ΚΥΠΡΙΑΚΟ: Οταν ο Κίσινγκερ άνοιγε δρόμο στον «Αττίλα»

Του ΚΩΣΤΑ ΛΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ

Στις 20 Μαρτίου 1974, μόλις τέσσερις μήνες πριν από τις ραγδαίες εξελίξεις που οδήγησαν στην αποκατάσταση της δημοκρατίας και τον επαναπατρισμό του Κωνσταντίνου Καραμανλή στις 24 Ιουλίου του 1974, η ηγεσία του αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών πραγματοποίησε μυστική σύσκεψη προκειμένου να καθορίσει τη στάση της.

Τα αποχαρακτηρισμένα έγγραφα με τους διαλόγους από τη συνάντηση του Μαρτίου του 1974 αποδεικνύουν την απόλυτη σύγχυση που επικρατούσε στα υψηλά κλιμάκια της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, σε σχέση με τις καυτές ελληνικές εξελίξεις. 

Παρόντες στη σύσκεψη ήταν ο Χένρι Κίσινγκερ, ανώτατοι αξιωματούχοι πολλών διαφορετικών υπηρεσιών και ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα Χένρι Τάσκα.

Καθ' όλη τη διάρκεια της σύσκεψης, ο Κίσινγκερ δεν φαίνεται διατεθειμένος να επιτρέψει στον Τάσκα να επαναφέρει στη συζήτηση την επίσημη αμερικανική γραμμή, που έτεινε να υιοθετήσει μια στάση υπέρ της αποκατάστασης της δημοκρατίας στη χώρα μας. Πολλοί αξιωματούχοι προέβλεπαν ότι η κυβέρνηση Ιωαννίδη, που είχε διαδεχθεί τον Παπαδόπουλο μετά τις εξελίξεις του Νοεμβρίου 1973, θα κατέρρεε το πολύ σ' έναν χρόνο. Κατά προφητικό τρόπο, μερικοί από τους παρόντες εκτιμούσαν ότι η χούντα του Ιωαννίδη δεν θα απέφευγε τις εξελίξεις στο Κυπριακό και την κρίση με την Τουρκία, με πιθανώς καταστροφικά αποτελέσματα για την αμερικανική εξωτερική πολιτική.

Εκφράστηκαν επίσης φόβοι ότι η συνεχιζόμενη υποστήριξη προς τη χούντα του Ιωαννίδη θα οδηγούσε μακροπρόθεσμα την ελληνική κοινή γνώμη σε εκτεταμένο αντιαμερικανισμό. 

Οι διάλογοι δείχνουν ότι ο Κίσινγκερ θεωρούσε τον Αν. Παπανδρέου αποδεκτό ηγέτη για την περίοδο μετά την πτώση της χούντας, παρά την αντιαμερικανική ρητορική του καθ' όλη τη διάρκεια της επταετίας και το γεγονός ότι η ιδεολογία του ήταν φιλομαρξιστική. Μερικά μόλις λεπτά αργότερα, ο Κίσινγκερ έκανε στροφή 180 μοιρών υποστηρίζοντας την άποψη ότι «δεν είναι προς το συμφέρον μας να σπεύσουμε να υποστηρίξουμε τον Παπανδρέου», θέση που βρήκε σύμφωνο τον Τάσκα.

Οι εκτιμήσεις Ελληνοαμερικανών πανεπιστημιακών αναλυτών, που συμμετείχαν τότε στην προσπάθεια διαμόρφωσης μιας διαφορετικής πολιτικής προς την Ελλάδα, έχουν κατ' επανάληψη τονίσει ότι η αμφιθυμία των διαλόγων δείχνει ξεκάθαρα «την αδυναμία κατανόησης των σύνθετων πολιτικών διεργασιών στην Ελλάδα από την πλευρά των Αμερικανών αξιωματούχων, των οποίων η διεισδυτικότητα αδυνατούσε να υπερβεί το επίπεδο των απλών συσχετισμών μεταξύ των κυρίαρχων κομμάτων».

