Από το "ένας για όλους και όλοι για έναν", στο "καθένας για τον εαυτό του".

EΞΑΙΡΕΤΙΚΟ

Του Ρούσσου Βρανά

rvranas@otenet.gr

Αλλη µια χρονιά άλλο ένα βήµα που µας φέρνει πιο κοντά στο τέλος των µεγάλων προσδοκιών. Οι προσδοκίες είναι µειωµένες για όλους. Και µειώνονται ακόµη περισσότερο από κυβερνήσεις επίσης µειωµένων προσδοκιών, που για πρώτη φορά µεταπολεµικά δεν είναι σε θέση να εγγυηθούν τίποτα για κανέναν.

Από το ένας για όλους και όλοι για έναν, στο καθένας για τον εαυτό του. Αυτό είναι το νόηµα της εκποίησης του κοινωνικού κράτους στους ιδιώτες. Αν οι γονείς σου ή οι παππούδες σου τύχει να τραβήξουν το λαχείο της Αλτσχάιµερ και χρειαστεί να µπουν σε ίδρυµα, τόσο το χειρότερο για σένα. Μην περιµένεις να σε βοηθήσουν οι φόροι του γείτονα. Αν η επιχείρηση που δουλεύεις µετακοµίσει στο εξωτερικό και σε πετάξει στον δρόµο, µην περιµένεις από κανέναν να ταΐσει τα παιδιά σου. Θα σου πουν κι από πάνω «τι τα ήθελες τα παιδιά, αφού δεν ήσουν σε θέση να τους εξασφαλίσεις ένα πιάτο φαΐ;». Οι κοινωνικές υπηρεσίες δεν είναι πια ένας ηθικός ρόλος ούτε ένα θεάρεστο έργο. Το σύστηµα τις αντιλαµβάνεται σαν ένα εµπόρευµα που έχει κι αυτό την τιµή του.

Εγγράφονται κι αυτές σαν ένα κόστος που πρέπει να ελαχιστοποιείται διαρκώς σε κάθε προϋπολογισµό. Τι µπορεί να κάνει λοιπόν µια οικογένεια µε τη φροντίδα των γέρων, των παιδιών; Αν την αναλάβουν οι γονείς, αυτό αποβαίνει εις βάρος της δουλειάς τους: όσο περισσότερο αφοσιώνονται σε αυτήν τόσο φτωχότεροι γίνονται. Αργά ή γρήγορα, οι ρόλοι της µητέρας και του πατέρα θα γίνουν ανεπιθύµητοι, σε µια κοινωνία που δεν θα είναι πια σε θέση να αναπαράγει τον εαυτό της. H Σουηδία και η Γαλλία, που δαπανούν το υψηλότερο ποσοστό του εγχώριου προϊόντος τους (4% και 3% αντίστοιχα) σε οικογενειακές πολιτικές, έχουν από τους υψηλότερους ρυθµούς γεννήσεων. H Γερµανία, που δαπανά µόλις 2%, έχει από τους χαµηλότερους. Η διάλυση του κοινωνικού κράτους και η υποκατάστασή του από την ιδιωτική πρωτοβουλία δεν είναι χωρίς απώλειες.

Το κοινωνικό σύστηµα στο οποίο ζούµε δεν ανταγωνίζεται πια µόνο τον εαυτό του (η µια επιχείρηση την άλλη), αλλά ακόµη και την ίδια την οικογένεια, ιδιαίτερα τον ρόλο τής συζύγου και της µητέρας.

Εγραφε προφητικά πριν από µερικά χρόνια η Αρλι Ράσελ Χοχτσάιλντ, καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Μπέρκλεϊ: «Εχουν δηµιουργηθεί σήµερα συνθήκες που ευνοούν την εµπορευµατοποίηση της ιδιωτικής ζωής: η εξασθένηση των θεσµών της οικογένειας και της εκκλησίας, ο µαρασµός των τοπικών κοινωνιών, η παρακµή όλων όσοι παραδοσιακά αποτελούσαν ασπίδα που προστάτευε από τις πιο δηλητηριώδεις πλευρές του καπιταλισµού». Πολιορκηµένοι στη δουλειά και στο σπίτι, οι άνθρωποι δυσκολεύονται να αντισταθούν στις πιέσεις.

Η λογική του συστήµατος µας προτρέπει να βλέπουµε τη φροντίδα της οικογένειας σαν κόστος. Και συνεπώς να το περιορίζουµε. Οµως από αυτή τη λογική δεν µπορεί να προκύψει παρά µια εγωιστική κοινωνία όπου καθένας θα νοιάζεται µόνο για τον εαυτό του.