Το μάθημα από την Ελλάδα

Του PAUL KRUGMAN / The New York Times

Η οικονομία της Ελλάδας βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού. Οι προοπτικές διάσωσης της χώρας υπονομεύονται κυρίως λόγω της γερμανικής ξεροκεφαλιάς και τα απαγορευτικά επιτόκια των ελληνικών ομολόγων έχουν εκτινάξει το κόστος δανεισμού. Το γεγονός έχει συνέπεια να αυξάνεται συνεχώς το χρέος, επιτείνοντας έτσι την ανησυχία των επενδυτών. Αυτήν τη στιγμή, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς θα μπορούσε η Ελλάδα να σπάσει αυτόν τον φαύλο κύκλο που την οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στη χρεοκοπία.

Πρόκειται βέβαια για μία θλιβερή εξέλιξη. Το μεγάλο ερώτημα για εμάς τους υπόλοιπους, όμως, είναι αν μπορούμε να πάρουμε κάποιο μάθημα από την ελληνική περίπτωση. Είναι αλήθεια ότι η Ελλάδα πληρώνει το τίμημα της δημοσιονομικής της ανευθυνότητας. Είναι όμως επίσης αλήθεια ότι αυτή η ανευθυνότητα δεν αρκεί από μόνη της για να εξηγήσει τις δραματικές εξελίξεις των τελευταίων μηνών.

Το κλειδί για να καταλάβουμε τι συνέβη στην Ελλάδα δεν είναι το χρέος της, το οποίο πράγματι είναι υψηλό, αλλά όχι πρωτοφανές στα παγκόσμια χρονικά. Για παράδειγμα, το 1946, με το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το χρέος των ΗΠΑ έφτανε το 122% του ΑΕΠ. Μέσα σε μία δεκαετία όμως είχε μειωθεί στο μισό και συνέχισε να μειώνεται και τις επόμενες δεκαετίες, φτάνοντας μάλιστα το 33% το 1981.

Πώς κατάφερε η Αμερική να ξεπληρώσει όλα τα βάρη που είχε επωμιστεί κατά τη διάρκεια της πενταετούς πολεμικής της προσπάθειας; Η απάντηση είναι ότι δεν τα κατάφερε. Σε απόλυτους αριθμούς, το αμερικανικό χρέος ήταν σχεδόν το ίδιο το 1956 με όσο ήταν το 1946. Ωστόσο, είχε μειωθεί δραματικά ως ποσοστό του ΑΕΠ, λόγω της μεγέθυνσης της αμερικανικής οικονομίας και της ανόδου του πληθωρισμού. Μπορεί να ελπίζει η Ελλάδα σε κάτι παρόμοιο; Δυστυχώς, η απάντηση είναι όχι.

Μέχρι πρόσφατα, όλοι θεωρούσαν ότι η είσοδος της Ελλάδας στην Ευρωζώνη ήταν θετική εξέλιξη, αφού διευκόλυνε τις εισροές κεφαλαίων και διασφάλισε την παροχή φτηνών δανείων. Αυτές οι εισροές όμως δημιούργησαν παράλληλα και πληθωριστικές τάσεις. Οταν η ανάπτυξη φρέναρε, η ελληνική οικονομία εκτροχιάστηκε. Σταδιακά, οι τιμές των προϊόντων στην Ελλάδα θα προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα. Αυτό σημαίνει ότι, σε αντίθεση με τη μεταπολεμική Αμερική, η Ελλάδα δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τον πληθωρισμό ως όπλο για την εξυπηρέτηση του χρέους. Αντιθέτως, ο αποπληθωρισμός θα πολλαπλασιάσει το άχθος του χρέους. Και δεν είναι μόνον αυτό: ο αποπληθωρισμός αποτελεί μια επώδυνη διαδικασία, που οδηγεί στη συρρίκνωση της οικονομίας και την εκτίναξη της ανεργίας. Οπότε, η Ελλάδα δεν μπορεί να ελπίζει ούτε στην ανάπτυξη για να σωθεί. Στην καλύτερη περίπτωση, θα βρεθεί αντιμέτωπη με μια μακρά περίοδο στασιμότητας. Ετσι, η μόνη επιλογή που έχει είναι οι βάρβαρες περικοπές δαπανών και οι αυξήσεις φόρων, γεγονός που επίσης θα λειτουργήσει επιβαρυντικά στην αγορά εργασίας. Δεν πρέπει λοιπόν να μας προξενεί εντύπωση που οι αγορές έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους και πιέζουν τα πράγματα στα άκρα.

Τι μπορεί να γίνει; Η μεγάλη ελπίδα των Ελλήνων ήταν ότι οι Ευρωπαίοι εταίροι τους θα τους βοηθούσαν, εγγυώμενοι για το ελληνικό χρέος, με αντάλλαγμα την υιοθέτηση σκληρών μέτρων δημοσιονομικής προσαρμογής. Ισως αυτό να ήταν μία λύση. Χωρίς την υποστήριξη της Γερμανίας, όμως, κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατόν να συμβεί.

Η άλλη λύση είναι να βγει η Ελλάδα από την Ευρωζώνη και να υποτιμήσει το νόμισμά της. Αυτό όμως θα έχει ως άμεση συνέπεια τη μαζική και καταστροφική απόσυρση κεφαλαίων από το ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Ηδη, άλλωστε, αναφέρεται ότι αποσύρονται μαζικά καταθέσεις από τις ελληνικές τράπεζες. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει εύκολη απάντηση στο ελληνικό δίλημμα. Για να είμαστε πιο ακριβείς, δεν υπάρχει καμία απάντηση που να μην είναι τραγική στο άκουσμα...

Θα πρέπει να φοβάται άραγε η Αμερική ότι θα ακολουθήσει τη μοίρα της Ελλάδας; Το καλό είναι ότι, σε αντίθεση με τους Ελληνες, έχει δικό της νόμισμα, το οποίο μπορεί να κάνει ό, τι θέλει. Οπως έδειξε όμως και η περίπτωση της Ιαπωνίας, η ύπαρξη εθνικού νομίσματος δεν αποκλείει την οικονομική στασιμότητα. Αν σε αυτήν την κρίσιμη ώρα ακολουθήσουμε τις συμβουλές όσων εισηγούνται άμεση δημοσιονομική προσαρμογή, τότε κάθε ενδεχόμενο είναι πιθανό.