«Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα…»

ΣΠΟΥΔΑΙΟ ΑΡΘΡΟ που

Το βρήκα στο "ΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ" που το βρήκαν στο "ΚΙΜΠΙ" (Ο "ΚΙΜΠΙ" γράφει επίσης στον "ΚΟΣΜΟ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ")

«Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα…»

Μπορεί η μπλογκολογία να διακτίνισε ξαφνικά την ψηφιακά ημιαναλφάβητη Ελλάδα στο σύμπαν του Διαδικτύου, εμένα ωστόσο με γύρισε δύο αιώνες πίσω, στον καθυστερημένο ελληνικό διαφωτισμό και στον Διονύσιο Σολωμό. Αν το καλοσκεφτείτε, τα υπαρκτά αλλά και τα υποβολιμαία διλήμματα για τα όρια στην ελευθερία της έκφρασης μας επιστρέφουν σαν ερωτήματα που υποτίθεται ότι οι φιλελεύθερες δημοκρατίες έχουν απαντήσει εδώ και δύο αιώνες. Μεγάλη πρόοδος... Θα χρειαστεί να ξαναδιαβάσουμε τον Τζον Στιούαρτ Μίλ, τον Τζον Λοκ, τον Ζαν Ζακ Ρουσό και φυσικά και τον Σολωμό. Ή, να τους πετάξουμε στα σκουπίδια της ιστορίας.

Τον Σολωμό και την φράση του τίτλου τα θυμήθηκα γιατί θαρρώ ότι συμπυκνώνουν, μ’ ένα μοναδικό τρόπο για την ψηφιακά ανυποψίαστη εποχή του εθνικού μας ποιητή, τις δύο συνιστώσες του έσχατου σήριαλ της νεοελληνικής φαιδρότητας.

Ελευθερία και γλώσσα. Η πρώτη, αποτελεί θεωρητικά τη φυσική κατάσταση του είδους μας, περιοριζόμενη αρχικά μόνον από φυσικούς καταναγκασμούς. Η ιστορία της ανθρωπότητας αποτελεί ένα βασανιστικό, κυριολεκτικά αιματηρό αγώνα ανάκτησης αυτής της χαμένης ανθρώπινης «φύσης». Δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσει κανείς σ’ αυτό, γιατί απλώς θα παπαγαλίζει τον Ρουσό. Η δεύτερη συνιστώσα της σολωμικής βασάνου, δεν περικλείει μόνο την αγωνία του ποιητή να αποκτήσει γλωσσική υπόσταση και ενότητα το εκκολαπτόμενο έθνος του 18ου αιώνα, αλλά και μιαν ολόκληρη φιλοσοφία για τα μέσα έκφρασης. Ήταν η εποχή που το ζητούμενο δεν ήταν η χάραξη των ορίων και των περιορισμών στα μέσα έκφρασης, αλλά η άρση τους.

Φαίνεται πως τόση ελευθερία, όση ανακτήσαμε στους δυο αιώνες που μεσολάβησαν, δεν την αντέχουμε. Μπλεγμένοι στις άγνωστες λέξεις του ψηφιακού αλφαβηταρίου, αντικρίζουμε σαν απειλή ένα νέο χώρο ελευθερίας που αναπτύσσεται με ασύλληπτη ταχύτητα, έστω κι αν προς το παρόν αποτελεί πεδίο εικονικής και όχι απτής δημοκρατίας.

Κανονικά, η διατελούσα σε κώμα πολιτική τάξη, που κατά τα λοιπά ομνύει στο όνομα της «ψηφιακής Ελλάδας», θα έπρεπε να πανηγυρίζει το γεγονός ότι αρκετές χιλιάδες Ελληνες blogάρουν καθημερινά, κρίνοντας, επικρίνοντας, αγανακτώντας, μελαγχολώντας, ακόμη και βρίζοντας, στη μεγάλη Αγορά του Δήμου στο Διαδίκτυο.

Μια Αγορά πολύ πιο ζωντανή από την εν υπνώσει βουλή που γεμίζει μόνο όταν πρόκειται να χειροκροτηθούν οι αρχηγοί, να γίνει ονομαστική ψηφοφορία ή να δοκιμαστεί η κομματική πειθαρχία.

Θα έπρεπε να χαίρονται που εκατοντάδες χιλιάδες νεοέλληνες σερφάρουν σ’ αυτά τα ημερολόγια της καθημερινότητας, σχολιάζοντας, εξαίροντας ή βρίζοντας τους συντάκτες τους. Γιατί, προφανώς, το διαδίκτυο δεν εξαντλεί τον προορισμό του στο το e-shopping, το e-banking, το e-business και στο e-masturbating.

Το Διαδίκτυο, αυτό το ασήμαντο ψηφιακό υβρίδιο που ξέφυγε από τα εργαστήρια του αμερικανικού Πενταγώνου, έδωσε μέσα σε δύο δεκαετίες υπόσταση στην πιο μεγάλη, πραγματικά παγκοσμιοποιημένη και εξ ορισμού άναρχη αγορά της ιστορίας. Την αγορά της πληροφορίας.

Και η πληροφορία που διακινείται στο Διαδίκτυο αποτελεί το πρώτο προϊόν που ξέφυγε από τα συμβατικά πλαίσια των εμπορευματικών σχέσεων. Είναι το πρώτο προϊόν που δεν υπόκειται στις τυπικές σχέσεις κατοχής και ιδιοκτησίας του καπιταλισμού. Το κόστος παραγωγής και διακίνησής της είναι σχεδόν μηδενικό. Ένας ανέστιος κάτοικος της πιο φτωχής και απομονωμένης χώρας στον κόσμο, με ένα PC και μια τηλεφωνική γραμμή, έχει την ίδια δυνατότητα να «πουλήσει» την πληροφορία του με τον Μπιλ Γκέιτς και τις τεράστιες οργανωμένες αυτοκρατορίες πληροφόρησης. Ξαφνικά, η μονοπωλιακή οργάνωση της οικονομίας της πληροφορίας αμφισβητείται, οι διακρατικές, κρατικές και ιδιωτικές πηγές ενημέρωσης αποκτούν εκατομμύρια «ανταγωνιστές», κρυμμένους πίσω από μιαν οθόνη υπολογιστή, στα ελάχιστα τετραγωνικά του σπιτιού τους.

Το παράδοξο είναι ότι αυτή η δυνατότητα παρασχέθηκε αφειδώς στους ακτήμονες αυτής της νέας αγοράς από τους ίδιους τους κηδεμόνες της.

Τα προϊόντα που μας έπεισαν να αγοράσουμε, οι υπολογιστές, το λογισμικό τους, τα κινητά τηλέφωνα, οι συνδέσεις υψηλής ταχύτητας έγιναν μέσα παραγωγής στα χέρια των ανυποψίαστων πελατών τους. Συνέβη ότι παλαιότερα συνέβη με τη γραφή ή την τυπογραφία. Η διάδοσή τους έγιναν μέσα κατάλυσης άκαμπτων, δεσποτικών συστημάτων εξουσίας, εργαλεία επέκτασης της ανθρώπινης ελευθερίας πέρα από τα μέχρι τότε νοητά όριά της.

Η ιστορία του τύπου είναι πολύ πρόσφατη για να κάνουμε ότι την αγνοούμε. Πολύ πριν οι εφημερίδες αναπτυχθούν σε οργανωμένα εκδοτικά συγκροτήματα, με ιδιαίτερα συμφέροντα και ανταγωνιστικές σχέσεις, αποτέλεσαν προπύργια σύγκρουσης με τις πολιτικές εξουσίες. Οι εφημερίδες προέκυψαν μέσα από μιαν ανελέητη πάλη με εξ ίσου ανελέητους μηχανισμούς λογοκρισίας. Συνόδευσαν εξεγέρσεις, επαναστάσεις, κινήματα αμφισβήτησης.

Φυσικά, όταν οι επαναστάσεις και τα κινήματα έγιναν καθεστώτα, ο τύπος βολεύτηκε στα νέα σύνορα ελευθερίας. Η λογοκρισία έδωσε τη θέση της στην αυτολογοκρισία που επιβάλλουν οι ιδιαίτερες σχέσεις διαπλοκής ή διαπάλης με τις νέες εξουσίες της σύγχρονης δημοκρατίας της αγοράς.

Το Διαδίκτυο, είναι ο τελευταίος χώρος ελευθερίας πληροφόρησης και έκφρασης στον οποίο συνυπάρχουν με όρους τυπικής ισότητας οργανωμένα συμφέροντα, ανοργάνωτοι Δονικχώτες και κοινοί τσαρλατάνοι.

Η δαιμονοποίησή του, ως πηγή νέων εγκλημάτων, είναι καθαρή απάτη. Οι άνθρωποι σκοτώνουν, κλέβουν, συκοφαντούν, βρίζουν, εκβιάζουν, εξαπατούν με τον ίδιο τρόπο και στα στέκια των νονών της νύχτας, και στις πιάτσες της σωματεμπορίας, και στους διαδρόμους της εξουσίας, και στις λεωφόρους του ψηφιακού κόσμου. Το νομικό και ποινικό οπλοστάσιο των πολιτικών δημοκρατιών είναι ήδη παραφορτωμένο για να το επιβαρύνουμε με νέα πονηρά νομοτεχνήματα. Το κράτος, η νομοθετική εξουσία, όπως θα έλεγε κι ο Τζον Στιούρτ Μίλ, έχει πεδίο δόξης λαμπρό στην άρση των περιορισμών και καταναγκασμών, αντί να επιδίδεται στο νεοσυντηρητικό σπορ της περιστολής δικαιωμάτων. Αρκετές κατραπακιές έχει φάει ο πολίτης του κόσμου μετά την 11η Σεπτεμβρίου.

Η ελευθερία της έκφρασης έχει φυσικά και τα ρίσκα της. Στον νέο αχανή χώρο βρίσκουν θέση η δημιουργικότητα, η σκέψη, η πρωτοτυπία αλλά και η αλητεία και η αγυρτεία και η απάτη. Άνθρωποι θα διασυρθούν, οικογένειες θα διαπομπευθούν, παιδιά θα εκτεθούν σε κινδύνους. Αλλά ο μείζων κίνδυνος δεν είναι η αθυροστομία και η αυθαιρεσία των bloggers ή των αφελών σταυροφόρων της «καθαρής ενημέρωσης». Ο μείζων κίνδυνος είναι να εξοπλιστεί η εξουσία με ένα ακόμη θεσμικό εργαλείο φίμωσης και κατάλυσης δικαιωμάτων.

Η εξουσία- σε όλες τις τυπικές και άτυπες μορφές της- δεν θα απαλλαγεί ποτέ από τη φυσική της ροπή στην αυθαιρεσία. Αντίθετα, οι πολίτες της ψηφιακής Αγοράς έχουν την δυνατότητα «εξοστρακισμού» όσων καταχρώνται την γενναιόδωρη ελευθερία τους. Μπορούν να τους τιμωρήσουν με χαμηλή επισκεψιμότητα, με σχόλια αποδοκιμασίας. Η αθηναϊκή δημοκρατία δεν έχασε τίποτε- αντίθετα, κέρδισε- από την εκτονωτική βωμολοχία του Αριστοφάνη εις βάρος δημοσίων προσώπων που διέθεταν το χιούμορ και την κουλτούρα της ανοχής. Και η γαλλική επανάσταση δεν απώλεσε ουσία από τη σαδομαζοχιστική πορνογραφία του ντε Σαντ που δοκίμαζε την αντοχή των άκρων της ελευθερίας.

Φυσικά, θα ήταν ανόητη αυταπάτη να υποστηρίξει κανείς ότι το Διαδίκτυο θα καταλύσει τα μονοπώλια της ελεγχόμενης πληροφόρησης και ότι θα αποτελέσει το προπύργιο της ανεξάρτητης, πέρα από κάθε πολιτικό ή οικονομικό καταναγκασμό, ενημέρωσης. Η αγορά, όπως και η φύση, απεχθάνεται το κενό. Αργά ή γρήγορα, η θεωρητικώς ανιδιοτελής προσφορά χρόνου των ψηφιακών ενημερωτών, θα βρει το αντίτιμό της. Τα δισεκατομμύρια μάτια που καρφώνονται κάθε μέρα στις οθόνες των υπολογιστών τους, είναι μια τεράστια αγορά για να την αγνοήσει κανείς.

Οι χιλιάδες των bloggers θα αξιολογηθούν με όρους δημοφιλίας. Θα αποκτήσουν τιμή ευθέως ανάλογη των «κλικ». Δεν είναι κάτι θεωρητικό. Γίνεται ήδη, με διακριτικά διαφημιστικά «μπάνερ». Μοιραία, η αγορά θα δώσει τη «λύση» πολύ αποτελεσματικότερα από το πιο σιδηρούν νομοθέτημα, από την πιο σκληρή υπηρεσία αστυνόμευσης. Η ροή πληροφοριών θα μπει στ’ αυλάκι της αυτολογοκρισίας, ευθέως ανάλογης με την οικονομική απόδοση κάθε ψηφιακής νησίδας. Ποιος ξέρει, ίσως στο εγγύς μέλλον μας απασχολούν φαινόμενα αθέμιτου ανταγωνισμού στα «καρτέλ» των blog…

Βλέπετε, και το Διαδίκτυο είναι ένας χώρος δυνητικής ελευθερίας. Αλλά τα μέσα απελευθέρωσης της ανθρωπότητας από τους καταναγκασμούς δεν είναι άλλα από τους ίδιους τους ανθρώπους.