"Κόμμα = Ομάς ανθρώπων, ειδότων ν' αναγιγνώσκωσι και ν' αρθογραφώσιν εχόντων χείρας και πόδας υγιείς, αλλά μισούντων πάσαν εργασίαν, οίτινες ενούμενοι υπο ένα οιονδήποτε αρχηγόν, ζητούσι ν' αναβιβάσωσιν αυτόν δια παντός μέσου εις την έδραν πρωθυπουργού, ίνα παρέχη αυτοίς τα μέσα να ζώσι χωρίς να σκάπτωσι"
Εμμανουήλ Ροΐδης , Έλληνας πεζογράφος και κριτικός (1836-1904)


Η ζωή είναι γλυκιά και τραγική μαζί

O Εμμανουήλ Κριαράς μιλά στο «BHMagazino” για την ελληνική γλώσσα, την πολιτική και όλα όσα έχει ζήσει στα 103 χρόνια της ζωής του.
Παραδέχεται πως «πολλά, λοιπόν, κανείς ονειρεύεται αλλά δεν τα πετυχαίνει. Η ζωή είναι σκληρή», ενώ τονίζει πως «πολλές φορές ο άνθρωπος αυτά που ζει τα ανέχεται δύσκολα. Και γι' αυτό λέει: "Παλιότερα ήμασταν ευτυχισμένοι". Για να έχουμε το επιχείρημα ότι τα σημερινά είναι άσχημα. Είναι ψυχολογικό το θέμα».
Μιλώντας για την δημοτική γλώσσα, λέει πως «δεν ξέρω και αν υπήρξα μεγάλος στον δημοτικισμό μου. Πίστεψα, πάντως, απόλυτα σε αυτόν», αν και τάσσεται υπέρ της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών στο λύκειο.
Τέλος, σχολιάζει την οικογενειοκρατία στο ελληνικό πολιτικό σκηνικό, λέγοντας πως «δεν είναι ευχάριστο φαινόμενο και εν γένει είμαι εναντίον. Από την άλλη, είναι άδικο επειδή ο πατέρας σου ήταν Πρωθυπουργός να μην δικαιούσαι εσύ να ασχολείσαι με την πολιτική».

Αποσπάσματα συνέντευξης του Εμμανουήλ Κριαρά στο “BHMagazino”

-Αν σας έλεγαν κάποτε ότι θα φτάνατε και θα περνούσατε τα 100, τι θα θέλατε να έχετε επιτύχει σε αυτή την ηλικία-ορόσημο;

«Να είμαι περισσότερο επιτυχημένος στη ζωή και στα γράμματα. Το 1948 ήμουν υποψήφιος για την έδρα της Νέας Ελληνικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, όταν με κέρδισε για λόγους στους οποίους δεν θα ήθελα να επανέλθω ένας συνυποψήφιος. Ηταν μια φιλοδοξία που δεν κατάφερα να πραγματοποιήσω. Εγινα βέβαια καθηγητής της Μεσαιωνικής Φιλολογίας, αλλά στο Αριστοτέλειο δίδαξα τελικά Νέα Ελληνικά μόνο μία χρονιά, όταν έλειψε ο καθηγητής. Είχα όμως τη χαρά να τα διδάξω ως φιλοξενούμενος καθηγητής στην Αυστραλία, μακριά από την Ελλάδα. Περίεργο δεν είναι; Πολλά, λοιπόν, κανείς ονειρεύεται αλλά δεν τα πετυχαίνει. Η ζωή είναι σκληρή».

-Γράφοντας την αυτοβιογραφία σας μπήκατε στον πειρασμό να εξωραΐσετε κάποια πράγματα ή να αποκρύψετε κάποια άλλα;

«Ο χρόνος εξωραίζει, διότι μας γυρίζει πίσω στα αμέριμνα χρόνια της νεότητας. Λέμε συνήθως: "Ηταν παράδεισος τότε". Μας φαίνεται έτσι, γιατί ήμασταν πιο νέοι "τότε". Εσκεμμένα, πάντως, στην αυτοβιογραφία μου δεν εξωράισα, ούτε απέκρυψα. Ορισμένες αδυναμίες μου, μάλιστα, τις άφησα να φανούν».

-Η άποψη «τα δικά μας χρόνια ήταν καλύτερα» δεν οδηγεί σε συντηρητισμό; Δεν υπονομεύει τα νιάτα;

«Πολλές φορές ο άνθρωπος αυτά που ζει τα ανέχεται δύσκολα. Και γι' αυτό λέει: "Παλιότερα ήμασταν ευτυχισμένοι". Για να έχουμε το επιχείρημα ότι τα σημερινά είναι άσχημα. Είναι ψυχολογικό το θέμα».

-Ζούμε στην εποχή όπου όλο και περισσότεροι άνθρωποι καταφεύγουν στον ειδικό για να λύσουν ψυχολογικά θέματα.Τι συμβαίνει;

«Η ζωή είναι τραγικό γεγονός, γιατί από τη στιγμή που αισθάνεστε τον εαυτό σας ξέρετε ότι θα πεθάνετε. Μπορεί να λέτε "δεν φοβάμαι τον θάνατο", το λέω και εγώ, αλλά η αλήθεια είναι ότι τον φοβόμαστε. Είστε γεννημένη για να ζήσετε, αλλά είστε γεννημένη και για να πεθάνετε. Ε, δεν μπορεί να συμφωνήσει ο άνθρωπος με αυτό. Είσαι άρρωστος, και θέλεις να γίνεις καλά για να χαρείς τον κόσμο που μπορεί να σου δίνει και λύπες ή μόνο λύπη και όχι χαρά ή τη χαρά με το σταγονόμετρο. Ολα αυτά όμως εσύ θέλεις να τα γευτείς γιατί είσαι έτσι καμωμένος... Το μυαλό και η ψυχή, αυτά που κυβερνούν τον άνθρωπο, "παθαίνουν" από τη σύλληψη αυτής της τραγικότητας, ειδικά σήμερα που με την επικράτηση του τεχνικού πολιτισμού ξεχνιέται η ανθρωπιστική αγωγή. Σήμερα, μαθαίνουμε όλοι να χειριζόμαστε μηχανές και δεν μπορούμε να εξυψώσουμε την ψυχή μας. Αυτό είναι επίσης τραγικό».

-Ως διακεκριμένος λεξικογράφος τι θα γράφατε σήμερα δίπλα στη λέξη σοσιαλισμός;

«Πραγματική πολιτική για όλα τα στρώματα της κοινωνίας. Αγνοημένοι είναι ακόμη, δυστυχώς, οι αδύνατοι, και αυτοί θέλουν ενίσχυση».

-Το σημερινό λούμπεν είναι χρεωμένο στις τράπεζες...

«Ο καταναλωτισμός βοηθάει μόνον εκείνον που παράγει αγαθά, όχι τον καταναλωτή. Μας ξεγελάει όμως όλους, υποσχόμενος ότι θα διευκολύνει περισσότερο τη ζωή μας με καινούργια και εντυπωσιακά πράγματα».

-«Διδάσκαλος του Γένους», «τελευταίος μεγάλος δημοτικιστής»: Ποιον τίτλο από αυτούς που σας έχουν αποδώσει κατά καιρούς αποδέχεστε με μεγαλύτερη ικανοποίηση;

«Τον πρώτο δεν τον δικαιούμαι. Δεν ξέρω και αν υπήρξα μεγάλος στον δημοτικισμό μου. Πίστεψα, πάντως, απόλυτα σε αυτόν όπως τον κατάλαβαν οι τρεις μεγάλοι του εκπαιδευτικού δημοτικισμού: Ο Γληνός, ο Δελμούζος και ο Τριανταφυλλίδης».

-Τι θα συμβουλεύατε την κυβέρνηση για θέματα Παιδείας;

«Ανακίνησα στη συζήτηση με τον Πρωθυπουργό το θέμα της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών στο γυμνάσιο. Οπως όλοι ξέρουμε, τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας την είχε απομακρύνει από το γυμνάσιο η γλωσσοεκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1976, της κυβέρνησης Ράλλη. Ο Τρίτσης τα επανέφερε οδηγώντας σε σύγχυση τους μαθητές, οι οποίοι, καθώς έρχονται με μεγάλες γλωσσικές ανεπάρκειες από το δημοτικό σχολείο, δυσκολεύονται σε μεγάλο βαθμό να δεχτούν τη διδασκαλία αρχαίας και νέας γλώσσας συνάμα».

-Παρ' όλα αυτά, τάσσεστε υπέρ τού να διδάσκονται τα αρχαία ελληνικά στο λύκειο.

«Φυσικά, και μάλιστα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Δεν ξέρω όμως αν γίνεται αυτό».

-Στη μάχη σας για την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας παλαιότερα, αλλά και στον αγώνα σας εδώ και αρκετά χρόνια να καταργηθούν τα αρχαία ελληνικά στο γυμνάσιο, ποιος είναι ο μεγαλύτερος «εχθρός» σας;

«Δεν έχω εχθρούς. Εκείνος με τον οποίο συζήτησα πολύ το γλωσσικό ζήτημα είναι ο καθηγητής κύριος Μπαμπινιώτης. Μετά το 1974, και ιδιαίτερα κατά την περίοδο 1980-85, συζητούσαμε πολύ και διαφωνούσαμε, ας πούμε, ριζικά. Τώρα, όμως, ο κύριος Μπαμπινιώτης έχει προσέλθει στον δημοτικισμό, γράφει στη δημοτική. Δεν τη γράφει όπως ακριβώς τη γράφω εγώ, τη γράφει συντηρητικότερα, με τη δική του νοοτροπία. Ε, η νοοτροπία μας διαφέρει. Αυτή είναι η αλήθεια. Αλλά έχουμε αγαθές σχέσεις. Οταν με ανακήρυξε επίτιμο διδάκτορα το Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο ίδιος μίλησε πολύ καλά για μένα».

-Τι μας ενώνει και τι μας χωρίζει από την αρχαία ελληνική γλώσσα;

«Οταν μπορούμε να κατανοούμε την αρχαία γλώσσα, μαθαίνουμε πολλά με αυτήν και από αυτήν. Και μας είναι όλα χρήσιμα. Πάντως, δεν υπάρχει καμιά ανάγκη να προπαγανδίζουμε την αρχαία γλώσσα. Και μάλιστα χωρίς να την κατέχουμε. Η αρχαία γλώσσα υπήρξε γλώσσα των αρχαίων. Η νέα μας γλώσσα είναι κόρη της αρχαίας. Αυτός είναι ο σύνδεσμος μαζί της. Αλλά δεν είναι το ίδιο πράγμα η μάνα και η κόρη».

-Εχετε πάθος με τη γλώσσα.

«Στη ζωή μου δεν είχα πάθη πολλά, μόνο δύο: για τη γλώσσα και για τη σύζυγο μου. Είχαμε έναν μεγάλο, πολύ μεγάλο, ας τον πούμε σπάνιο δεσμό, ασυνήθιστο για ανδρόγυνο. Την έχασα το 2000».

-Η μακροβιότητα είναι κάτι στο οποίο ελπίζει ο σημερινός άνθρωπος και οι επιστήμονες αισιοδοξούν και κάνουν λόγο για ανθρώπινα μέλη που θα χαρίζουν πολλά και ποιοτικά χρόνια.

«Η μακροβιότητα είναι ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα της εποχής μας. Καταλαβαίνετε τι σημαίνει η αύξηση των συνταξιούχων σε μια δύσκολη οικονομικά εποχή;».

-Αισθάνεστε μοναξιά έχοντας χάσει λόγω δικής σας μακροβιότητας αγαπημένους σας ανθρώπους;

«Εχω χάσει εγκάρδιους φίλους εδώ και δεκαετίες τώρα και μου έχει κοστίσει πολύ. Ευτυχώς, όμως, είμαι σε θέση να αποκτώ και νέους φίλους τις τελευταίες δεκαετίες της ζωής μου. Αυτό με παρηγορεί. Και επειδή έχω τη βοήθεια των μαθητών μου που κατά καιρούς εργάζονται κοντά μου, νιώθω μια ανακούφιση στα δύσκολα χρόνια της μακροβιότητας».

-Παρά τις όποιες αντιξοότητες, η ζωή τελικά είναι γλυκιά;

«Ναι, και αυτό που της προσθέτει τη γλύκα τής δίνει και την τραγικότητα που σας έλεγα πριν».

-Η πνευματική ενασχόληση προάγει τη μακροβιότητα, όπως λένε οι ειδικοί;

«Το μυαλό του ανθρώπου θέλει να δουλεύει και όταν δουλεύει συντηρεί τον άνθρωπο».

-Ποια είναι η σχέση σας με τα θεία;

«Με συγχωρείτε, αλλά θα αγνοήσω την ερώτηση... Το θέμα είναι τι έχεις στην ψυχή σου. Γιατί είτε το φωνάξεις είτε το αποσιωπήσεις σχολιάζεται. Λοιπόν, καλύτερα να σιωπά κανείς».


-Τι έχετε να πείτε για την οικογενειοκρατία στην πολιτική και κοινωνική ζωή του τόπου;

«Δεν είναι ευχάριστο φαινόμενο και εν γένει είμαι εναντίον. Από την άλλη, είναι άδικο επειδή ο πατέρας σου ήταν Πρωθυπουργός να μην δικαιούσαι εσύ να ασχολείσαι με την πολιτική. Διότι, όπως ο καθένας υποχρεούται να ασχολείται με κοινωνικά ζητήματα, έτσι και ο γιος του Πρωθυπουργού είναι φυσικό να ενδιαφέρεται και αυτός. Και μάλιστα, όταν στο σπίτι του έχει αυτή την κουβέντα κάθε μέρα. Πώς να πεις στον Γιώργο Παπανδρέου, με πατέρα και παππού Πρωθυπουργό, "δεν δικαιούσαι να ασχολείσαι με την πολιτική"; Σήμερα, ακούω τι κηρύττει και, αν ακούω καλά πράγματα, ξεχνώ ότι είναι γιος του Ανδρέα και εγγονός του Γεωργίου».

Δεν υπάρχουν σχόλια: