Περί καπνού

Του ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΥΝΤΑ,

(αν. καθηγητή Κοινωνικής Ιατρικής, διευθυντή Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής (ΙΚΠΙ), προέδρου Παγκόσμιας Ενωσης Νοσοκομείων και Υπηρεσιών Προαγωγής Υγείας)

Το κάπνισμα έγινε ευρύτερα γνωστό με την ανακάλυψη της Αμερικής και την εισαγωγή του καπνού από τις Αντίλες στην Ευρώπη τον 16ο αιώνα από τον Κολόμβο.

Οι πρώτες αντιδράσεις των Ευρωπαίων δεν ήταν φιλικές προς τον καπνό. Το 1604 ο βασιλιάς Ιάκωβος Α' της Αγγλίας αποκήρυξε τη χρήση καπνού ως «απαίσια για τα μάτια, μισητή για τη μύτη, καταστροφική για το μυαλό και επικίνδυνη για τα πνευμόνια». Ο Λουδοβίκος ΙΓ' της Γαλλίας έστελνε τους καπνιστές στα κάτεργα, ο Πάπας αφόριζε τους καπνιστές, οι Ρώσοι τούς επέβαλλαν την ποινή του ραβδισμού και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ορισμένοι από τους καπνιστές οδηγούνταν μέχρι την αγχόνη.

Ο καπνός στην Ελλάδα άρχισε να καλλιεργείται στα μέσα του 17ου αιώνα. Στα τέλη του 18ου αιώνα κατασκευάστηκαν τα πρώτα τσιγάρα, οπότε και το κάπνισμα έγινε κοινωνικά αποδεκτή συνήθεια στον δυτικό κόσμο. Εν συνεχεία, η συνήθεια του καπνίσματος διαδόθηκε, κυρίως στον ανδρικό πληθυσμό. Το 1904 μια γυναίκα συλλαμβάνεται στη Νέα Υόρκη επειδή κάπνιζε μέσα σε αυτοκίνητο!

Αρχικά, το κάπνισμα αποτελούσε μια ακριβή συνήθεια για λίγους προνομιούχους. Μετά τις απαρχές του 20ού αιώνα διαδόθηκε στον πολύ κόσμο όταν βιομηχανοποιήθηκε ο ακατέργαστος καπνός και άρχισε να πουλιέται ως τσιγάρο σε μεγάλες ποσότητες. Στη δεκαετία του 1920, χάρη στη διαφήμιση, έγινε σύμβολο της λαμπρής και ανέμελης ζωής. Παρά το γεγονός ότι το 1912 γίνεται για πρώτη φορά λόγος για πιθανή σχέση του καπνίσματος με τον καρκίνο του πνεύμονα, μόνο το 1962, με την ιστορική μελέτη των Αγγλων επιδημιολόγων R. Doll και R. Peto, τεκμηριώνεται επιστημονικά η σχέση αυτή.

Σήμερα, είναι γνωστό ότι ο καπνός του τσιγάρου αποτελεί σύνθετο μίγμα από περισσότερες από 4.300 ουσίες, μεταξύ των οποίων και η νικοτίνη, καθώς και περισσότερες από 250 γνωστές καρκινογόνες ουσίες. Κατά την καύση του τσιγάρου διακρίνεται μια φάση αερίων και μια φάση σωματιδίων. Από τις ουσίες της αέριας φάσης, το μονοξείδιο και διοξείδιο του άνθρακα, τα οξείδια του αζώτου, οι πτητικές θειούχες ενώσεις, οι πτητικοί υδρογονάνθρακες, το υδροκυάνιο, τα νιτρίλια, οι αλκοόλες, οι αλδεΰδες και οι κετόνες προκαλούν ανεπιθύμητες ενέργειες.

Αξίζει να σημειωθεί πως η φορμαλδεΰδη, που περιέχεται στον καπνό, χρησιμοποιείται για τη συντήρηση των νεκρών ιστών, το κυανιούχο άλας χρησιμοποιείται στα ποντικοφάρμακα, το βενζόλιο στις βαφές και στο συνθετικό λάστιχο, το βουτάνιο στο υγρό των αναπτήρων, η αμμωνία στα καθαριστικά και το DDT στα εντομοκτόνα. Η φάση των σωματιδίων περιέχει νικοτίνη, νερό και πίσσα.

Η νικοτίνη είναι η κύρια ουσία που ευθύνεται για την εξάρτηση που αναπτύσσεται από τον καπνό. Η τοξική της δράση είναι μέτρια συγκριτικά με την τοξικότητα των υπόλοιπων συστατικών του καπνού. Η νικοτίνη όπως και το μονοξείδιο του άνθρακα δεν έχουν καρκινογόνο δράση, ενώ η πίσσα είναι ένωση πολλών ουσιών, μερικές από τις οποίες είναι καρκινογόνες (πολυκυκλικοί και αρωματικοί υδρογονάνθρακες). Η πίσσα έχει σκούρο χρώμα και κολλώδη υφή. Επικάθεται στους βλεννογόνους του στόματος, των πνευμόνων, του στομάχου και του εντέρου, συμβάλλοντας στην πρόκληση καρκίνου αυτών των περιοχών, αλλά και στην εκδήλωση εμφυσήματος, χρόνιων αναπνευστικών ή και άλλων παθήσεων.

Το μονοξείδιο του άνθρακα αποτελεί βλαπτική ουσία που περιέχεται στον καπνό του τσιγάρου. Παράγεται από την καύση βενζίνης, κάρβουνου, ξύλου και τσιγάρου. Είναι ένα άοσμο, άχρωμο αέριο που παρεμποδίζει την οξυγόνωση των ιστών. Ετσι, προκαλούνται χρόνιες βλάβες στους ιστούς. Η ποσότητα μονοξειδίου του άνθρακα που περιέχεται στον καπνό του τσιγάρου είναι τουλάχιστον τόσο υψηλή όσο εκείνη ενός μη καταλυτικού βενζινοκινητήρα.

Συμβουλευτική Γραμμή Πρόληψης ΙΚΠΙ: 210-7222727

Ιστοσελίδα Υγείας - Πρόληψης: http://www.neahygeia.gr/