ΟΛΥΜΠΙΑKOI ΑΓΩΝΕΣ: Οι πρώτες απόπειρες για αναβίωσή τους

Του ΤΑΚΗ ΚΑΤΣΙΜΑΡΔΟΥ

katsimar@yahoo.gr

Μέχρι την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους, η ιδέα του Ολυμπισμού ήταν παρούσα στον ελληνικό χώρο με διάφορες μορφές. Τόσο κατά τον 18ο όσο και τις αρχές του 19ου αιώνα. Οι Ολυμπιακοί αγώνες της αρχαιότητας υπήρξαν, βεβαίως, πάντοτε αντικείμενο θαυμασμού, ιδιαίτερα την περίοδο της Αναγέννησης. Τότε που ευρύτερα ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός ήταν τροφοδότης λογίων και ουμανιστών, μελετήθηκε συστηματικά και αναδείχτηκε σε καθοριστικό παράγοντα του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Αρκετές φορές και σε διάφορα επίπεδα εκφραζόταν η ευχή και η επιθυμία να οργανωθούν αγώνες, ανάλογοι με τους αρχαίους Ολυμπιακούς. Η ιδέα ήταν διάχυτη κατά την περίοδο του κλασικισμού και του νεοκλασικισμού, όταν πολλοί περιηγητές έφταναν έως την ερειπωμένη και θαμμένη στο χώμα Ολυμπία.

Είναι δύσκολο να βρεις κάποιον απ' αυτούς, που να έμεινε ασυγκίνητος μπροστά στα αθλητικά ιδεώδη της αρχαίας Ελλάδας. Ιδού μερικοί ιστορικοί κρίκοι, που συνδέουν την αναβίωση από τα προεπαναστατικά χρόνια μέχρι την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους.

• Στα γαλλοκρατούμενα Ιόνια νησιά (1797-99) ο ριζοσπαστικός σύλλογος των Ιακωβίνων, που είχε συγκροτηθεί στην Κεφαλονιά, την προβάλλει ανάμεσα στα προωθημένα αιτήματα που διατυπώνει. Οπως αναφέρει «η ανακαίνισις των Ολυμπιακών Αγώνων και εθίμων της αρχαίας προγονικής θρησκείας, όπως αποφανθώσιν οι νεώτεροι Κεφαλλήνες εντελώς αρχαιότατοι Ελληνες».
• Ο αναμορφωτής του ιταλικού μελλοδράματος Πιέρτο Μεταστάζιο (γνωστός εξελληνισμένα ως Μεταστάσιος) έγραψε στη δεκαετία του 1730-40 έμμετρο έργο για τα «Ολύμπια». Αυτό μάλιστα είχε αποδοθεί έμμετρα από τον Ρήγα Φεραίο (στην έκδοσή του «Ηθικός Τρίπους») και αργότερα εντάχθηκε στις παραστάσεις των πρώτων ελληνικών θιάσων του νεοελληνικού κράτους. Μ' αυτό μάλιστα άρχισε το 1836 τις παραστάσεις και το Κρατικό Θέατρο, σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία.
• Στα γαλλοκρατούμενα Επτάνησα (1807-1814) είχαν προκηρυχτεί Ολυμπιακά βραβεία, με πρωτοβουλία της «Ιονίου Ακαδημίας». Σε μια μεταγενέστερη πηγή (εφημερίδα «Αθήναι») διαβάζουμε σχετικά: «Δεν είναι πολύ γνωστόν ή ελησμονήθη ότι προ ενός αιώνος έγινεν απόπειρα επί Ελληνικού εδάφους προς ανασύστασιν των Ολυμπιάδων.

 

Τον Αύγουστον του 1807 οι Γάλλοι είχον καταλάβει εκ δευτέρου την Κέρκυραν. Μετά εν ακριβώς έτος την 15η Αυγούστου 1808 η Ιόνιος ακαδημία ετέλει τα εγκαίνια της...

Ο επί της Γαλλικής γλώσσας γραμματεύς υπενθύμιζε εις την Ακαδημίαν ότι το 1808 οι Ελληνες ήθελον εορτάσει δι' αγώνων το πρώτον έτος της 647ης Ολυμπιάδος, εάν η Ελλάς εξηκολούθη τελούσα άνευ διακοπής τας εορτάς της ενδόξου περιόδου του εθνικού της βίου».

Η πρόταση που κατατέθηκε ήταν να διεξάγονται πνευματικοί αγώνες, οι οποίοι θα διατηρούσαν τα χαρακτηριστικά των αρχαίων. Θα ακολουθούνταν η ολυμπιακή χρονολόγηση, ως συνέχεια της αρχαίας, προβλεπόταν η απονομή βραβείων για τα καλύτερα ελληνικά βιβλία και την καλύτερη μετάφραση μνημειώδους γαλλικού έργου στα ελληνικά. Στην αίθουσα συνεδριάσεων της Ακαδημίας θα υπήρχε «κότινος στέφανος», που θα περιέβαλε «το μέτωπον του νικητού».

Σ' επιγραφή θα αναγράφονταν ότι «η Ολυμπιάς ότε ετελέσθη ο αγών». Ο νικητής θα έπαιρνε μετάλλιο «εκ σιδήρου» επειδή «τοιούτον ήτο το νόμισμα των Λακεδαιμονίων»!

Στο σχετικό πρόγραμμα αναφερόταν ως ημερομηνία έναρξης των αγώνων ο «Αύγουστος του δευτέρου έτους της 647ης Ολυμπιάδος (1809)». Ακολούθησε η διάλυση της «Ιόνιας Ακαδημίας» και ο θεσμός έμεινε στα χαρτιά, μετά την επανίδρυσή της αργότερα επί αγγλοκρατίας.

 

«Υπόγειες» διεργασίες
Εκτός απ' αυτές τις εκδηλώσεις Ολυμπισμού υπήρχαν όλο αυτό το διάστημα κι άλλες «υπόγειες» διεργασίες, όπως για παράδειγμα οι παντοειδείς αναφορές των εκπροσώπων του νεοελληνικού διαφωτισμού. Η πιο χαρακτηριστική από αυτές ήταν του Στέφανου Κομμητά, ο οποίος σε μια σειρά από τα πολύτομα «Μαθήματά» του, είχε αφιερώσει (δεκαετία 1820-30) ολόκληρο κεφάλαιο στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες και το πνεύμα τους.

Φυσικά, πριν απ' όλους υπάρχει και ο Ρήγας Βελεστινλής, ο οποίος με τις μεταφράσεις του και την τοπογραφία της Ολυμπίας θέλησε «να δείξει πόσο μεγάλη ήτο άλλοτε η πατρίς». Στο γόνιμο αυτό έδαφος καρποφόρησαν οι πρώτες νεοελληνικές απόπειρες για ανασύσταση των Αγώνων.