Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΟΣΚΟΠΟΥΛΟΥ(επίκουρου καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας )
Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου αποτέλεσε ένα ιστορικό γεγονός σε επίπεδο διεθνούς πολιτικής και δημιούργησε μεγάλες προσδοκίες, τουλάχιστον όσον αφορά τις διεργασίες για τη δημιουργία ενός παν-ευρωπαϊκού συστήματος ασφαλείας χωρίς γκρίζες ζώνες ή θύλακες αστάθειας.
Σε επίπεδο σημειολογίας και ανάδειξης θεσμικών προσδοκιών, ενεργοποίησε μία νέα δυναμική και ενίσχυσε την προοπτική ενοποίησης της Ευρώπης. Το κλίμα ευφορίας που προκάλεσε αντικατέστησε την απαισιόδοξη ατμόσφαιρα της παρατεταμένης ιδεολογικής σύγκρουσης κατά τη διάρκεια των ετών του Ψυχρού Πολέμου. Η ενοποίηση των δύο τμημάτων της Γερμανίας ως συμβολισμός αλλά και ως μια πολιτική πράξη σηματοδοτούσε την οριστική απομάκρυνση της Γηραιάς Ηπείρου από το συγκρουσιακό παρελθόν της και τον τερματισμό του διπολισμού.
Παράλληλα, ωστόσο, δημιούργησε και έναν προβληματισμό όσον αφορά τα ποιοτικά, δομικά και στρατηγικά χαρακτηριστικά του υπό διαμόρφωση νέου συστήματος, το ρόλο των ΗΠΑ σε αυτό και το ρόλο των περιφερειακών δυνάμεων που, όπως αναμενόταν, αργά ή γρήγορα θα διεκδικούσαν μερίδιο στη νέα ανακατανομή ισχύος εκμεταλλευόμενες τις όποιες ευκαιρίες για διεύρυνση της βάσης ισχύος τους και της επιρροής τους σε γεωπολιτικά σταυροδρόμια που μέχρι τότε βρίσκονταν υπό τον έλεγχο, στρατιωτικό ή πολιτικό, των δύο υπερδυνάμεων.
Για την ίδια τη Γερμανία αποτέλεσε μια πολυεπίπεδη πρόκληση, αφού ήταν επιτακτική η υπέρβαση στερεότυπων έναντι του ρόλου της στην Ευρώπη και της εγγενούς δυναμικής της χώρας, παράμετρος η οποία στο παρελθόν οδήγησε σε ενδοευρωπαϊκές συγκρούσεις.
Ταυτόχρονα, τα εσωτερικά δεδομένα, σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, μεταβλήθηκαν, δημιουργώντας νέες προκλήσεις σε επίπεδο διακυβέρνησης και διαχείρισης μιας ετερογενούς πολιτικά και σε σημαντικό βαθμό ιδεολογικά συλλογικότητας.
Για την Ευρώπη ήταν σαφές ότι η πορεία διευρωπαϊκής συνεργασίας και ενοποίησης περνούσε από τις συμπληγάδες των ιστορικών, στρατηγικών και ιδεολογικών ασυμβατοτήτων των ευρωπαϊκών κρατών και την ουσιαστική ενσωμάτωσή τους σε ένα νέο διευρυμένο θεσμικό, κανονιστικό και δικαιικού χαρακτήρα πλαίσιο συνεργασίας και ολοκλήρωσης που θα λειτουργούσε ως ένας αποτελεσματικός μηχανισμός απόσβεσης των υπαρκτών και αποδεκτών διακρατικών ασυμβατοτήτων.
Ο επιθυμητός και αναμενόμενος στόχος της ενοποιητικής πορείας των δημοκρατιών της Ευρώπης ήταν να λειτουργήσει αυτή ως ένα κοινά αποδεκτό μέσο υπερκάλυψης του διακρατικού ανταγωνισμού και της αντιπαλότητας που επικρατούσε σε περιφερειακό επίπεδο και να δημιουργήσει συνθήκες διευρωπαϊκής προσέγγισης σε θεσμικό και πολιτικό επίπεδο χωρίς να εξαλείψει ισοπεδωτικά την πολύμορφη ετερότητα που χαρακτηρίζει το ευρωπαϊκό σύστημα κυρίαρχων κρατών.
Υπό αυτό το πρίσμα, η πτώση του Τείχους δεν σηματοδοτούσε τέλος της ιστορίας αλλά το πέρασμα σε μία νέα εποχή, όχι μόνο για τη χώρα που χωροταξικά αποτελεί την καρδιά της Ευρώπης αλλά και για ολόκληρη την ήπειρο, πεδίο αντιπαραθέσεων και μακροχρόνιων συγκρούσεων με τραγικά αποτελέσματα.
Η εικόνα των πολιτών που προσπαθούσαν με κάθε μέσο να γκρεμίσουν ένα σύμβολο κατακερματισμού, απομόνωσης και περιορισμού των ατομικών ελευθεριών συνιστούσε την αφετηρία οικοδόμησης του νέου, μιας νεωτερικής υφής διαδικασίας. Επιπλέον, αποτελούσε προσπάθεια εξορκισμού των συνθηκών που μπορεί να οδηγήσουν σε σύγκρουση. Παρέπεμπε στην ενεργό ειρήνη και όχι την ειρήνη των κοιμητηρίων, όπως δήλωνε χρόνια αργότερα ο Ζακ Ντελόρ με αφορμή την κρίση νομιμοποίησης της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Εκτοτε, η ειρήνη και η συνεργασία αποτελούν μονόδρομο σε μία ήπειρο που υπέφερε επί μακρόν τα δεινά του πολέμου, μιας ανθρώπινης δραστηριότητας που μπορεί να συνιστά σήμερα μία μη ορθολογική πράξη, ωστόσο επιβάλλεται όταν το διακύβευμα αφορά την επιβίωση και την αντίσταση έναντι όσων εκτιμούν ότι μπορούν να καταδυναστεύσουν τον κόσμο, τα κράτη και τις συλλογικότητες. Ενδεχομένως αυτή να αποτελεί και τη μοναδική περίπτωση στην οποία η ειρήνη συνιστά ένα μη ορθολογικό συμβιβασμό. Τα κέρδη της διαδικασίας ολοκλήρωσης είναι εμφανή όσο και οι αδυναμίες της, κυρίως στο πεδίο διαμόρφωσης μιας σαφούς στρατηγικής κουλτούρας από πλευράς Ευρωπαίων και σε αυτό της νομιμοποίησης πολιτικών επιλογών.
Σήμερα η Ευρώπη αποτελεί ένα μοναδικό εγχείρημα περιφερειακής ολοκλήρωσης παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει, ένα ιδιόμορφο θεσμικό και πολιτειακό φαινόμενο, αποτέλεσμα μιας μακρόχρονης και επίπονης διαδικασίας παρά τα ουσιαστικά και οντολογικά προβλήματα που αντιμετωπίζει.
Παράλληλα, ωστόσο ενισχύονται οι πιέσεις για τη διαμόρφωση μιας νέας αντίληψης από πλευράς ευρωπαϊκών πολιτικών ελίτ και λαών για τον παρεμβατικό, κανονιστικό και εξισορροπητικό ρόλο της Ευρώπης σε ένα διεθνή πολιτικό στίβο που χαρακτηρίζεται από δραματικές ανισότητες και σαφείς ή υποδόριες προσπάθειες εμπέδωσης μιας ηγεμονικής τάξης πραγμάτων.
Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου αποτέλεσε μόνο την αρχή στην προσπάθεια δημιουργίας μιας νέας αρχιτεκτονικής ασφαλείας. Αυτή, ωστόσο, πρέπει να διαμορφωθεί μέσα από ένα ολιστικό πρίσμα ώστε όλα τα κράτη μέλη να επωφεληθούν και να αντιμετωπίσουν απειλές και προκλήσεις μέσα από ένα ουσιαστικά και όχι κατ' επίφαση κοινό πλαίσιο. Σε κάθε άλλη περίπτωση η πτώση του Τείχους του Βερολίνου δεν θα υπερβεί τη συμβολική της αξία και δεν θα διαχυθεί σε επίπεδο ουσίας και ενίσχυσης της ασφάλειας και σταθερότητας.
ΠΗΓΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Ταυτόχρονα, τα εσωτερικά δεδομένα, σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, μεταβλήθηκαν, δημιουργώντας νέες προκλήσεις σε επίπεδο διακυβέρνησης και διαχείρισης μιας ετερογενούς πολιτικά και σε σημαντικό βαθμό ιδεολογικά συλλογικότητας.
Για την Ευρώπη ήταν σαφές ότι η πορεία διευρωπαϊκής συνεργασίας και ενοποίησης περνούσε από τις συμπληγάδες των ιστορικών, στρατηγικών και ιδεολογικών ασυμβατοτήτων των ευρωπαϊκών κρατών και την ουσιαστική ενσωμάτωσή τους σε ένα νέο διευρυμένο θεσμικό, κανονιστικό και δικαιικού χαρακτήρα πλαίσιο συνεργασίας και ολοκλήρωσης που θα λειτουργούσε ως ένας αποτελεσματικός μηχανισμός απόσβεσης των υπαρκτών και αποδεκτών διακρατικών ασυμβατοτήτων.
Ο επιθυμητός και αναμενόμενος στόχος της ενοποιητικής πορείας των δημοκρατιών της Ευρώπης ήταν να λειτουργήσει αυτή ως ένα κοινά αποδεκτό μέσο υπερκάλυψης του διακρατικού ανταγωνισμού και της αντιπαλότητας που επικρατούσε σε περιφερειακό επίπεδο και να δημιουργήσει συνθήκες διευρωπαϊκής προσέγγισης σε θεσμικό και πολιτικό επίπεδο χωρίς να εξαλείψει ισοπεδωτικά την πολύμορφη ετερότητα που χαρακτηρίζει το ευρωπαϊκό σύστημα κυρίαρχων κρατών.
Υπό αυτό το πρίσμα, η πτώση του Τείχους δεν σηματοδοτούσε τέλος της ιστορίας αλλά το πέρασμα σε μία νέα εποχή, όχι μόνο για τη χώρα που χωροταξικά αποτελεί την καρδιά της Ευρώπης αλλά και για ολόκληρη την ήπειρο, πεδίο αντιπαραθέσεων και μακροχρόνιων συγκρούσεων με τραγικά αποτελέσματα.
Η εικόνα των πολιτών που προσπαθούσαν με κάθε μέσο να γκρεμίσουν ένα σύμβολο κατακερματισμού, απομόνωσης και περιορισμού των ατομικών ελευθεριών συνιστούσε την αφετηρία οικοδόμησης του νέου, μιας νεωτερικής υφής διαδικασίας. Επιπλέον, αποτελούσε προσπάθεια εξορκισμού των συνθηκών που μπορεί να οδηγήσουν σε σύγκρουση. Παρέπεμπε στην ενεργό ειρήνη και όχι την ειρήνη των κοιμητηρίων, όπως δήλωνε χρόνια αργότερα ο Ζακ Ντελόρ με αφορμή την κρίση νομιμοποίησης της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Εκτοτε, η ειρήνη και η συνεργασία αποτελούν μονόδρομο σε μία ήπειρο που υπέφερε επί μακρόν τα δεινά του πολέμου, μιας ανθρώπινης δραστηριότητας που μπορεί να συνιστά σήμερα μία μη ορθολογική πράξη, ωστόσο επιβάλλεται όταν το διακύβευμα αφορά την επιβίωση και την αντίσταση έναντι όσων εκτιμούν ότι μπορούν να καταδυναστεύσουν τον κόσμο, τα κράτη και τις συλλογικότητες. Ενδεχομένως αυτή να αποτελεί και τη μοναδική περίπτωση στην οποία η ειρήνη συνιστά ένα μη ορθολογικό συμβιβασμό. Τα κέρδη της διαδικασίας ολοκλήρωσης είναι εμφανή όσο και οι αδυναμίες της, κυρίως στο πεδίο διαμόρφωσης μιας σαφούς στρατηγικής κουλτούρας από πλευράς Ευρωπαίων και σε αυτό της νομιμοποίησης πολιτικών επιλογών.
Σήμερα η Ευρώπη αποτελεί ένα μοναδικό εγχείρημα περιφερειακής ολοκλήρωσης παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει, ένα ιδιόμορφο θεσμικό και πολιτειακό φαινόμενο, αποτέλεσμα μιας μακρόχρονης και επίπονης διαδικασίας παρά τα ουσιαστικά και οντολογικά προβλήματα που αντιμετωπίζει.
Παράλληλα, ωστόσο ενισχύονται οι πιέσεις για τη διαμόρφωση μιας νέας αντίληψης από πλευράς ευρωπαϊκών πολιτικών ελίτ και λαών για τον παρεμβατικό, κανονιστικό και εξισορροπητικό ρόλο της Ευρώπης σε ένα διεθνή πολιτικό στίβο που χαρακτηρίζεται από δραματικές ανισότητες και σαφείς ή υποδόριες προσπάθειες εμπέδωσης μιας ηγεμονικής τάξης πραγμάτων.
Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου αποτέλεσε μόνο την αρχή στην προσπάθεια δημιουργίας μιας νέας αρχιτεκτονικής ασφαλείας. Αυτή, ωστόσο, πρέπει να διαμορφωθεί μέσα από ένα ολιστικό πρίσμα ώστε όλα τα κράτη μέλη να επωφεληθούν και να αντιμετωπίσουν απειλές και προκλήσεις μέσα από ένα ουσιαστικά και όχι κατ' επίφαση κοινό πλαίσιο. Σε κάθε άλλη περίπτωση η πτώση του Τείχους του Βερολίνου δεν θα υπερβεί τη συμβολική της αξία και δεν θα διαχυθεί σε επίπεδο ουσίας και ενίσχυσης της ασφάλειας και σταθερότητας.
ΠΗΓΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου