Της Ιουλιτας HλιοπουλουΣτα 1990, στο βιβλίο του «Ιδιωτική Οδός», ο Οδυσσέας Ελύτης έγραφε: «Ξυπνάω τις νύχτες ανήσυχος για κάποιαν απόχρωση του μωβ, ποτέ μου όμως για το τι μπορεί να γίνεται στα εμπορεία της Αγοράς».
Τα εμπορεία της αγοράς, ωστόσο, δεν γνωρίζουν από αποχρώσεις ευαισθησιών. Μετρούν με αριθμούς το νόημα της ζωής και ανταγωνίζονται μεταξύ τους σε προσφορές προϊόντων, αυθαίρετα επιστρατεύοντας για δικό τους όφελος, όποιον και ό,τι βρεθεί ξαφνικά στον δρόμο τους.
Αυτή τη λογική υιοθέτησε πολύ γρήγορα και η έντυπη δημοσιογραφία. Οι εφημερίδες ζητούν πια ν’ αυξήσουν την αναγνωσιμότητά τους από το είδος των συναρτημένων προσφορών και όχι από την ιδεολογία τους ή την ποιότητα των απόψεων που εκφράζουν.
Αυτή τη λογική υιοθέτησε πολύ γρήγορα και η έντυπη δημοσιογραφία. Οι εφημερίδες ζητούν πια ν’ αυξήσουν την αναγνωσιμότητά τους από το είδος των συναρτημένων προσφορών και όχι από την ιδεολογία τους ή την ποιότητα των απόψεων που εκφράζουν.
Συνακόλουθο μοιάζει να είναι το αδιανόητο: Ενας μέγιστος Ελληνας ποιητής, ο Οδυσσέας Ελύτης, που αντιστρατεύτηκε με τη ζωή και το έργο του κάθε έννοια συναλλαγής και δουλικότητας, που ταύτισε την ποίηση με το «άλλο πρόσωπο της Υπερηφάνειας», βρέθηκε να αποτελεί ερήμην του μέσον διαφήμισης προϊόντων τρίτων.
Κι όλα αυτά σε μια κατά τα άλλα ευνομούμενη πολιτεία που έχει θεσμοθετήσει αρχές και νόμους περί προστασίας των πνευματικών έργων, περί ηθικών και πνευματικών δικαιωμάτων. Κι ας μας θυμίζει μέσα από τα βιβλία του ο Γεώργιος Κουμάντος -άνθρωπος του δικαίου αλλά και του δημοκρατικού ήθους- ότι το ηθικό δικαίωμα δεν απεμπολείται ποτέ, ότι δίνει στον δημιουργό την εξουσία να αρνείται κάθε «παραμόρφωση του έργου του, καθώς και κάθε προσβολή του δημιουργού, οφειλόμενη στις συνθήκες παρουσίασης του έργου στο κοινό».
Κι όλα αυτά σε μια κατά τα άλλα ευνομούμενη πολιτεία που έχει θεσμοθετήσει αρχές και νόμους περί προστασίας των πνευματικών έργων, περί ηθικών και πνευματικών δικαιωμάτων. Κι ας μας θυμίζει μέσα από τα βιβλία του ο Γεώργιος Κουμάντος -άνθρωπος του δικαίου αλλά και του δημοκρατικού ήθους- ότι το ηθικό δικαίωμα δεν απεμπολείται ποτέ, ότι δίνει στον δημιουργό την εξουσία να αρνείται κάθε «παραμόρφωση του έργου του, καθώς και κάθε προσβολή του δημιουργού, οφειλόμενη στις συνθήκες παρουσίασης του έργου στο κοινό».
Τα εμπορεία της αγοράς κωφεύουν ή παριστάνουν τάχα τ’ ανήξερα μπροστά στη Δικαιοσύνη.
Αλλωστε η τέχνη, πάντοτε σχεδόν, αντιμετωπίστηκε ως ένα διακοσμητικό στοιχείο της ζωής, που έτσι και συμφέρει την αγορά -ή παρέχει ένα άλλοθι καλλιέργειας για τους εκάστοτε κρατούντες- την χρησιμοποιεί· αλλιώς την ξεχνά στο περιθώριο του εικοσιτετραώρου μας, συσχετίζοντάς την εσχάτως με την τουριστική ανάπτυξη, προκειμένου ίσως να την αποτιμήσει σε πραγματικό οικονομικό μέγεθος, για να δει εάν και πόσο την χρειάζεται να υπάρχει.