Ηλίας Δημητρακόπουλος, δημοσιογράφος
«Είχα προειδοποιήσει για την επικείμενη εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο»

Ενας από τους ανθρώπους που γνωρίζει όσο λίγοι την υπόθεση είναι ο γνωστός δημοσιογράφος Ηλίας Δημητρακόπουλος, ο οποίος αγωνίστηκε σθεναρά εναντίον της χούντας των συνταγματαρχών και προσωπικά κατά του Κίσινγκερ.

Για την ηρωική δράση του βραβεύτηκε από τον Πρόεδρο Κάρολο Παπούλια. «Η σημασία των διαλόγων εντείνεται από το γεγονός ότι η συγκεκριμένη, υψηλοτάτου επιπέδου, σύσκεψη προηγήθηκε του συναγερμού που σήμανε στην Ουάσιγκτον στις αρχές Ιουνίου του 1974, τόσο από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες όσο και από εμένα προσωπικά, για το επικείμενο πραξικόπημα του Ιωαννίδη εναντίον του Αρχιεπισκόπου και Προέδρου της Κύπρου, Μακαρίου», εξηγεί  ο βετεράνος ρεπόρτερ.

«Στις 17 Ιουλίου επι σκέφθηκα τον γερουσιαστή και επικεφαλής της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων Ουίλιαμ Φούλμπραϊτ, προκειμένου να τον προειδοποιήσω για την επικείμενη εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο που ξεκίνησε 3 ημέρες αργότερα. Ο Φούλμπραϊτ ενημέρωσε τον Κίσινγκερ, μπροστά μου. Εαν λοιπόν ο Κίσινγκερ ήταν στοιχειωδώς έντιμος άνθρωπος, μπορούσε να παρέμβει με καταλυτικό τρόπο», συμπληρώνει ο κ. Δημητρακόπουλος.

Η άποψη Τάσκα
«Πρέπει να στηρίξουμε την αποκατάσταση της δημοκρατίας»

Ενδεικτική της ολέθριας σύγχυσης ήταν ότι, προς το τέλος της εικοσάλεπτης συζήτησης και αοριστολογίας, ο Κίσινγκερ έθεσε το εξής ερώτημα: «Οπότε, πότε πρέπει να αποφασίσω; Μέχρι τώρα δεν έχω καν καταλάβει ποιο είναι το θέμα για το οποίο καλούμαι να αποφασίσω». 

Σε άλλο σημείο των στιχομυθιών, ο ειδήμων στα ελληνικά θέματα πρεσβευτής Τάσκα λέει: «Αργά ή γρήγορα, με την καταπίεση που υφίστανται οι Ελληνες, θα χάσουμε την υποστήριξη του Κογκρέσου, οπότε δεν θα μπορούμε να τους παρέχουμε στρατιωτική βοήθεια. Είναι τότε πιθανόν να πάνε με τους Γάλλους. Εαν δεν πάνε με τους Γάλλους, θα πάνε με τους Αραβες. Κατά την κρίση μου, κάτι τέτοιο θα σήμαινε προσέγγιση του Καντάφι και της Λιβύης, με την οποία οι Ελληνες διατηρούν ήδη σχέσεις».

Ο Χένρι Τάσκα λέει επίσης ότι «η χούντα εκπροσωπεί το πιο ολοκληρωτικό καθεστώς στην Ελλάδα του 20ού αιώνα. Το καθεστώς αφορά το πολύ μια ντουζίνα στρατιωτικούς. Κατά τα άλλα δεν απολαμβάνει καμίας στήριξης. Πιστεύω πως σε ό,τι αφορά τα ενδιαφέροντά μας, πρέπει να δώσουμε προτεραιότητα στη μερική έστω ικανοποίηση του ελληνικού κοινού αισθήματος, στηρίζοντας την αποκατάσταση της δημοκρατίας».

Ο επικεφαλής της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής παρέμεινε δυστυχώς αμετάπειστος με τις γνωστές συνέπειες για Κύπρο και Ελλάδα. Τα 20 λεπτά της μυστικής σύσκεψης ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις δεκαετίες δεινών για τον κυπριακό λαό.

ΕΘΝΟΣ