Πώς μπορούσε η κυβέρνηση να αποφύγει τη χρεοκοπία και το ΔΝΤ

Του Δ. ΜΠΟΥΡΑΝΤΑ

Καθηγητή, συγγραφέα, δ/ντή Executive ΜΒΑ, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Η κυβέρνηση είχε τις δυνατότητες και την ευκαιρία ν' αποφύγει την ουσιαστική πτώχευση της χώρας, ν' αποφύγει τον μηχανισμό Ε.Ε.-ΔΝΤ και να βυθίσει την οικονομία στην ύφεση.

Ενδεικτικά αναφέρω μερικές ιδέες που στηρίζονται στα θεμελιώδη της Διοίκησης και της Ηγεσίας σε περιόδους κρίσης.

Πρώτον, έπρεπε να σχηματιστεί μια κυβέρνηση έκτακτης ανάγκης από ακέραιους, έμπειρους, ικανούς επαγγελματίες, με κύρος, αξιοπιστία, διοικητικές και ηγετικές ικανότητες. Μια τέτοια κυβέρνηση, συμβολικά αλλά και ουσιαστικά, θα είχε πολύ περισσότερες δυνατότητες και δύναμη να κερδίσει την εμπιστοσύνη της κοινωνίας και των ξένων, να σχεδιάσει και να υλοποιήσει με ταχύτητα ένα συνεκτικό, ποσοτικοποιημένο και χρονικά ορισμένο, πρόγραμμα έκτακτων μέτρων, δημιουργώντας ακόμη και έκτακτες ή παράλληλες δομές όπως το 2004, έξω από τον ανίκανο, ακόμη και για περιόδους ηρεμίας, κρατικό μηχανισμό.

Δεύτερον, η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ μπορούσε να αποφύγει τα τραγικά λάθη που έκανε με βάση τις θεμελιώδεις αρχές της Διοίκησης και της Ηγεσίας των κρίσεων. Σύμφωνα με αυτές, δεν έπρεπε να δημιουργήσει στους πολίτες αλλά και στα στελέχη του Δημοσίου κλίμα εφησυχασμού, ισχυριζόμενη ότι τα λεφτά υπάρχουν, θα δοθούν αυξήσεις κ.λπ.

Ακόμη και στη συνέντευξη στο Ζάππειο, με την ευκαιρία των εκατό πρώτων ημερών, ο πρωθυπουργός επέμενε ότι «υπάρχουν τα λεφτά», ενώ γνώριζε ότι το «τσουνάμι» των αγορών έφτανε σύντομα.

Δεν έπρεπε να χάσει ούτε μία μέρα από την εκλογή της, να θέσει ως προτεραιότητα, να εστιάσει και να ρίξει όλες τις δυνάμεις στο σβήσιμο της πυρκαγιάς. Παίρνοντας, με τη μέγιστη δυνατή ταχύτητα, δύσκολες και αποτελεσματικές αποφάσεις, δηλαδή ένα πακέτο κατεπειγόντων μέτρων μέσα στις πρώτες δεκαπέντε ημέρες, την υλοποίηση των οποίων θα μπορούσαν να αναλάβουν ομάδες στελεχών τύπου «μουτζαχεντίν».

Πρώτη άμεση απόφαση μπορούσε να είναι η αναδρομική φορολόγηση των μη δηλωθέντων εισοδημάτων, μέσω έκτακτης εισφοράς, βασισμένης σε αντικειμενικά κριτήρια διαβίωσης, τα οποία υπάρχουν σε τράπεζες δεδομένων των δημόσιων οργανισμών. Τέτοια κριτήρια, που προσδιορίζουν σε σημαντικό βαθμό τη φοροδιαφυγή περίπου διακοσίων χιλιάδων οικογενειών που πλούτισαν τις τελευταίες δεκαετίες, παρανομώντας και φοροδιαφεύγοντας, είναι τα σπίτια, τα εξοχικά, τα σκάφη, τα δίδακτρα των παιδιών σε ιδιωτικά σχολεία, τα αυτοκίνητα, οι λογαριασμοί της ΔΕΗ και του νερού, πιθανόν και άλλα.

Μέσω ενός συνδυασμού τέτοιων κριτηρίων, θα μπορούσε να επιβάλει μια ουσιαστική έκτακτη εισφορά για όσους δήλωναν πολύ χαμηλότερα εισοδήματα από ό,τι το εκτιμώμενο κόστος διαβίωσης. Ενα τέτοιο μέτρο θα έφερνε στα κρατικά ταμεία τουλάχιστον 15 δισ.

Δεύτερον, από τις πρώτες μέρες, έπρεπε να εφαρμόσει μέτρα άμεσου περιορισμού της σπατάλης στο Δημόσιο αλλά και πάγωμα των δαπανών για τους εξοπλισμούς.

