Να φύγουν τα κόμματα από τα πανεπιστήμια

Του Γιαννη Βαρουφακη

(Καθηγητή Τμήματος Οικονομικών Επιστημών Πανεπιστημίου Αθηνών.)

Ποιο το καθήκον μας απέναντι στους φοιτητές μας; Κατά μία άποψη, καθήκον μας είναι να τους δίνουμε τα εφόδια γνώσεων που θα χρειαστούν για να επιτύχουν στην κοινωνία που ζούμε. Δεν είναι η δική μου άποψη.

Καθήκον μας είναι να τους απελευθερώσουμε από τις προκαταλήψεις με τις οποίες προσέρχονται στα αμφιθέατρα. Με άλλα λόγια, να τους βοηθήσουμε να μορφωθούν.

Πώς διαφέρει αυτό από την παροχή γνώσεων που θα τους βοηθήσουν να επιτύχουν; Διαφέρει στον (μεγάλο) βαθμό που η γνώση και η μόρφωση πολλές φορές γίνονται εμπόδιο ανυπέρβλητο για την επιτυχία. Σε μια κοινωνία που τελούσε (τουλάχιστον ώς το 2008) υπό την πλάνη ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας ήξερε τι έκανε, ότι αξιολογούσε ορθολογικά τους κινδύνους, ότι παρήγαγε χρήσιμα για την κοινωνία «προϊόντα», ο δάσκαλος που κατάφερνε να απελευθερώσει τους φοιτητές του από αυτήν την ανόητη πίστη δεν ήταν ο δάσκαλος που τους βοηθούσε να «επιτύχουν» (π.χ. να βρουν μια καλή θέση στον χρηματοπιστωτικό τομέα). Από την εποχή του Σωκράτη, η αλήθεια, η γνώση και η κριτική διάθεση δεν οδηγούσαν πάντα στα πλούτη και στην εξουσία.

Στον βαθμό, λοιπόν, που το πανεπιστήμιο στοχεύει στη μόρφωση και όχι στην «επιτυχία» των φοιτητών του (θεωρώντας την επιτυχία, όταν έρχεται, ένα ευχάριστο υποπροϊόν, αλλά ποτέ αυτοσκοπό της μόρφωσης), είναι υποχρεωμένο να σκέφτεται με αυτόν τον τρόπο για όλες τις διαστάσεις της πανεπιστημιακής ζωής. Μία από αυτές αφορά τον φοιτητικό συνδικαλισμό.

Ολοι συμφωνούμε ότι πέρασε η εποχή που ο φοιτητικός συνδικαλισμός υποκινείτο από συγκρουόμενες ιδεολογίες, από μια ρομαντική διάθεση αλλαγής του κόσμου, από τη θέληση να βελτιωθεί το πανεπιστήμιο αποβάλλοντας τον αυταρχισμό, τις ιδεοληψίες και ενστερνιζόμενο μια «κοινοτική» προσέγγιση προς την παραγωγή και αναπαραγωγή της γνώσης. Εδώ και καιρό ο φοιτητικός συνδικαλισμός αποτελεί μια διαδικασία που δίνει τη δυνατότητα στους συμμετέχοντες να ασκηθούν στη νομή της εξουσίας (στον πανεπιστημιακό χώρο) πριν εφαρμόσουν αυτά που έμαθαν στον ευρύτερο δημόσιο τομέα.

Κάποιοι φοιτητές απέχουν από τον συνδικαλισμό θέτοντας ως προτεραιότητά τους την απόκτηση εφοδίων που θα τους βοηθήσουν να επιτύχουν στον ιδιωτικό τομέα. Αλλοι φοιτητές επικεντρώνονται στον συνδικαλισμό με στόχο την απόκτηση εφοδίων που θα τους επιτρέψουν να ανέλθουν εντός κομματικών μηχανισμών, αρχικά, και κρατικών θεσμών αργότερα. Απομένει μια μειοψηφία φοιτητών που απέχουν και από τις δύο αυτές διαδικασίες, είτε θέτοντας ως στόχο την πραγματική μόρφωση είτε αντιμετωπίζοντας το πανεπιστήμιο ως ένα ευχάριστο χάσιμο χρόνου - μια παύση πριν αρχίσει η ρουτίνα της ζωής.

Οσοι πιστεύουν ότι το πανεπιστήμιο έχει καθήκον να προσφέρει τα εφόδια γνώσεων που χρειάζονται για την κοινωνική και οικονομική «επιτυχία» δεν έχουν λόγο να εναντιώνονται στον φοιτητικό συνδικαλισμό. Τους αρκεί να ζητούν από τα κόμματα να επιβάλουν μια κάπως πιο κόσμια (από την παρατηρούμενη) συμπεριφορά εκ μέρους των συνδικαλιστών. Οσοι όμως συμφωνούν με τη δική μου, καθαρά μειοψηφική, άποψη ότι στόχος του πανεπιστημίου πρέπει να είναι η απελευθέρωση των φοιτητών από τις προκαταλήψεις τους (συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν το πώς διανοούνται οι ίδιοι οι φοιτητές το «συμφέρον» τους), βλέπουν πως μόνο μία λύση υπάρχει: Η άμεση κατάργηση της συμμετοχής των φοιτητών στη νομή της πανεπιστημιακής «εξουσίας».