Το τίμημα της ευτέλειας

Του Γιώργη Γιατρομανωλάκη

(ομότιμου καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας)

Οταν ο Περικλής με υπερηφάνεια ομολογούσε ότι (εκτός των άλλων) «εμείς οι Αθηναίοι φιλοκαλούμεν μετ΄ ευτελείας , (αγαπούμε το ωραίο και μένουμε απλοί, κατά Κακριδή)», δεν φανταζόταν ότι αιώνες μετά η νεοελληνική φιλοκαλία θα είχε τόσο ευτελισθεί, για να μην πούμε ξευτιλιστεί .

Προς Θεού! Ούτε τον χρυσό αιώνα προπαγανδίζουμε, ούτε θέλουμε να μειώσουμε τον νεοελληνικό πολιτισμό. Τουλάχιστον ό,τι μας έχει απομείνει. Τουναντίον. Αξίζει όμως να διερωτηθούμε με ποιον τρόπο οι άνθρωποι αυτοί κατάφεραν να δημιουργήσουν έναν υπέρλαμπρο πολιτισμό, ζώντας ταυτόχρονα λιτά και απλά. Και, αντίθετα, για ποιον λόγο εμείς διαβιούμε μέσα σε μιαν ανώφελη «πολυτέλεια» (και μάλιστα στον καιρό της μεγάλης κρίσης) ενώ ο πολιτισμός μας έχει παντελώς ευτελισθεί.

Και δεν εννοώ τα γράμματα και τις τέχνες ή τις όποιες πολιτιστικές εκδηλώσεις. Η ευτέλειά μας αρχίζει από την Παιδεία και φτάνει ως τα «πολιτισμικά» προγράμματα της τηλεόρασης, με αποκορύφωμα το Γιουροβίζιον, σχετίζεται με τον μίζερο προϋπολογισμό του υπουργείου Πολιτισμού και καταλήγει στα κρατικά λογοτεχνικά βραβεία, την ανύπαρκτη φροντίδα για τους αρχαιολογικούς χώρους, την ανελέητη φθορά του εθνικού φυσικού πλούτου και τόσα άλλα. Υπάρχουν φωτεινές εξαιρέσεις αλλά, φοβάμαι, οι περισσότερες, αν όχι όλες, συνδέονται με ιδιωτικές πρωτοβουλίες.

Γιατί λοιπόν εκείνοι και όχι εμείς; Ή γιατί οι μεγάλοι ευρωπαϊκοί λαοί- για να μείνουμε σ΄ αυτούς- και όχι εμείς; Επειδή, όπως πιστεύω, τόσο εκείνοι όσο και, κατ΄ αναλογίαν, οι ευρωπαϊκοί λαοί (μολονότι το ευτελές και το φτηνιάρικο δεν τους λείπει) κατανόησαν πως χωρίς την πολιτισμική ισχύ η οικονομική και στρατιωτική δύναμη δεν θα είχε πραγματικό αντίκρυσμα. Απόδειξη: έσβησε η αθηναϊκή δημοκρατία, ξέπεσαν οι ευρωπαϊκές αυτοκρατορίες, αλλά ο πολιτισμός τους εξακολουθεί και ασκεί τεράστια επίδραση.

Ελάχιστοι έλληνες πολιτικοί του νεότερου βίου είχαν όντως ένα κάποιο όραμα για τον πολιτισμό και ακόμη λιγότεροι είχαν γύρω τους λαμπρούς συμβούλους (ο Ελ. Βενιζέλος και ο Κων/νος Καραμανλής μπορούν να θεωρηθούν εξαιρέσεις). Οι περισσότεροι πολιτικοί μας είδαν τον πολιτισμό (στη γενικότερη έννοιά του) είτε ως περιττό έξοδο είτε και ως «ελιτίστικη» παραξενιά. Αφήνω εκείνους που τον καθύβρισαν ανενδοίαστα.

Κατά συνέπεια, τείνω να πιστεύω ότι η μεγάλη αιτία της πολλαπλής δυσπραγίας αυτού του τόπου, και της οικονομικής κρίσης συμπεριλαμβανομένης, είναι ότι οι πολιτικοί μας δεν πρόδωσαν τόσο τις προσδοκίες του λαού όσο τις δυνατότητές του. Οχι μόνο δεν έλυσαν τα μεγάλα προβλήματα- κάποτε στάθηκαν εμπόδιο στην επίλυσή τους. Οι υπουργοί Παιδείας λ.χ. φαίνονται συχνά να μην αντιλαμβάνονται τις δυνατότητες διδασκόντων και διδασκομένων. Γι΄ αυτό χρόνια τώρα όλες οι «μεταρρυθμίσεις» είναι (και θα είναι) καταδικασμένες. Το ίδιο και οι υπουργοί Πολιτισμού. Είναι πάντα ένα βήμα πίσω από τους δημιουργούς. Καμιά φορά και παρασάγγες.

Αποτέλεσμα, όχι μόνο πληρώνουμε την εκπαιδευτική, πολιτισμική και κοινωνική ευτέλεια πολύ ακριβά, ευτελίζουμε ό,τι ακριβότερο έχουμε, την ψυχή μας.

πηγη ΤΟ ΒΗΜΑ