Η Ελλάδα δεν βάζει στο τραπέζι με την Τουρκία την ΑΟΖ

Του Σταυρου Λυγερου

Τουλάχιστον αυτή τη φορά, ο υπουργός Εξωτερικών άνοιξε τα χαρτιά του. Ομολόγησε ότι η κυβέρνηση δεν προτίθεται να ασκήσει το δικαίωμα που της παρέχει το διεθνές δίκαιο να ανακηρύξει Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), επειδή δεν επιθυμεί να διαταράξει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Εσπευσε να προσθέσει ότι η ανακήρυξη ΑΟΖ δεν προσφέρει στην Ελλάδα κανένα επιπλέον όφελος ως προς το δικαίωμα εκμετάλλευσης του φυσικού πλούτου. Μίλησε, μάλιστα, για μόδα!

Ο Δημήτρης Δρούτσας αντιφάσκει. Εάν η ανακήρυξη της ΑΟΖ ήταν τόσο ασήμαντη, όπως προσπαθεί να μας πείσει, δεν θα διετάρασσε τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η Αγκυρα δεν έχει ψυχολογικό πρόβλημα με την ΑΟΖ! Αντιτίθεται στην ανακήρυξή της επειδή έχει επίγνωση ότι θα ενισχύσει ποιοτικά τις ελληνικές θέσεις, περιορίζοντας αντιστοίχως τα δικά της περιθώρια να προωθήσει τις επεκτατικές διεκδικήσεις της.

Αν και ο Δρούτσας αποφεύγει να το πει, είναι εμφανές ότι η κυβερνητική θέση έχει επηρεασθεί και από την ερμηνεία Ροζάκη, σύμφωνα με την οποία η ΑΟΖ αφορά μόνο την κολόνα του νερού πάνω από τον βυθό. Η ερμηνεία αυτή, όμως, έρχεται σε αντίθεση με τον ορισμό που δίνει η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας. Σύμφωνα μ’ αυτόν, η ΑΟΖ είναι το δικαίωμα κάθε παράκτιου κράτους να εκμεταλλεύεται κατ’ αποκλειστικότητα το υπέδαφος του βυθού, τον βυθό, τα υπερκείμενα ύδατα (αλιεία) και την επιφάνεια της θάλασσας (ακόμα και με τη δημιουργία τεχνητών νησιών) σε μία θαλάσσια ζώνη πλάτους μέχρι και 200 μιλίων.

Το επιχείρημα του υπουργού Εξωτερικών είναι ουσιαστικά ότι η εκμετάλλευση πιθανών κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου μπορεί να εξασφαλισθεί με τη διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Γι’ αυτό δεν υπάρχει λόγος να μπει στο τραπέζι η ΑΟΖ. 

Κι όμως, υπάρχει λόγος. Οπως είναι γνωστό, από το 1973 η Τουρκία δεν αναγνωρίζει ότι τα ελληνικά νησιά έχουν δική τους υφαλοκρηπίδα. Επιστρατεύει τον αυθαίρετο γεωλογικό ισχυρισμό ότι επικάθονται της τουρκικής υφαλοκρηπίδας. Ως εκ τούτου, απαιτεί η υφαλοκρηπίδα να οριοθετηθεί ανάμεσα στην Τουρκία και την ηπειρωτική Ελλάδα.

Η ΑΟΖ είναι οικονομική έννοια και όχι γεωλογική, όπως η υφαλοκρηπίδα. Αυτό σημαίνει ότι εάν η διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση γίνει στο γήπεδο της ΑΟΖ, το γεωλογικού χαρακτήρα τουρκικό επιχείρημα χάνει κάθε σημασία. Και μόνο γι’ αυτόν τον λόγο, η Ελλάδα έπρεπε να είχε ανακηρύξει ΑΟΖ. Πολύ περισσότερο όταν δεν είναι ευκαταφρόνητα τα συμφέροντα στους τομείς της αλιείας και μελλοντικά της εκμετάλλευσης των κυμάτων.

Οπως ομολόγησε ο Δρούτσας, η Αθήνα δεν ανακηρύσσει ΑΟΖ, επειδή φοβάται τις τουρκικές αντιδράσεις. Η Αγκυρα φροντίζει να συντηρεί τους ελληνικούς φόβους. Σύμφωνα με πληροφορίες, έχει απειλήσει ότι θα διακόψει τις διερευνητικές επαφές. Αυτό, όμως, που περισσότερο φοβάται η Αθήνα είναι η διεξαγωγή εκ μέρους των Τούρκων γεωλογικών ερευνών σε σημεία της ελληνικής υφαλοκρηπίδας / ΑΟΖ, με σκοπό να την αμφισβητήσουν εμπράκτως.

Ας σημειωθεί ότι η ανακήρυξη ΑΟΖ γίνεται με μονομερή πράξη του παράκτιου κράτους, η οποία κοινοποιείται στον ΟΗΕ. Σε αντίθεση με την υφαλοκρηπίδα, η οποία, ως γεωλογική έννοια, υπάρχει από μόνη της, η ΑΟΖ, ως οικονομική έννοια υπάρχει μόνο εάν ανακηρυχθεί. Το δεύτερο βήμα μετά την ανακήρυξη είναι η έναρξη διαπραγματεύσεων με τα γειτονικά κράτη για την οριοθέτηση των ΑΟΖ. Το Δίκαιο της Θάλασσας αναφέρει ρητά ότι τα νησιά που συντηρούν οικονομική δραστηριότητα δικαιούνται να συνυπολογίζονται στην οριοθέτηση της ΑΟΖ / υφαλοκρηπίδας. Τα κράτη που δεν συμφωνούν στην οριοθέτηση κατά κανόνα παραπέμπουν τη διαφορά τους στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ή σε διαιτητικό δικαστήριο.

Η ανακήρυξη ελληνικής ΑΟΖ, όμως, δεν ισοδυναμεί με ελληνοτουρκική κρίση. Ακόμα κι αν οι Τούρκοι εγκαταλείψουν τις διερευνητικές επαφές και στείλουν πλοία για έρευνες σε ελληνικά θαλάσσια οικόπεδα, η Αθήνα μπορεί να χειρισθεί επιτυχώς την πρόκληση. Αρκεί να αποφύγει την παγίδα της στρατιωτικοποίησης της κρίσης και να οχυρωθεί πίσω από την παραπομπή της διαφοράς στη Χάγη, εμπλέκοντας στην υπόθεση και την Ε. Ε., που έχει καταστήσει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας κοινοτικό δίκαιο.

Η Αθήνα παγίως ζητάει την παραπομπή στη Χάγη, αλλά –σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες– στην πράξη υπονομεύει αυτή τη θέση. Εχει διολισθήσει και διαπραγματεύεται συνυποσχετικό, με το οποίο ουσιαστικά δεν θα ζητείται η εφαρμογή του διεθνούς δικαίου, αλλά θα υποδεικνύονται τρόποι για ερμηνεία του που βολεύει την Αγκυρα, εάν όχι για παράκαμψή του. Οι Τούρκοι επιχειρούν να πειθαναγκάσουν την Ελλάδα ή προς αυτήν την κατεύθυνση ή σε μία μορφή συνεκμετάλλευσης.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