Ο Θεός ως οικονομολόγος

Του ΘΑΝΑΣΗ ΝΙΑΡΧΟΥ

Η φωτογραφία που δημοσιεύθηκε στα «ΝΕΑ» της Δευτέρας, 8 Αυγούστου, στην τρίτη σελίδα, θα έπρεπε κανονικά να αναδημοσιεύεται καθημερινά στον παγκόσμιο Τύπο, για έναν τουλάχιστον μήνα. Μήπως και συνέλθουμε βλέποντάς την συνεχώς. 

Δεν είναι δυνατόν να γκρεμίζεται ο κόσμος πάνω στα κεφάλια μας και να επιμένουμε σε τακτικές μεσαιωνικές.  

Πριν απ' όλα, όμως, η φωτογραφία: χιλιάδες κάτοικοι του Τέξας συγκεντρώθηκαν στο στάδιο του Χιούστον για να προσευχηθούν, προκειμένου να βγουν οι Ηνωμένες Πολιτείες από την οικονομική κρίση.

Οσα πρόσωπα απεικονίζονται καθαρά στη φωτογραφία, αντρικά ή γυναικεία, είναι ωραία ντυμένα και δεν δείχνουν κανένα στοιχείο στέρησης ή κακουχίας - κάθε άλλο μάλιστα. Σε μια φωτογραφία που δεν θα είχε τραβηχτεί σε στιγμές θρησκευτικής «καταληψίας» για τη διάσωση της οικονομίας, τα ίδια αυτά πρόσωπα με τις κινήσεις τους, που τώρα εκλιπαρούν το Θεό να τα σώσει οικονομικά, με τις ίδιες ακριβώς θα μπορούσε να επευφημούν, στο ίδιο ακριβώς στάδιο, ένα ροκ ή ένα ποπ τραγουδιστικό είδωλο.

Το θέμα όμως δεν είναι η «σημειολογία» της φωτογραφίας. Το θέμα είναι πώς γίνεται να πιστεύουν χιλιάδες άνθρωποι (εύκολα μπορείς να τους υπολογίσεις, αν και απουσιάζουν από τη φωτογραφία, χωρίς μάλιστα να σφάλλεις, σε εκατομμύρια ή και σε δισεκατομμύρια) ότι είναι δυνατόν, αν υπάρχει Θεός, να χρειάζεται να τον παρακαλέσουν για μια σωτηρία που, ως σήμερα τουλάχιστον, δεν έδειξε ποτέ τη διάθεση να παρέμβει ώστε να επιτευχθεί. Και τι Θεός θα ήταν αν, όταν εκπονούσε το σχέδιό του για τη δημιουργία του κόσμου, προέβλεπε ως συστατικό του τελευταίου τις παλινωδίες της οικονομίας, καθώς πρόκειται για χαρακτηριστικό μερικών εκατονταετιών, ώστε σε καμιά περίπτωση να μην μπορεί να ταυτιστεί ο Θεός με την οικονομία, ακόμη κι αν κατάληξη θα ήταν να καταποντιστεί το δημιούργημά του.

Μα δεν υπάρχει ένας χριστιανός, μουσουλμάνος, καθολικός, προτεστάντης, οτιδήποτε, που να τους εξηγήσει μέσα στο ίδιο το στάδιο που συγκεντρώθηκαν για να προσευχηθούν ότι η μωρία και η τύφλωση, που σ' αυτές χρεώνονται σε μεγάλο βαθμό η εξαθλίωση του Τρίτου Κόσμου και η ανέχεια και η πείνα οπουδήποτε Γης, είναι οι ίδιες ακριβώς που τους κάνουν να πιστεύουν ότι άμα προσευχηθούν ενδέχεται να σωθούν και μάλιστα επιλεκτικά οι ίδιοι ως κάτοικοι του Τέξας; Να οριοθετείς το πρόβλημα του κόσμου στη σωτηρία της οικονομίας των ΗΠΑ σημαίνει ότι θα σου ήταν ακατανόητος ένας Θεός που θα είχε εκδηλωθεί ευεργετικά για πραγματικά δυστυχισμένους, που όμως δεν είχαν συγκεντρωθεί για να προσευχηθούν. Είναι σαν να ομολογείς ότι σου χρειάζεται ένας Θεός μικροπρεπής και συμφεροντολόγος όπως είσαι εσύ ο ίδιος.

Αν ο Θεός είχε δείξει την πρόθεσή του μέσα στην Ιστορία να σώσει τους ανθρώπους όταν κινδυνεύει η οικονομία τους, γιατί θα είχε παραμείνει κουφός στις παρακλήσεις των δυστυχισμένων που, χωρίς να συγκεντρώνονται όλοι μαζί για να προσευχηθούν, τον επικαλούνται καθημερινά για να τους σώσει; Γιατί οι χιλιάδες κάτοικοι του Χιούστον, που δεν βασανίζονται όσο οι δυστυχισμένοι του Τρίτου Κόσμου, λογαριάζουν την ομαδική τους προσευχή (μάλλον περί υστερίας πρόκειται), αν και ενός προσωποπαγέστατου συμφέροντος, πιο αποτελεσματική σε σχέση με εκείνην οποιουδήποτε άλλου και γιατί δεν σκέφτηκαν να την αναπέμψουν τόσο για τους ίδιους όσο και για λογαριασμό όλων των υπόλοιπων δυστυχισμένων.

Αν θεωρούν ότι ο Θεός έχει τόσο ακριβή συνείδηση των ανθρωπίνων πεπραγμένων μας, ώστε έναν που προσεύχεται για να σωθεί η οικονομία των ΗΠΑ τον θεωρεί σαν να προσεύχεται για όλους εκείνους που η καταβαράθρωση αυτής της οικονομίας θα τους συμπαρασύρει, μάλλον έχουν μπερδέψει τον Θεό με τον Ανταμ Σμιθ. 

Σε τελευταία ανάλυση, να ζητάς από τον Θεό να μεροληπτεί στην απονομή της δικαιοσύνης και να ευεργετεί τον λιγότερο σε σχέση με τον απείρως περισσότερο βασανιζόμενο, υπονομεύει την έννοια του Θεού σε τέτοιο βαθμό, ώστε μια απόδειξη της ύπαρξής του θα ήταν να επιδεινώσει την κατάστασή σου ακόμη περισσότερο.