Τρίτον, έχοντας δημιουργήσει την «αίσθηση κατεπείγοντος» στους πολίτες, αντί να ιδρύσει τον λογαριασμό της ντροπής για έρανο, μπορούσε να πάρει μια πρωτοβουλία, κινητοποιώντας συγκεκριμένους επαγγελματικούς και άλλους φορείς για μια εθνική καμπάνια στήριξης των ελληνικών προϊόντων. Αν είχαμε μια υποκατάσταση των εισαγωγών τουλάχιστον 6 δισ., θα εξασφαλίζαμε τουλάχιστον 150.000 θέσεις εργασίας και τα έσοδα από τη διαφορά του ΦΠΑ και του φόρου θα έφταναν περίπου τα 2 δισ., δηλαδή περισσότερα από ό,τι η μείωση των συντάξεων.

Τέταρτον, άμεσα έπρεπε ν' ανακοινωθούν η αύξηση των φορών σε πολυτελή είδη, ποτά, τσιγάρα και βενζίνη (όχι πετρέλαιο) και το πάγωμα των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων που είχαν εισόδημα πάνω από τον μέσο όρο.

Πέμπτον, έπρεπε να τεθεί από τις πρώτες ημέρες σε εφαρμογή η ρύθμιση των ημιυπαίθριων χώρων, ίσως και των αυθαίρετων και η φορολόγηση της εκκλησίας.

Εκτον, μπορούσε στους πρώτους δύο μήνες ν' ανακοινωθεί πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων και αξιοποίησης της τεράστιας δημόσιας περιουσίας. Σε αυτά τα μέτρα οι πιο ειδικοί από εμένα θα μπορούσαν να προσθέσουν και άλλα για την αντιμετώπιση της καταιγίδας.

Πέραν όμως των έκτακτων μέτρων στους πρώτους τρεις μήνες, έπρεπε να γίνουν σαφείς, μέσω νομοσχεδίων, νόμων και αποφάσεων, μόνιμα μέτρα που θα αφορούσαν την ανάπτυξη, την ανταγωνιστικότητα, την υγιή επιχειρηματικότητα και τις ξένες επενδύσεις, τον περιορισμό της σπατάλης του δημοσίου χρήματος, καθώς και το νέο φορολογικό νομοσχέδιο έπρεπε να είχε ψηφιστεί αμέσως και να μην είναι τόσο άτολμο όσον αφορά τα τεκμήρια διαβίωσης.

Επίσης, το υπουργείο Ανάπτυξης, αντί να σπαταλάει τον χρόνο του με το νομοσχέδιο για τους κακοπληρωτές, έπρεπε να θέσει ως προτεραιότητα το ΕΣΠΑ και την ενίσχυση της ανάπτυξης.

Εχοντας κάνει όλα τα παραπάνω και αρκετά άλλα με την ταχύτητα που απαιτούσε η κρίση και η ετοιμότητα των κερδοσκόπων, θα μπορούσε να δανειστεί από τις αγορές νωρίτερα, όταν τα επιτόκια ήταν ακόμη χαμηλά. Επίσης, θα μπορούσε να δανειστεί από τους πολίτες ένα σημαντικό ποσό με εθνικό ομόλογο.

Με αποφασιστικότητα, ταχύτητα, δίκαια και αποτελεσματικά μέτρα θα δημιουργούσε ένα σημαντικό ανάχωμα που θα έδιωχνε τα «νερά» της κρίσης στα «γειτονικά οικόπεδα» (δηλαδή Πορτογαλία, Ισπανία κ.λπ.) και θα πίεζε για πιο άμεση δράση την Ε.Ε. Αντί όλων αυτών, χάθηκε ο χρόνος, που είναι το πολυτιμότερο όπλο σε περιόδους κρίσης ή «πολέμου», με τα ασήμαντα μέχρι που η κυβέρνηση να χάσει την αξιοπιστία και την ανεξαρτησία της και η χώρα την εμπιστοσύνη και την αξιοπρέπειά της, να προκληθεί το τσουνάμι, να επιβληθούν τα μέτρα από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ, να μπει η οικονομία στην ύφεση και να οδηγηθούμε στο άμεσο μέλλον σε αύξηση της ανεργίας, της φτώχειας και της εθνικής μιζέριας, και παρ' όλα αυτά, στην «ελεγχόμενη», όπως λέγεται, πτώχευση αφού το χρέος του 2020 θα βρίσκεται σε υψηλότερο ποσοστό του ΑΕΠ, απ' ό,τι σήμερα.

Παρ' ότι είναι αργά, τίποτα δεν εμποδίζει την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ να προχωρήσει, ακόμη και τώρα, στη λήψη τέτοιων μέτρων, εστιάζοντας σε όσους για δεκαετίες συγκέντρωσαν τον πλούτο παρανομώντας και φοροδιαφεύγοντας, να σταματήσει να στέλνει τον λογαριασμό στους έντιμους, τους φτωχούς και να μετατρέπει την Ελλάδα σε μια τριτοκοσμική χώρα εντός ή εκτός ευρωζώνης