"Κόμμα = Ομάς ανθρώπων, ειδότων ν' αναγιγνώσκωσι και ν' αρθογραφώσιν εχόντων χείρας και πόδας υγιείς, αλλά μισούντων πάσαν εργασίαν, οίτινες ενούμενοι υπο ένα οιονδήποτε αρχηγόν, ζητούσι ν' αναβιβάσωσιν αυτόν δια παντός μέσου εις την έδραν πρωθυπουργού, ίνα παρέχη αυτοίς τα μέσα να ζώσι χωρίς να σκάπτωσι"
Εμμανουήλ Ροΐδης , Έλληνας πεζογράφος και κριτικός (1836-1904)


Ο ασκητής από την Καισάρεια που μεταμορφώθηκε στον «μάγο» με τα δώρα

Από τη ΒΙΚΗ ΤΣΙΩΡΟΥ

Για την ορθόδοξη παράδοση, ο Αϊ-Βασίλης που επισκέπτεται τα παιδιά την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, είναι εμπνευσμένος από τη μορφή του Μεγάλου Βασίλειου από την Καππαδοκία.

Αυτός ο επιφανής θεολόγος τού 4ου μ.Χ αιώνα είχε αφιερώσει σχεδόν όλη του τη ζωή στη βοήθεια των συνανθρώπων του. Οταν πέθανε την 1η Ιανουαρίου του 379, η ημέρα αυτή θεωρήθηκε ότι φέρνει καλή τύχη και ευλογία. Ωστόσο, στη δεκαετία του 50-60, φτάνει και στη χώρα μας, από την Εσπερία, ο καλός χοντρούλης άγιος με την κόκκινη στολή και το σακούλι με δώρα, εκτοπίζοντας την ασκητική μορφή του Αγίου Βασιλείου και μάλιστα χωρίς να δημιουργηθεί κάποιο πρόβλημα.

Στον δυτικό κόσμο, πολλούς αιώνες νωρίτερα, διαμορφωνόταν, αργά αλλά σταθερά, -όχι όμως χωρίς εντάσεις και έριδες- η μορφή του Αγίου που θα γινόταν ο καλύτερος φίλος των παιδιών. Κάποιοι μάλιστα, στη Γαλλία, στις αρχές της δεκαετίας του '50, έφτασαν στο σημείο να καίνε στην πυρά ομοιώματα του Αϊ-Βασίλη.

Ολα άρχισαν τον 16ο αιώνα με τον θρύλο του Αγιου Νικόλα κάπου στη γαλλική Λορένη ή κατά άλλες εκδοχές στην Ανατολική Πρωσία ή στην Αλσατία, στο Βέλγιο ή στην Ολλανδία. Αναθεωρημένος ο μύθος τον 17ο αιώνα από τους προτεστάντες της Βόρειας Γερμανίας, έλαβε μια υβριδική μορφή, έγινε κάτι ανάμεσα σε άνθρωπο και άγιο, ένας καλοκάγαθος ανθρωπάκος: «Weihnachtsmann», στα γερμανικά. Και τότε, προκειμένου να μη δημιουργήσει νέους θρησκευτικούς πολέμους, ο καλός αυτός άνθρωπος φαίνεται πως άρχισε να ταξιδεύει... Μαζί με ολλανδούς και Γερμανούς μετανάστες έφτασε στην Αμερική και εξαπλώνεται και εκεί η λατρεία του.

Το 1809, διαβάζουμε στο περιοδικό Νουβέλ Ομπσερβατέρ, ο συγγραφέας Washington Irving περιγράφει σε κείμενό του τις εναέριες μετακινήσεις τού Santa Claus για την παραδοσιακή διανομή δώρων.

Στα 1820 γίνεται πια αμερικανός ήρωας και η δημοτικότητά του δεν σταματά να μεγαλώνει: ενσαρκώνει ένα εθνικό σύμβολο γενναιοδωρίας και υλικής επιτυχίας.

