Η ψευδαίσθηση της εργασιακής ελευθερίας

Του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΛΙΑΚΟΥ

«Οι τοκογλύφοι είχαν ανακαλύψει ότι το σύστημα της δουλοκτησίας απέφερε λιγότερα κέρδη σε σχέση με το σύστημα της 'ελεύθερης' εργασίας. Όποιος ήταν ιδιοκτήτης δούλου έπρεπε να τον συντηρεί στη ζωή και σε καλή κατάσταση, ώστε να είναι σε θέση να εργαστεί. Το σύστημα της δουλείας παρουσίαζε μεγαλύτερο κόστος απ' ό,τι η 'ελεύθερη' εργασία βάσει της οποίας στο καπιταλιστικό σύστημα ο εργοδότης δεν έφερε οποιαδήποτε ευθύνη. Η ήττα των δουλοκτητών είχε ήδη καθοριστεί, είχε προαποφασιστεί». 

Έζρα Πάουντ, «Η Αμερική και οι αιτίες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου», σελ. 51, Εκδόσεις Περίπλους

Ο Έζρα Πάουντ είναι ένας από τους πιο σημαντικούς «καταραμένους» Αμερικανούς ποιητές και δοκιμιογράφους του 20ού αιώνα. Είχε την «τύχη» να γευτεί την καθημερινότητα ενός φυλακισμένου αγριμιού όταν στις 2 Μαΐου 1945 οι Ιταλοί παρτιζάνοι, που τον είχαν συλλάβει ως υποστηρικτή του Μουσολίνι, τον παρέδωσαν στον Αμερικανικό στρατό σε μια τοποθεσία έξω από την Πίζα. Αμέσως μόλις τον συνέλαβαν οι συμπατριώτες του έκαναν κάτι που δεν συνηθιζόταν ιδιαίτερα: τον έβαλαν σε ένα ανοιχτό κλουβί! Επί 25 ημέρες, όσο διήρκεσε αυτό το μαρτύριο, η μοίρα δοκίμαζε την αντοχή του ψυχικού κόσμου του ποιητή – μέχρι την κατάρρευσή του. Ωστόσο, αυτό το ανυπότακτο και περίεργο πνεύμα, ακόμα και σε συνθήκες ταπεινωτικού εγκλεισμού βρήκε τη δύναμη και τα αποθέματα οίστρου για να γράψει τα περίφημα «Κάντος της Πίζας».

 

Αυτός, λοιπόν ο σημαντικός δημιουργός, παρά τις όποιες ιδεολογικές ταυτίσεις και προσανατολισμούς του, μπόρεσε και «διάβασε» ένα κομβικό σημείο της Αμερικανικής ιστορίας δίχως προκαταλήψεις και διάθεση διδακτισμού. Στο απόσπασμα που αναφέρθηκε προηγουμένως, αποδίδει την κατάργηση του θεσμού της δουλείας στη βούληση των τοκογλύφων να διευρύνουν τα κέρδη τους και να... απορρυθμίσουν τα όποια δικαιώματα είχαν «περισσέψει» στους ταλαίπωρους δούλους της υπερδύναμης.

Ευφημισμοί της βίας

Ένα αντικλείδι που ανοίγει το ντουλάπι με τα μυστικά της τρέχουσας συγκυρίας είναι ότι η υποδούλωση, η εκμετάλλευση και η υποτίμηση του καρπού του ανθρώπινου μόχθου πάντοτε έρχονται καμουφλαρισμένα με το ένδυμα της «απελευθέρωσης». Όλοι οι επινοητές συμφορών βρίσκουν θετικά φορτισμένες έννοιες για να μεταμφιέσουν τις προθέσεις τους.  

Κλασικό παράδειγμα το κόλπο των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων. Αν και ο τίτλος τους παραπέμπει σε... ρομαντισμό και εθελοντισμό, μερικές εξ αυτών είναι τόσο «Μη» κυβερνητικές που λαμβάνουν αφειδώς κρατικές επιχορηγήσεις και σε πολλές περιπτώσεις λειτουργούν σε βάρος του κράτους στο οποίο εδρεύουν. Διοργανώνουν από «ακτιβισμούς» σε βάρος κυβερνήσεων μη αρεστών στους χειριστές τους έως «πορτοκαλί επαναστάσεις». Τώρα, η υπαγωγή του εργατικού δυναμικού στην κατηγορία του υποζυγίου έχει βαφτιστεί «μεταρρύθμιση». Η διασπορά ανασφάλειας έχει οριστεί ως «σύμβαση έργου» και η ασιατοποίηση των απολαβών και του τρόπου ζωής μας είναι η περιβόητη «ανταγωνιστικότητα».  

Η δουλεία αλλάζει τονισμό και ταμπέλα. Γίνεται «δουλειά» και μάλιστα «ελεύθερη».   Το κλωτσοσκούφι χαρακτηρίζεται «κινητικότητα». Πόσες εύηχες λέξεις και πόσα πολλά δράματα συνεπάγονται... Οι τοκογλύφοι, που αναφέρει ο Πάουντ, απόλυτα δικτυωμένοι και δαιμονικά προσηλωμένοι στο έργο τους, γνωρίζουν το παιχνίδι των ορίων της ελευθερίας και της... αποδοτικότητάς της στη συσσώρευση κεφαλαίων. Έτσι το κατάστημα της εκμετάλλευσης συνεχίζει απρόσκοπτα το έργο του, αρκεί να καταφέρνει να πείθει τα θύματα του συστήματος για το πόσο δίκαιο και αναπόφευκτο είναι να το ανέχονται και να το... στηρίζουν! Κανονική σφαγή με τη σύμφωνη γνώμη του αμνού.

Ποιότητα ζωής

Είναι απόλυτα ψευδής η θεωρία πως ο εργοδότης απομυζά μόνο τον κόπο των εργαζομένων. Πάνω απ' όλα και πριν απ' όλα, εκείνος που προσφέρει θέσεις εργασίας λαμβάνει ως αντίτιμο τη μοναδική περιουσία που διαθέτει ο άνθρωπος: τον χρόνο του!  

Οι ζωές μας συμβαίνουν άπαξ (μέχρι της αποδείξεως του αντιθέτου) και ένα σεβαστό τμήμα από αυτές αναλίσκεται στην προσφορά έργου με την προσδοκία της αμοιβής. Αυτό που προσφέρουμε, στ' αλήθεια, δεν μπορεί να αποζημιωθεί με οποιοδήποτε ποσόν. Συνεπώς, οποιαδήποτε παραχώρηση σ' αυτόν τον τομέα συνιστά υποβιβασμό της εκτίμησής μας προς την ίδια μας την ζωή.  

Οι μειώσεις μισθών και η υποτίμηση της αξίας της εργασίας δεν είναι τίποτα λιγότερο από «βελούδινη» γενοκτονία (σε δόσεις). Στο απύθμενο πηγάδι της απληστίας των τοκογλύφων έχουν πνιγεί τα όνειρα και οι ελπίδες και έχουν ναυαγήσει οι ζωές δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Ούτε μία απ' αυτές δεν έπρεπε να είχε χαθεί για να ικανοποιηθούν οι αρρωστημένες έξεις αυτών των υποκειμένων.