Η ανατομία του 6,97%

Του Νίκου Μαραντζίδη

Αναπληρωτή καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και επισκέπτη καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα και στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας.

Από μια πλειάδα οργανώσεων της άκρας Δεξιάς, που εμφανίστηκαν στη Μεταπολίτευση, η Χρυσή Αυγή κατέχει ειδική θέση. Αυτό οφείλεται κατ' αρχήν στο γεγονός ότι η ιδεολογική ταυτότητα της οργάνωσης είναι πολύ περισσότερο ριζοσπαστική από εκείνες των άλλων γνωστών οργανώσεων αυτού του χώρου. Ο δεύτερος λόγος σχετίζεται με την πρόσληψή της από τα ΜΜΕ ως εξαιρετικά βίαιης ακτιβιστικής οργάνωσης. Τα μέλη της χαιρετούν φασιστικά, ντύνονται ομοιόμορφα και παρελαύνουν με στρατιωτικό βήμα μιμούμενοι παραστρατιωτικές ομάδες. Εμπλέκονται συχνά σε βίαιες δράσεις και συμπλοκές με άλλες ομάδες ή με την Αστυνομία.

Η Χρυσή Αυγή ιδρύθηκε στη δεκαετία του '80, όμως η ουσιαστική ενεργοποίησή της καταγράφεται στις αρχές της δεκαετίας του '90 μέσα στα πλαίσια των μεγάλων κινητοποιήσεων για το Μακεδονικό. Ως πρόσφατα η οργάνωση είχε περιθωριακή πολιτική παρουσία. Στις εθνικές εκλογές του 2009 ο Λαϊκός Σύνδεσμος - Χρυσή Αυγή έλαβε ποσοστό 0,29% και 19.636 ψήφους, ενώ στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Ιούνιο του 2009 κέρδισε 23.564 ψήφους (0,46%).

Τρεις είναι οι βασικοί ιδεολογικοί πυλώνες της:

α) ο εθνικισμός/φυλετισμός,

β) το ισχυρό Λαϊκό Κράτος του προνοιακού σοβινισμού και

γ) η πίστη στην ισχυρή ηγεσία και ο αντικοινοβουλευτισμός.

Η Χρυσή Αυγή δηλώνει ότι αντιτίθεται εξίσου στην «πλουτοκρατία» και στην «κομματοκρατία». Αναμφίβολα οι θέσεις της βρίσκονται πλησιέστερα στον εθνικοσοσιαλισμό και στις ρατσιστικές φυλετικές θεωρίες των ιδεολογιών του Μεσοπολέμου απ' οποιαδήποτε άλλη οργάνωση της άκρας Δεξιάς στην Ελλάδα.

Πώς εξηγείται η εκλογική επιτυχία της Χρυσής Αυγής στις τελευταίες εκλογές; 

Κατά βάση οι μελετητές ερμηνεύουν την άνοδό της με βάση: 

α) τις κοινωνικές συνθήκες διαβίωσης των ψηφοφόρων της (ανεργία, εγκληματικότητα, υποβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος), 

β) τα ατομικά χαρακτηριστικά τους (νέοι, χαμηλή ή μέτρια μόρφωση),

γ) ριζωμένες αντιλήψεις και ιδέες στην ελληνική κοινωνία (αντικομματισμός, εθνικισμός, αντισημιτισμός, αντιδυτικισμός) και 

δ) τις στάσεις έναντι των μεταναστών που ζουν στη χώρα μας (ρατσισμός).

Με βάση τα στοιχεία από τις έρευνες συμπεραίνουμε ότι η Χρυσή Αυγή πέτυχε να συνδυάσει μια ατζέντα χαμηλής πολιτικής για θέματα καθημερινότητας (ανασφάλεια, εγκληματικότητα) με ζητήματα μέσης πολιτικής (κοινωνική πρόνοια, ανεργία) και υψηλής πολιτικής (μνημόνιο). 

 Στην επιτυχία αυτή τέσσερις παράγοντες έπαιξαν σημαντικό ρόλο: 

α) η έντονη δράση των χρυσαυγιτών σε τοπικό επίπεδο, 

β) τα ΜΜΕ και ιδιαίτερα η τηλεόραση που εστίασε στον ακτιβισμό της Χρυσής Αυγής με επίκεντρο τον Αγιο Παντελεήμονα,

 γ) οι νέες αυταρχικές και αντικοινοβουλευτικές ιδεολογικές τάσεις που πήραν δυναμική με τους «Αγανακτισμένους» και 

δ) η επικράτηση ενός εθνικιστικού «αντιμνημονιακού» δημόσιου λόγου (οι «δωσίλογοι» κ.λπ.).

Με πολιτικό λάβαρό τους τον εθνικισμό, οι έλληνες εθνικοσοσιαλιστές κατάφεραν να συνδέσουν την πολιτική τους ατζέντα με την οργή του πλήθους της πλατείας Συντάγματος. Αναδείχθηκε έτσι ένα φάσμα «φαιοκόκκινων» αιτημάτων και αξιών που συνδέονται με ζητήματα πρόνοιας, εργασίας και ασφάλειας (προστασία για φτωχούς και αδύναμους, εργασία για όλους κ.λπ.) υπό την ιδεολογική ομπρέλα ενός ρατσιστικού σοβινισμού.

Η Χρυσή Αυγή έκανε τα πρώτα της βήματα στον Αγιο Παντελεήμονα, αξιοποιώντας τα καθημερινά προβλήματα των κατοίκων, αλλά μεγάλωσε πολιτικά και νομιμοποιήθηκε ιδεολογικά στην πλατεία Συντάγματος.