σε έκταση νησιά, μερικά εκ των οποίων είναι κατοικημένα.
- Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης: Το δικαστικό όργανο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Η Ελλάδα έχει αποδεχθεί την υποχρεωτική δικαιοδοσία του, εκτός από θέματα εθνικής ασφάλειας, ενώ η Τουρκία δεν έχει αποδεχθεί τη δικαιοδοσία.
- Διερευνητικές συνομιλίες: Από το 2002 έχουν πραγματοποιηθεί 42 συναντήσεις μεταξύ αξιωματούχων των υπουργείων Εξωτερικών, με στόχο τη διερεύνηση των θέσεων των δύο πλευρών ως προς ενδεχόμενη προσφυγή στη Χάγη για την επίλυση των ελληνοτουρκικών προβλημάτων.
- Εθνικός Εναέριος Χώρος (ΕΑΧ): Με Προεδρικό Διάταγμα του 1931 η Ελλάδα όρισε το εύρος του ΕΑΧ της στα 10 ναυτικά μίλια. Η Τουρκία άρχισε να αμφισβητεί, μέσω δηλώσεων και πτήσεων μαχητικών αεροσκαφών, το εύρος του ΕΑΧ μετά την εισβολή του 1974 στην Κύπρο, ισχυριζόμενη ότι η επέκταση του ελληνικού εναέριου χώρου στη ζώνη μεταξύ 6 και 10 μιλίων είναι παράνομη διότι, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο (Σύμβαση Σικάγου), ο ΕΑΧ ταυτίζεται με το έδαφος και την αιγιαλίτιδα ζώνη. Η Ελλάδα ισχυρίζεται ότι το διεθνώς γνωστό ως «Ελληνικό Παράδοξο» έχει εθιμική ισχύ, αφού για 40 χρόνια η Τουρκία δεν το αμφισβήτησε.
- Ερευνα και Διάσωση: Η Ελλάδα θεωρεί ότι η ζώνη έρευνας και διάσωσης συμπίπτει με τη ζώνη του FIR. Συμφωνία μεταξύ των δύο κρατών δεν έχει υπάρξει, διότι η Τουρκία προσπαθεί να εξομοιώσει τα αεροπορικά με τα ναυτικά ατυχήματα και κατ’ επέκταση να αμφισβητήσει τα όρια του FIR Αθηνών.
- Μειονότητες: Η Τουρκία συστηματικά παραβίασε τις υποχρεώσεις που της επέβαλε η Συνθήκη της Λωζάννης σε θέματα μειονοτήτων. Η μουσουλμανική μειονότητα της δυτικής Θράκης το 1923 αριθμούσε 86.000 άτομα, ενώ σήμερα φθάνει τα 105.000 (περίπου το 50% τουρκογενείς, 30%-35% Πομάκοι και 15%-20% Αθίγγανοι).
- Παραβάσεις (διεθνών κανονισμών): Είσοδος τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών στην Περιοχή Πληροφόρησης Πτήσεων (FIR) Αθηνών χωρίς προειδοποίηση και χωρίς τήρηση των σχετικών κανονισμών. Εχουν γίνει προσπάθειες, με νατοϊκή διαμεσολάβηση, για επίλυση του προβλήματος με την παροχή ορισμένων πληροφοριών πτήσεων από τις τουρκικές προς τις ελληνικές αρχές, που έφθασαν κοντά σε συμφωνία.
- Παραβιάσεις (εθνικού εναέριου χώρου): Είσοδος τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών στον εθνικό εναέριο χώρο της Ελλάδας (συνήθως στο χωρικό διάστημα ανάμεσα στα 6 και 10 ν.μ.). Σε περιπτώσεις παραβάσεων ή παραβιάσεων, τα τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη αναγνωρίζονται και αναχαιτίζονται από αντίστοιχα ελληνικά.
- Πρωτόκολλο Παπούλια-Γιλμάζ (Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης): Προέβλεπε μεταξύ άλλων δίμηνο μορατόριουμ στην πραγματοποίηση στρατιωτικών ασκήσεων στο Αιγαίο κατά τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου. Για σημαντικά χρονικά διαστήματα το Πρωτόκολλο δεν τηρήθηκε στην πράξη, κυρίως με τουρκική υπαιτιότητα.
- Συμφωνία Ελσίνκι (1999): Στη συνάντηση κορυφής της Ε.Ε. στο Ελσίνκι (Δεκέμβριος 1999) συμφωνήθηκε ότι η Ελλάδα θα αποσύρει τις αντιρρήσεις της (βέτο) και θα υποστηρίξει τις προσπάθειες της Τουρκίας για ένταξη στην Ε.Ε., με δύο ανταλλάγματα:
(α) την είσοδο της Κύπρου στην Ε.Ε., ανεξάρτητα αν θα έχει επιλυθεί το κυπριακό πρόβλημα,
(β) εάν οι διμερείς προσπάθειες επίλυσης των ελληνοτουρκικών διαφορών δεν στεφθούν με επιτυχία μέχρι τον Δεκέμβριο του 2004, τότε οι δύο χώρες συμφωνούν να καταφύγουν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
- Συμφωνίες Χαμηλής Πολιτικής - Οικονομικές σχέσεις: Εχουν υπογραφεί περίπου 20 διμερείς συμφωνίες, μεταξύ αυτών και για τη λαθρομετανάστευση (την οποία η τουρκική πλευρά ουσιαστικά δεν εφαρμόζει) κ.λπ. Οι οικονομικές σχέσεις των δύο πλευρών βελτιώθηκαν σημαντικά, με το διμερές εμπόριο να φθάνει τα $3 δισ. (2007) έναντι μόλις $638 εκατ. το 1999.
- FIR: Περιοχή Πληροφοριών Πτήσης (Flight Information Region). Το FIR Αθηνών καλύπτει ολόκληρο τον ελληνικό εθνικό εναέριο χώρο και επιπλέον διάσπαρτα τμήματα του διεθνούς εναέριου χώρου. Σύμφωνα με τους κανόνες του ICAO και τη διεθνή πρακτική, η Ελλάδα απαιτεί, για λόγους ασφάλειας των πολιτικών πτήσεων, όπως όλα τα αεροσκάφη, πολιτικά και στρατιωτικά, υποβάλλουν σχέδια πτήσεως πριν από την είσοδό τους στο FIR Αθηνών. Η Τουρκία ισχυρίζεται ότι κρατικά αεροσκάφη (στα οποία συμπεριλαμβάνονται και τα στρατιωτικά) δεν είναι υποχρεωμένα να τα υποβάλλουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου