Η Τουρκία και οι άλλοι

Tου Κωστα Iορδανιδη

Θα πρέπει ασφαλώς να συγκλονίστηκαν στην Αγκυρα ο πρωθυπουργός κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και οι συνεργάτες του, όταν πληροφορήθηκαν το περιεχόμενο της εκθέσεως της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πορεία των σχέσεων Τουρκίας και Ενώσεως, που ουσιαστικά θα παραμείνουν παγωμένες.

Είναι ενθαρρυντικό βεβαίως ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση εξακολουθεί να τηρεί τους όρους και τις προϋποθέσεις που έχει θέσει στην Τουρκία. Αλλά με δεδομένη την κρίση που μαστίζει την Ευρωζώνη, την εσωτερική δυσαρμονία στο ηγετικό επίπεδο, την πλέον επικίνδυνη ασυμβατότητα ανάμεσα στην κοινωνία και την ηγετική ομάδα της Ε. Ε., παρόμοιες αποφάσεις μάλλον την ειρωνεία εάν όχι χλεύη πρέπει να προκαλούν στην Αγκυρα.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση, από έπαυλη λαμπρή και απρόσιτη που ήταν για τους Τούρκους έως πριν από λίγα χρόνια, εξέπεσε σε πανδοχείο πτωχοπροδρόμων, που με επιμονή -και κάπως βάναυσα είναι αλήθεια- επιχειρεί να επαναφέρει στην τάξη η Γερμανία της κυρίας Αγκελα Μέρκελ.

Ας μην πλανώμεθα, όμως. Η Τουρκία δεν είναι δυνατόν να αποτελέσει για την Ελλάδα πρότυπο προς αντιγραφή, διότι ό, τι συμβαίνει στην Ανατολή και φυσικά στη γειτονική μας χώρα έχει κατά κανόνα βάθος, ενώ στην Ελλάδα ο νεωτερισμός υπήρξε πάντα αβαθής.

Ηδη, λοιπόν, από την εποχή του Τουρκούτ Οζάλ η Τουρκία κατάφερε να κινηθεί σε δύο κατευθύνσεις, φαινομενικά αντίρροπες.

Η πρώτη κατεύθυνση ορίζεται από τη σταδιακή επιστροφή στο Ισλάμ και στις παραδοσιακές αξίες του τουρκικού έθνους, που είχαν ατονήσει λόγω του εκσυγχρονιστικού καταναγκασμού του Μουσταφά Κεμάλ. Θεωρήθηκε η στροφή αυτή ως καταστροφικός αναχρονισμός, αλλά απεδείχθη ότι υπήρξε ζωοφόρος.

Η δεύτερη κατεύθυνση ήταν η ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητος στην ενδοχώρα της Ανατολίας και ειδικότερα στην περιοχή της Καισαρείας. Η μεταφορά του κέντρου βάρους από τα παράλια και τα μεγάλα αστικά κέντρα στην περιφέρεια αντιμετωπίσθηκε με συγκατάβαση αρχικώς και είχε ασφαλώς κάποιες αντιαισθητικές εκφάνσεις. Ταυτόχρονα, όμως, ανέδειξε μια νέα αστική τάξη του πλούτου, που μέχρι στιγμής συγκρούεται επιτυχώς με την κεμαλική αστική τάξη των αξιωμάτων, της γραφειοκρατίας, αλλά και του παλιού επιχειρηματικού κατεστημένου.

Στην Ελλάδα, δεν συνέβη τίποτε από όλα αυτά. Ο Ανδρέας Παπανδρέου έφερε στο προσκήνιο κοινωνικές ομάδες περιθωριοποιημένες, αλλά τις ενέταξε απλώς στον δημόσιο τομέα –ευρύτερο και στενότερο. Το κράτος έγινε ο μεγαλύτερος εργοδότης, και ταυτοχρόνως οι ισχυρότεροι επιχειρηματίες -εκτός των εφοπλιστών φυσικά- είχαν ως βασικό πελάτη τους το κράτος.

Υπήρχαν εξαιρέσεις στον κανόνα, όχι τόσες πολλές όσες κολακεύεται να προβάλλει η κατεστημένη αντίληψη πραγμάτων, με τους διάφορους εκφραστές της. Η Ελλάς είναι στο σύνολό της πλέον μια παθογένεια, που δεν αρκεί κανείς να ξορκίζει.

Πέραν όμως από τα επιφαινόμενα, υπάρχει η ουσία. Στην Τουρκία το οικονομικό θαύμα προέκυψε ως εναρμόνιση της αναπτύξεως με την επιστροφή της κοινωνίας στις παραδοσιακές αξίες της. Στην Ελλάδα η μετάλλαξη επιχειρήθηκε με την ανεπεξέργαστη εισαγωγή δυτικού προτύπου που προϋπέθετε εξάρθρωση των παραδοσιακών αξιών.  

Εξ ου η εξαχρείωση και η αποτυχία.