Η ιστορία λέει πως τον Δεκέμβριο του 1822, ένας αμερικανός ιερέας και καθηγητής στο Μανχάταν, ο Clement Clarke Moore, αφού είχε μοιράσει δώρα σε φίλους του στο Greenwich Village, επιστρέφει με το έλκηθρό του στο σπίτι του. Το έλκηθρο σέρνει ο οδηγός του, ένας χοντρουλός και χαρούμενος ολλανδός ονόματι Πιερ. Εμπνεόμενος από τα χαρακτηριστικά του οδηγού του, που ήταν πάντα με το χαμόγελο στα χείλη και μια πίπα, ο Moore απαθανατίζει τον Santa Claus με τη μορφή ενός χοντρούλικου ξωτικού, σε ένα ποίημά του με τίτλο: «Α visit from St. Nicholas »... Το ποίημα από χρόνο σε χρόνο αναπαράγεται στις σελίδες εφημερίδων και περιοδικών σε όλη την Αμερική. Το 1830, ένας χαράκτης πραγματοποιεί την πρώτη εικονογράφηση του καλοκάγαθου ανθρωπάκου και των συντρόφων του, δηλαδή των οκτώ ταράνδων, εμπνεόμενος από το ποίημα του Moore.

Κατά το 1860, οι εικονογραφήσεις κυρίως του Thomas Nast που συνοδεύουν το ποίημα, δίνουν λίγο -πολύ τη μορφή στον Santa Claus, όπως τον γνωρίζουμε σήμερα. Ο Nast τον ντύνει με ένα κόκκινο κοστούμι ντουμπλαρισμένο με άσπρη γούνα, με μια φαρδιά δερμάτινη ζώνη και μπότες. Ο ίδιος πάλι το 1885, τοποθετεί την επίσημη κατοικία του Santa Claus στον Βόρειο Πόλο, σχεδιάζοντας μια ζωγραφιά, όπου δύο παιδάκια κοιτούν σε έναν χάρτη του κόσμου τη διαδρομή από τον Βόρειο Πόλο έως την Αμερική.

Γύρω στα 1920, ο Santa Claus μετατρέπεται σε ατραξιόν των μεγάλων εμπορικών καταστημάτων, προς μεγάλη χαρά των ανέργων που βρίσκουν έτσι μια προσωρινή εργασία, καθώς ο αριθμός τους αυξάνεται με την οικονομική κρίση του 1929.

Η Κόκα-Κόλα όμως ανανεώνει οριστικά την εικόνα του Santa Claus το 1931: καταργεί τα χαρακτηριστικά του καλοκάγαθου ξωτικού, καταργεί και την πίπα. Η αμερικανική εταιρεία ζητά από τον εικονογράφο Haddon Sundblom να σχεδιάσει τον Santa Claus σε XXL εκδοχή, πίνοντας Κόκα-Κόλα, υπονοώντας πως πίνοντας το συγκεκριμένο αναψυκτικό, παίρνει δυνάμεις για να μοιράσει τα δώρα σε όλον τον κόσμο. Απώτερος σκοπός της εταιρείας, να πείσει τα παιδιά, εθισμένα ήδη στην Κόκα-Κόλα στη διάρκεια του καλοκαιριού, να την πίνουν και τους χειμερινούς μήνες.

Δυστυχώς όμως για την εταιρεία, η διαφήμιση αυτή απαγορεύεται: φήμες κυκλοφορούν πως στη σύνθεση του αναψυκτικού ενδεχομένως περιέχονται φύλλα κόκας και έτσι η εταιρεία αναγκάζεται να αλλάξει τη διαφήμιση. Στη νέα της σχεδίαση, τα παιδιά είναι εκείνα που προσφέρουν στον Santa Claus Κόκα-Κόλα και όλα ξαναρχίζουν από την αρχή !

Εμπορευματοποιημένος από τους Αμερικανούς, επανεισάγεται στην Ευρώπη. Περιλαμβάνεται στο Λεξικό της Γαλλικής Ακαδημίας το 1932, και δώδεκα χρόνια αργότερα, κρυμμένος στους γεμάτους σοκολάτες σάκους των αμερικανών στρατιωτών συμμετέχει στην απόβαση της Νορμανδίας και κατακτά την Ευρώπη.

Ομως κάποιοι αντιδρούν και δεν είναι άλλοι από τους καθολικούς ιερείς που βλέπουν τον κοκκινοφορεμένο γεροντάκο σαν απειλή για το καθολικό ποίμνιό τους. Το παράδειγμά τους ακολουθεί και η Εκκλησία του Φράνκο αλλά ακόμα και το Ανώτατο Σοβιέτ, ενώ καταγγέλθηκε στα Ηνωμένα Εθνη από τον καναδό Brock Chilsholm. Στη Γαλλία, ο καρδινάλιος Saliege δηλώνει στους πιστούς: «Μην αναφέρεστε στον Santa Claus για τον απλό λόγο ότι δεν υπήρξε ποτέ»!