Σε τέτοιες εποχές σύγχυσης των αληθινών αξιών δεν μένει παρά ο ίδιος ο λόγος της Ποίησης να αποτελεί και τον ισχυρό λόγο ύπαρξής της. «Η μεγαλύτερη αρετή, γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης, όταν οι εποχές οδηγούνται αυτόκλητες προς την υποτέλεια, είναι εκείνο το περήφανο, το αψήφιστο κοίταγμα που η καθαρή συνείδηση γίνεται να σου προσφέρει».
Αλλωστε η τέχνη, πάντοτε σχεδόν, αντιμετωπίστηκε ως ένα διακοσμητικό στοιχείο της ζωής, που έτσι και συμφέρει την αγορά -ή παρέχει ένα άλλοθι καλλιέργειας για τους εκάστοτε κρατούντες- την χρησιμοποιεί· αλλιώς την ξεχνά στο περιθώριο του εικοσιτετραώρου μας, συσχετίζοντάς την εσχάτως με την τουριστική ανάπτυξη, προκειμένου ίσως να την αποτιμήσει σε πραγματικό οικονομικό μέγεθος, για να δει εάν και πόσο την χρειάζεται να υπάρχει.
Σε τέτοιες εποχές σύγχυσης των αληθινών αξιών δεν μένει παρά ο ίδιος ο λόγος της Ποίησης να αποτελεί και τον ισχυρό λόγο ύπαρξής της. «Η μεγαλύτερη αρετή, γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης, όταν οι εποχές οδηγούνται αυτόκλητες προς την υποτέλεια, είναι εκείνο το περήφανο, το αψήφιστο κοίταγμα που η καθαρή συνείδηση γίνεται να σου προσφέρει».
Αυτό το κοίταγμα προς το φαινόμενο συνολικά της ζωής, αλλά και προς τον αναγνώστη του επεχείρησε πάντοτε, σ’ όλο το μάκρος του βίου και του έργου του, ο Οδυσσέας Ελύτης. Με αυτό διαμόρφωσε ένα σύστημα στοχασμών, μια στέρεη ηθική και αισθητική αντίληψη, με αυτό αντιμετώπισε τις ποικίλες αντίξοες συνθήκες, ερχόμενος σε διάσταση με την τρέχουσα πραγματικότητα, με αυτό επέτυχε να διακρίνει το μέγιστο του μικρού μας κόσμου και να το αποδώσει σε λόγο ελληνικό.
Τιμή λοιπόν στην τέχνη θα ήταν ο αληθινός σεβασμός σ’ αυτήν, που θα πει, η αξιοποίησή της μες στην πραγματικότητα, αλλά με τους δικούς της αισθητικούς και ηθικούς όρους. Τιμή στην ποίηση θα ήταν να της επιτρέψουμε να μετασχηματίζει τη ζωή, τη ζωή μας, προς την κατεύθυνση που εκείνη μας έδειξε. Τιμή στην ποίηση θα ήταν ν’ αφήσουμε τα χείλη του μικρού μαθητή να προφέρουν την πραγματικότητα σωστά, «όπως ο σπουργίτης το χάραμα».
Τιμή στον Οδυσσέα Ελύτη είναι και θα είναι η μετάλλευση του χρυσού που μας έδωσε και όχι η εκμετάλλευση του ονόματός του, από όποιον κι όπως κι αν γίνεται.
Τιμή λοιπόν στην τέχνη θα ήταν ο αληθινός σεβασμός σ’ αυτήν, που θα πει, η αξιοποίησή της μες στην πραγματικότητα, αλλά με τους δικούς της αισθητικούς και ηθικούς όρους. Τιμή στην ποίηση θα ήταν να της επιτρέψουμε να μετασχηματίζει τη ζωή, τη ζωή μας, προς την κατεύθυνση που εκείνη μας έδειξε. Τιμή στην ποίηση θα ήταν ν’ αφήσουμε τα χείλη του μικρού μαθητή να προφέρουν την πραγματικότητα σωστά, «όπως ο σπουργίτης το χάραμα».
Τιμή στον Οδυσσέα Ελύτη είναι και θα είναι η μετάλλευση του χρυσού που μας έδωσε και όχι η εκμετάλλευση του ονόματός του, από όποιον κι όπως κι αν γίνεται.
ΠΗΓΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου