Nέα τεχνολογική φούσκα στον ορίζοντα?

The Economist

Λίγο μετά το σκάσιμο της τεχνολογικής φούσκας το 2000, άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους στη Σίλικον Βάλεϊ αυτοκόλλητα αυτοκινήτων, τα οποία ανέγραφαν «Παρακαλώ τον Θεό, απλώς για μία ακόμα φούσκα». Η συγκεκριμένη ευχή δείχνει πλέον να πραγματοποιείται. Σε σύγκριση με την υπόλοιπη Αμερική, η Σίλικον Βάλεϊ φαίνεται σαν μια πόλη ραγδαίας οικονομικής ανάπτυξης. Οι σεφ βρίσκονται ξανά σε ζήτηση, τα ενοίκια γραφείων έχουν εκτοξευτεί και οι μισθοί που προσφέρονται σε ταλαντούχους υποψήφιους εργαζομένους αγγίζουν τα επίπεδα του Χόλιγουντ. Ετσι, δεν θα πρέπει να προκαλούν πλέον εντύπωση και οι αποτιμήσεις των εταιρειών του Διαδικτύου.

Οι εταιρείες διαχείρισης του Facebook και του Twitter δεν είναι εισηγμένες, αλλά η χρηματιστηριακή τους αξία αποτιμάται κοντά στα 76 δισ. δολάρια (περισσότερο από την Boeing και τη Ford) και τα 7,7 δισ. δολάρια, αντιστοίχως, βάσει των συναλλαγών των μετοχών τους στη δευτερογενή αγορά. 

Το LinkedIn, ένα κοινωνικό δίκτυο για επαγγελματίες, ανακοίνωσε ότι έχει θέσει ως στόχο για την αρχική δημόσια προσφορά μετοχών του μια αξιολόγηση της αξίας του στα 3,3 δισ. δολάρια. Παράλληλα, η Microsoft ανακοίνωσε την εξαγορά της υπηρεσίας κλήσεων μέσω Διαδικτύου Skype, για το διόλου ευκαταφρόνητο ποσό των 8,5 δισ. δολαρίων, που αντιστοιχεί περίπου 40 φορές στις περσινές πωλήσεις της και 400 φορές στα λειτουργικά κέρδη της. Και οι συγκεκριμένες εταιρείες αποτελούν μεγάλα εμπορικά σήματα με εκατομμύρια πελατών ανά τον κόσμο. 

Το επίπεδο τιμών φαντάζει ακόμα πιο υπερβολικό για αρχάριες εταιρείες στην ιδιωτική αγορά (η υπηρεσία κοινωνικής δικτύωσης και προβολής φωτογραφιών Color αποτιμάται κοντά στα 100 εκατ. δολάρια, ακόμα και αν δεν έχει δοκιμαστεί ακόμα στην πράξη) ή για οτιδήποτε έχει να κάνει με την Κίνα. Υπήρξε μια έντονη, επενδυτική τάση προς τις μετοχές του Renren, το οποίο έχει χαρακτηριστεί το «Facebook της Κίνας», αλλά και προς άλλες τεχνολογικές εταιρείες της Κίνας που είναι εισηγμένες στα αμερικανικά χρηματιστήρια.

Αρα είμαστε έτοιμοι για μια επανάληψη της ιστορίας; 

Αυτοί που αντιτίθενται σε αυτή την άποψη επισημαίνουν ότι το τεχνολογικό τοπίο έχει αλλάξει δραματικά από τα τέλη της δεκαετίας του ’90.

Τότε, ελάχιστοι άνθρωποι ήταν συνδεδεμένοι με το Διαδίκτυο, ενώ πλέον έχουμε 2 δισεκατομμύρια χρήστες, η πλειονότητα των οποίων βρίσκεται στην Κίνα. Τότε, πολλές νεοσύστατες επιχειρήσεις (θυμηθείτε τις Webvan και Pets.com) είχαν τεράστιες φιλοδοξίες αλλά ελάχιστα έσοδα, ενώ οι αντίστοιχες εταιρείες του σήμερα, όπως η Groupon, η οποία προμηθεύει κουπόνια προσφορών μέσω του Διαδικτύου, και η Zynga, η εταιρεία κατασκευής παιχνιδιών για κοινωνικά δίκτυα, απολαμβάνουν φαινομενικά επίπεδα πωλήσεων και διατηρούν ήδη αξιοσέβαστα κέρδη.

Η όλη «σήμερα –είναι– διαφορετικά» φιλοσοφία επισημαίνει επίσης ότι η φούσκα της δεκαετίας του ’90 επεκτάθηκε αφού πρώτα ένας μεγάλος αριθμός διαδικτυακών εταιρειών εισήλθε στο χρηματιστήριο και οι αφελείς επενδυτές ώθησαν τις τιμές των μετοχών τους σε παρανοϊκά επίπεδα. Αυτήν τη στιγμή, υπάρχουν σχετικά ελάχιστες μεγάλες τεχνολογικές δημόσιες εγγραφές μετοχών (αν και αυτό είναι πιθανό να αλλάξει). Και δεν υπάρχει κανένα σημάδι της γενικευμένης μανίας στον κόσμο της υψηλής τεχνολογίας που είχε εμφανιστεί την προηγούμενη φορά, με τον τεχνολογικό δείκτη Nasdaq να ακολουθεί μεν ανοδική πορεία, αλλά να απέχει ακόμα πολύ από το ιστορικό υψηλό του Μαρτίου του 2000. Από μια άποψη, οι αισιόδοξοι έχουν δίκιο. Αυτήν τη φορά τα πράγματα είναι όντως διαφορετικά, όχι μόνον επειδή έχει εξαφανιστεί ως εκ θαύματος ο κύκλος ραγδαίας ανάπτυξης –σκασίματος φούσκας–, αλλά επειδή η δημιουργία φούσκας συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό εκτός δημόσιας θέας, σε ιδιωτικές αγορές και, σε αντίθεση με την προηγούμενη, διαθέτει μια παγκόσμια διάσταση.

H φούσκα διοχετεύεται εν μέρει από πλούσιους ιδιώτες, πολλοί εκ των οποίων πλούτισαν κατά τη διάρκεια της έκρηξης των δημοσίων εγγραφών στα τέλη της δεκαετίας του ’90. Οταν πρόκειται για επενδύσεις σε πιο καθιερωμένες εταιρείες, όπως το Facebook, οι παραδοσιακές εταιρείες κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών συναγωνίζονται πλέον με εταιρείες ιδιωτικών κεφαλαίων και ταμεία τραπεζών για κέρδη σε ένα ζοφερό επενδυτικό περιβάλλον.

Η συγκεκριμένη έκρηξη έχει και ευρύτερους ορίζοντες από ό,τι η προηγούμενη. Και αυτό γιατί έχει ξεκινήσει αναμφισβήτητα από Ρώσους επενδυτές. Το Skype γεννήθηκε στην Εσθονία, η φινλανδική Rovio, που έχει κατασκευάσει το δημοφιλές παιχνίδι για smartphones Angry Birds, άντλησε προσφάτως 42 εκατ. δολάρια. Και έπειτα υπάρχει και η Κίνα. Το Renren και το Youku, το «YouTube της Κίνας», υποτίθεται ότι προσφέρουν στους επενδυτές μια ευκαιρία να επωφεληθούν τόσο από την ταχύτατα αναπτυσσόμενη οικονομία της χώρας όσο και από την ευρύτερη επίδραση του Διαδικτύου στο εμπόριο και στην κοινωνία.

Με κάποια δόση τύχης, η τελευταία φούσκα του Διαδικτύου θα προκαλέσει λιγότερες ζημίες από την προηγούμενη. Στα τέλη της δεκαετίας του ’90, η διαδικτυακή ευφορία προκάλεσε έναν δραματικό πληθωρισμό των μετοχών των τηλεπικοινωνιακών εταιρειών, οι οποίες ήταν υπεύθυνες για τη δημιουργία των υποδομών του Διαδικτύου. Οταν οι τιμές των μετοχών των εταιρειών του Διαδικτύου κατέρρευσαν, οι επενδυτές στις τηλεπικοινωνίες δέχθηκαν και αυτοί ένα ισχυρό πλήγμα. Μέχρι στιγμής, δεν έχει υπάρξει κάποια ένδειξη για ανάλογες δευτερογενείς επιπτώσεις. Αλλά η παγκοσμιοποίηση της βιομηχανίας του Διαδικτύου σημαίνει ότι πολύ περισσότεροι άνθρωποι θα μπορούσαν να μπουν στον πειρασμό να ασχοληθούν με τεχνολογικές μετοχές κατά τη διάρκεια της τρέχουσας έκρηξης, ενισχύοντας έτσι στον πόνο του σκασίματος της φούσκας.

Πότε θα γίνει αυτό;  

Ο Economist είχε προειδοποιήσει τόσο για την προηγούμενη τεχνολογική φούσκα όσο και για την αμερικανική φούσκα των ακινήτων, πολύ πριν από το σκάσιμό τους. Η παράλογη ευφορία είναι πολύ δύσκολο να δώσει τη θέση της στον ορθολογικό σκεπτικισμό στον βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. Ετσι, μερικά στοιχήματα για νέες επιχειρήσεις θα περάσουν. Αλλά οι επενδυτές θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί όταν θα πρέπει να επιλέξουν ποιες εταιρείες θα στηρίξουν. Και ίσως θα πρέπει να βάλουν άλλο ένα αυτοκόλλητο στον προφυλακτήρα του αυτοκινήτου τους, που θα αναγράφει «Τώρα δώσε μου τη σοφία να πουλήσω προτού είναι πολύ αργά».