Στην πυρά!!!

Στις 23 Δεκεμβρίου 1951, 520 χρόνια μετά το ξεκαθάρισμα των λογαριασμών της με τη Ζαν ντ'Αρκ, η Εκκλησία καίει στην πυρά και τον δικό τους Αγιο Βασίλη για να υπενθυμίσει σε όσους το είχαν λησμονήσει πως μόνο ο μικρός Ιησούς φέρνει δώρα και αυτόν πρέπει να ευχαριστούν τα παιδιά.
Ενα ομοίωμα του καλοκάγαθου γεροντάκου ύψους 2,5 μέτρων από σύρμα και κόκκινο και άσπρο χαρτί καίγεται μπροστά στα μάτια περίπου 200 παιδιών απέναντι από τον καθεδρικό ναό της Ντιζόν. Ο Γάλλος Santa Claus εκτελείται ως «σφετεριστής της εξουσίας και αιρετικός».

Εκδόθηκε μάλιστα και μια ανακοίνωση, στην οποία αναφερόταν: «Ο Santa Claus κάηκε. Το ψεύδος δεν μπορεί να αφυπνίσει το θρησκευτικό συναίσθημα των παιδιών και με κανένα τρόπο δεν αποτελεί εκπαιδευτική μέθοδο».

Το γεγονός αυτό προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις σε εθνικό επίπεδο, καταλαμβάνει τα πρωτοσέλιδα εφημερίδων και μπροστά στη γενική αντίδραση, οι αρχές της Ντιζόν αναγκάστηκαν να αυτοσχεδιάσουν την ανάσταση του Αϊ-Βασίλη, δείχνοντάς τον σκαρφαλωμένο στη στέγη του Δημαρχείου λίγες ώρες μετά τη θυσία του.

Ο εμπνευστής της εξόντωσης του Αϊ-Βασίλη ήταν ο, 92χρονος σήμερα, Ζακ Νουρισά που αφού γύρισε όλο τον κόσμο επέστρεψε στη Ντιζόν για να τελειώσει τις μέρες του σε έναν οίκο ευγηρίας. Χάρη στην τεχνολογία επικοινωνεί με όλους όσοι ενδιαφέρονται για την ιστορία του 1951 και εξηγεί τι είχε συμβεί τότε::
«Επτά ή οκτώ Αϊ-Βασίληδες βρίσκονταν μπροστά από αναπαραστάσεις των μεγάλων εμπορικών καταστημάτων της Ντιζόν. Για εμάς που ήμασταν πάμπτωχοι, ήταν πρόκληση», λέει σήμερα ο ιερέας. «Η ενορία μας ήταν η πιο φτωχή της πόλης. Πολλοί άνθρωποι έβγαιναν καταστραμμένοι από τον πόλεμο, αποδυναμωμένοι, αποδιοργανωμένοι. Γυναίκες εκπορνεύονταν για να επιβιώσουν, άντρες έβγαιναν από τις φυλακές.... Για εκείνους ο Αϊ-Βασίλης σήμαινε γενναιοδωρία, ανιδιοτέλεια, αγάπη, έννοιες που δεν προβλέπονταν από τις χριστουγεννιάτικες διαφημιστικές καμπάνιες».
Ιερέας των αποκλεισμένων, ο Νουρισά συχνά προσέφερε στέγη σε κάποιους φτωχούς ανθρώπους, συνήθως αλκοολικούς κλοσάρ. Η ιδέα για το κάψιμο του Αϊ-Βασίλη προήλθε από κάποιον από αυτούς τους «μουσαφίρηδες»: «Δεν ήταν κάποιο αστείο, αλλά μια συμβολική πράξη. Για εμάς τους χριστιανούς, η γιορτή των Χριστουγέννων πρέπει να παραμείνει η γιορτή των γενεθλίων του Σωτήρα».
Από το καλοκαίρι του 1951, η οργή εναντίον του «σφετεριστή» αγίου μεγαλώνει. Ολόκληρη η Γαλλία εμπλέκεται στην πολεμική:

Στις 19 Ιουλίου η χριστιανική εφημερίδα μεγάλης κυκλοφορίας La Croix αναφέρεται σε «μια εκστρατεία των καθολικών κινημάτων εναντίον του Αϊ Βασίλη».

Τον Νοέμβριο η εφημερίδα France Soir γράφει: «ο θρύλος των Χριστουγέννων πρέπει να εξαλειφθεί από το μυαλό των παιδιών» και από την «Aurore», ο καρδινάλιος Σαλιέζ, ο ίδιος που διαμαρτυρόταν για τις συλλήψεις των Εβραίων στο Βισύ, καταδικάζει τον Αϊ Βασίλη. Το περιοδικό Carrefour ξεκινά έναν διάλογο, με τίτλο: «Κατηγορούμενε Αϊ-Βασίλη σηκωθείτε!» Στον ρόλο του εισαγγελέα, ο καθολικός συγγραφέας Guilbert Cesbron και σε αυτόν του συνηγόρου ο Rene Barjavel, συγγραφέας τού «Εθνολογία των Χριστουγέννων». Ο Αϊ Βασίλης γίνεται και η αιτία σύγκρουσης των δύο φίλων Φρανσουά Μοριάκ και Ζαν Κοκτό.

Η πολεμική μεταξύ διανοούμενων για τον Αϊ-Βασίλη

Ο Ζαν Κοκτό προς τον Φρανσουά Μοριάκ: «Σε κατηγορώ ως υποκινητή στην υπόθεση του Αϊ-Βασίλη που ομοίωμά του κάηκε στην πυρά σε δημόσια πλατεία της Ντιζόν. Το να καίμε Αϊ-Βασίληδες είναι σαν να καίμε παιδιά, είτε πιστεύουν είτε όχι, σαν να καίμε τα όνειρά τους».
Ο Κλοντ Λεβί-Στρος στο περιοδικό Les temps Modernes το 1952: «Είναι τόσο ωραίο να πιστεύεις στον Αϊ-Βασίλη. Αυτή η πίστη δεν κάνει κακό σε κανέναν, τα παιδιά χαίρονται πολύ και εξασφαλίζουν ωραίες αναμνήσεις για αργότερα. Στην πραγματικότητα, εμείς οι μεγάλοι αποφεύγουμε το ερώτημα αντί να το απαντήσουμε, γιατί το θέμα δεν είναι γιατί ο Αϊ-Βασίλης αρέσει στα παιδιά, αλλά για το ποιοι είναι οι λόγοι που ώθησαν τους ενήλικες να τον επινοήσουν. Η Εκκλησία δεν έχει άδικο όταν καταγγέλλει τον Αϊ Βασίλη ως ένα ισχυρό προπύργιο του παγανισμού για τον σύγχρονο άνθρωπο. Απομένει όμως να μάθουμε, αν ο σύγχρονος άνθρωπος μπορεί ή όχι να υπερασπιστεί κι αυτός το δικαίωμά του να είναι παγανιστής».
Ο Guilbert Cesbron έλεγε: «Η μόνη ενοχή μου, με τη δολοφονία του Αϊ-Βασίλη, είναι ότι έτσι στερούνται το εποχιακό μεροκάματό τους οι εργαζόμενοι σαν Αϊ-Βασίληδες στα μεγάλα εμπορικά καταστήματα. Μπορούν όμως να παίξουν κάποιο ρόλο σε "tableaux vivants" που κανένα μαγαζί δεν φρόντισε να μας προσφέρει. Είναι προτιμότερη μια ταπεινή αλήθεια από ένα φανταχτερό ψέμα».
Ο Ρενέ Μπερζαβέλ: «Υπήρξε μια εποχή, όπου στη γη κατοικούσαν διαμεσολαβητές ανάμεσα στους ανθρώπους και στον Θεό, γιατί τότε οι άνθρωποι ήταν όμοιοι με τα παιδιά. Τα παιδιά γνωρίζουν πως όλα είναι δυνατά και όλα θαυματουργά. Πως ένα βότσαλο πετά, πως τα ζώα μιλούν, πως η βρόμικη και στενή καπνοδόχος είναι ένας δρόμος προς τα αστέρια, πως με το τηλέφωνο των μεγάλων καταστημάτων επικοινωνείς με τον ουρανό και πως εκεί επάνω κάποιος γνωρίζει το καθένα παιδί προσωπικά και ασχολείται με αυτό. (...)

Ας αφήσουμε λοιπόν τα παιδιά να θαυμάζουν τον γέρο μάγο με τη γενειάδα. Εχει μια περιορισμένη και καλοπροαίρετη θέση στη ζωή μας. Το να επιτίθενται στον Αϊ-Βασίλη οι ανόητοι ψυχίατροι, οι κακοποιοί πολιτικοί, οι σοφοί που είναι πιο χαζοί από όλους, είναι φυσικό! Αλλά το να εμπλέκεται η Εκκλησία σε αυτήν την υπόθεση, είναι ό,τι πιο θλιβερό. Φοβάται τον "ανταγωνισμό"; Μήπως αυτή δεν είναι που έχει την τάση να κάνει τον ίδιο τον Θεό ένα είδος γενειοφόρου παππούλη καθισμένου πάνω σε ένα σύννεφο, έχοντας δίπλα του έναν αστυνομικό; Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά. Ας μείνουμε όμως στον Αϊ-Βασίλη. Ας του επιτιθέμεθα, δεν πρόκειται να πεθάνει. Και, αν κατέχει μεγάλη θέση στην καρδιά των παιδιών μας, ας μην παραπονιόμαστε γιατί είναι ένα από τα πρόσωπα της αγάπης».

Τη σκυτάλη πήραν αργότερα κι άλλες προσωπικότητες για να εκφράσουν τις απόψεις τους. Στη δεκαετία του 1960, το ερώτημα ήταν, αν πρέπει να λέμε ψέματα στα παιδιά.



Η ψυχαναλύτρια, Φρανσουάζ Ντολτό, ανέλαβε η ίδια να απαντήσει, σε συμφωνία με το Γαλλικό Ταχυδρομείο, στα γράμματα παιδιών που έστελναν στον Αϊ-Βασίλη. Σε εκείνο το κείμενο διαβάζουμε: «Αγαπημένο μου παιδί, χάρηκα για το γράμμα σου. Είδες που ο ταχυδρόμος με βρήκε; Δεν ξέρω αν θα μπορέσω να σου φέρω ό,τι μου ζήτησες. Θα προσπαθήσω, αλλά είμαι πολύ γέρος και πολλές φορές μπερδεύομαι. Σε παρακαλώ να με συγχωρήσεις. Να είσαι φρόνιμο παιδί και να διαβάζεις. Σε φιλώ πολύ. Αγιος Βασίλης».
Η πρώτη απάντηση της Ντολτό το 1962 στάλθηκε σε 5000 αντίτυπα, αλλά το 2008 ο Αϊ-Βασίλης έλαβε 1,4 εκατομμύρια γράμματα και 200.000 ηλεκτρονικά μηνύματα. Σήμερα το Γαλλικό Ταχυδρομείο προσλαμβάνει περίπου 60 γραμματείς του Αϊ-Βασίλη σε μια ειδική υπηρεσία που έχει δημιουργηθεί για να απαντούν στα γράμματα.
Το 2009, το Γαλλικό Ταχυδρομείο ομολογεί πως οι προσπάθειές του για τη διευκόλυνση της αλληλογραφίας με τον Αϊ-Βασίλη έχει έναν στόχο: «Να δείξουν στα παιδιά την αξία του γραπτού μηνύματος, και να αποκτήσουν την συνήθεια της αλληλογραφίας. Το να πιστεύεις στον Αϊ-Βασίλη σημαίνει πως πιστεύεις και στο μήνυμα, στη δύναμη της γραφής για να επικοινωνήσεις αισθήματα και να μεταφέρεις παραδόσεις».
Σήμερα, αντικαπιταλιστές και άλλοι έχουν βρει στο πρόσωπο του Αϊ-Βασίλη τον ιδανικό στόχο: το σακούλι του είναι υπερβολικά φορτωμένο με παιχνίδια, κατασκευασμένα σε χώρες με φτηνά εργατικά χέρια. Μετά την Κοπεγχάγη, οι οικολόγοι θα μπορούσαν να είναι πιο επιθετικοί με τον Αγιο των Χριστουγέννων αλλά η κριτική τους παραμένει περιορισμένη.

Ωστόσο, ένας δημοσιογράφος οικολογικού ραδιοφωνικού σταθμού είχε το κουράγιο να υπολογίσει σοβαρά το διοξείδιο του άνθρακα που εκπέμπει ο Αϊ-Βασίλης: το κόστος για τα μεταφορικά 5 δισ. κιλών δώρων από το χωριό του στη Λαπωνία, την εκπομπή μεθανίου 36 εκατομμυρίων ταράνδων (απαραίτητων για το μοίρασμα των δώρων σε όλον τον πλανήτη).... Συνολικά ο Αϊ-Βασίλης δημιουργεί ένα εκατομμύριο τόνους διοξείδιο του άνθρακα σε μια εργάσιμη ημέρα...



πηγη ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Δεν υπάρχουν σχόλια: