ΜΜΕ και προπαγάνδα: Οι φήμες και η διάχυση της κινδυνολογίας

Γράφει ο Γ. Βελίκης

Διδάκτωρ Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, καθηγητής Ψυχολογίας στο Akmi Metropolitan College.

Ο κυρίαρχος και αντικειμενικός ρόλος των ΜΜΕ είναι η πολιτική αγωγή, η δημοσιογραφική δεοντολογία, η προσφορά ψυχαγωγίας, η καλλιέργεια του πνεύματος και η ικανοποίηση της φιλομάθειας. 

Οι θετικές επιδράσεις των Μέσων ασκούνται, όταν λειτουργούν με σεβασμό προς το κοινό, με τιμιότητα, χωρίς υπερβολές και ανήθικους υπαινιγμούς. 

Ολα τα ανωτέρω θα συνέβαιναν αυτονόητα σε μία κοινωνία όπου κυριαρχεί η ισότητα, η δημοκρατία, η ισονομία και η δικαιοσύνη. Επίσης θα συνέβαιναν αν όλοι οι δημοσιογράφοι (και τα ΜΜΕ) είχαν ως πρωταρχική τους αξία τη διατήρηση της ισότητας, της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης.

Σε μία κοινωνία όπου πρώτη (και ίσως μοναδική) αξία είναι το χρήμα, με ποιον τρόπο, αλήθεια, οι δημοσιογράφοι θα υπηρετούσαν την αλήθεια και θα αντιστέκονταν στα πάσης φύσεως οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα;  

Στο ντοκιμαντέρ με τίτλο «Η Κατασκευή της Συναίνεσης: ο Νόαμ Τσόμσκι και τα ΜΜΕ» o Αμερικανός διανοητής υποστηρίζει ότι τα ΜΜΕ στις ΗΠΑ είναι, αν όχι «φερέφωνα», τουλάχιστον εκφραστές των συμφερόντων του κυρίαρχου κατεστημένου (των «πολυεθνικών»).

Η προπαγάνδα στοχεύει στο 20% των μορφωμένων και στο 80% του μη μορφωμένου κόσμου που είναι προορισμένο να ακολουθεί εντολές και να μη δίνει σημασία σε τίποτα.  

Ο βασικός τρόπος που τα ΜΜΕ εργάζονται αφορά δύο τεχνικές: 

α) περιθωριοποίηση με προπαγάνδα, σκάνδαλα, ψευδείς ειδήσεις των εκπροσώπων της αντίθετης άποψης και 

β) καθοδήγηση του κοινού στην απάθεια δίνοντάς του ανούσιες πληροφορίες, ή περιπλέκοντας και αποδυναμώνοντας τις πραγματικές.

Ετσι, οι ειδήσεις της τηλεόρασης δεν είναι μόνο ενημέρωση, αλλά και μία τηλεοπτική παραγωγή, που επιχειρεί κάθε μέρα και με παρόμοιο τρόπο να προκαλεί συγκεκριμένη γκάμα συναισθημάτων συγκεκριμένης έντασης. Συμπλήρωμα στην κατήχηση και καθοδήγηση της κοινής γνώμης αποτελούν οι δημοσκοπήσεις. Ως γνωστόν, ο άνθρωπος, φύσει «πολιτικόν και κοινωνικό» ον, τείνει να συμμορφώνεται με την πλειονότητα, και αυτόν ακριβώς τον σκοπό υπηρετούν οι εταιρείες δημοσκοπήσεων. Ετσι κι αλλιώς, το μόνο σημαντικό είναι το αποτέλεσμα της κάλπης, αλλά οι δημοσκοπήσεις, λειτουργώντας ως ένα άλλο «κύπελλο ποδοσφαίρου», αλλάζουν από εβδομάδα σε εβδομάδα.

Η προπαγάνδα είναι για τη δημοκρατία ό,τι η βία για τη δικτατορία. Τα μεγάλα Μέσα καθορίζουν και ελέγχουν τις γνώμες. Τα μικρότερα συνήθως αναπαράγουν το στυλ και τις απόψεις των μεγάλων. Οπως σερβίρονται τα νέα είναι μία εικονική πραγματικότητα. Μια τεχνική είναι αυτή της δημιουργίας προβλημάτων, και στη συνέχεια παροχής των λύσεων. Αυτή η τεχνική ονομάζεται «πρόβλημα-αντίδραση-λύση». Πρώτα δημιουργείται ένα πρόβλημα, μια «έκτακτη κατάσταση» για την οποία μπορείτε να προβλέψετε ότι θα προκαλέσει συγκεκριμένη αντίδραση του κοινού, ώστε το ίδιο να ζητήσει εκείνα τα μέτρα που εύχεστε να το κάνετε να αποδεχτεί.