Από την «ισχυρή οικονομία» στη χρεοκοπία

Tου Σταυρου Λυγερου

Μπορεί τα δύο μεγάλα κόμματα να επιρρίπτουν το ένα στο άλλο την ευθύνη για την κατάντια, αλλά στην πραγματικότητα και τα δύο έβλαψαν καίρια την Ελλάδα. Η κυβέρνηση Παπανδρέου δεν έχει ευθύνη για τη δημοσιονομική βόμβα, που κληρονόμησε. Εχει βαρύτατη ευθύνη, όμως, για το γεγονός ότι με τους χειρισμούς της, αντί να προσπαθήσει να απενεργοποιήσει αυτή τη βόμβα, την πυροδότησε. Με άλλα λόγια, μετέτρεψε τη δημοσιονομική κρίση σε κρίση δανεισμού, με αποτέλεσμα η χώρα να περιέλθει σε καθεστώς διεθνούς οικονομικού ελέγχου.

Είναι αλήθεια ότι η κυβέρνηση Καραμανλή διαχειρίστηκε ολέθρια τα δημόσια οικονομικά, αλλά εξίσου αλήθεια είναι ότι το καράβι είχε πάρει ρότα προς τα βράχια νωρίτερα. Η ρητορική Σημίτη για την «ισχυρή οικονομία» της «ισχυρής Ελλάδας» ήταν ένα προπαγανδιστικό ψεύδος. Το πρόβλημα αποτυπώνεται αλάνθαστα στο χρόνιο μεγάλο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών και στον μικρό όγκο πραγματικών επενδύσεων. Τα κερδοσκοπικά κεφάλαια που επενδύονταν στη Σοφοκλέους και παρουσιάζονταν σαν απόδειξη ευρωστίας και δυναμισμού της ελληνικής οικονομίας περισσότερο απομύζησαν πόρους παρά συνέβαλαν στην ανάπτυξη.

Το δημόσιο έλλειμμα και χρέος έφθασαν σ’ αυτά τα ύψη, επειδή οι πόροι δεν διοχετεύθηκαν σε παραγωγικές επενδύσεις, οι οποίες θα δημιουργούσαν πρόσθετο πλούτο. Κατά κανόνα, λεηλατήθηκαν και σπαταλήθηκαν. Τροφοδότησαν την κατανάλωση, διογκώνοντας υπέρμετρα τις εισαγωγές. Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε πολύ χρήμα, αλλά με δυσανάλογα μικρό παραγωγικό αποτέλεσμα. Αυτό ισχύει από την εκπαίδευση μέχρι τους εξοπλισμούς, από την έρευνα μέχρι την υγεία και από την κοινωνική πολιτική μέχρι τα δημόσια έργα.

Η μόνη σοβαρή προσπάθεια για συμμάζεμα έγινε από τον Αλέκο Παπαδόπουλο επί κυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου (1993-96). Από το 1996 η προσπάθεια νοθεύτηκε από τη «δημιουργική λογιστική», αφού στόχος ήταν η ένταξη στην ΟΝΕ και όχι το πραγματικό νοικοκύρεμα. Ετσι, στην οκταετία 1996-2004, η κυβέρνηση διπλασίασε σχεδόν το χρέος που παρέλαβε. Το ίδιο έπραξε η κυβέρνηση Καραμανλή, αλλά σε πεντέμισι χρόνια.

Το οικονομικό πρόβλημα είναι πρωτίστως πολιτικό πρόβλημα. Το πολιτικό σύστημα δεν είχε τη βούληση να «σπάσει αυγά». Βολευόταν στα προνόμιά του και συνέχιζε την αμέριμνη πορεία προς τα βράχια. Τώρα που το κλεπτοκρατικό και σπάταλο μοντέλο καταρρέει, το καθήκον είναι να αντικατασταθεί από ένα υγιές και παραγωγικό μοντέλο ανάπτυξης.

Πολλοί θεώρησαν ότι το Μνημόνιο είναι το κατάλληλο εργαλείο για να καθαρίσει την «κόπρο του Αυγείου». Αναμφίβολα, το Μνημόνιο περιέχει μέτρα, τα οποία έπρεπε να έχουν προ πολλού ληφθεί. Συνολικά, όμως, συνιστά λανθασμένη θεραπεία, επειδή εγκλωβίζει την οικονομία στον φαύλο κύκλο της ύφεσης. Τα απαγορευτικά επίπεδα των «σπρεντ» αποδεικνύουν ότι οι διεθνείς επενδυτές, παρότι αρέσκονται σε πολιτικές λιτότητας, είναι αρκετά ρεαλιστές για να βλέπουν ότι η εφαρμοζόμενη συνταγή δεν βγαίνει. Αυτός είναι ο λόγος, που παρά την επίσημη ρητορική της, η τρόικα προετοιμάζει το έδαφος για μία ελεγχόμενη χρεοκοπία.