Η τιμή του γράφιτι

Επιμέλεια: ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΤΖΑΒΑΡΑ

Τον πόλεμο εναντίον του γκράφιτι κήρυξε η Ρώμη μετά το Μιλάνο, αλλά κι άλλες ιταλικές πόλεις που αποφάσισαν να απελευθερώσουν τη... δημόσια θέα από μια μορφή τέχνης η οποία ξεκίνησε ως τάση που θέλησε να εξαφανίσει τη μουντάδα και την έλλειψη ύφους των σύγχρονων πόλεων. Στο εξής λοιπόν δεν θα επιδεικνύεται καμία ανοχή για τους «παραβάτες», οι οποίοι προβλέπεται να πληρώνουν τσουχτερά πρόστιμα κάθε φορά που θα «συλληφθούν» να «λερώνουν» μνημεία ή και ταμπέλες, πινακίδες, βιτρίνες, βαγόνια και άλλα μέσα μεταφοράς. Μεταξύ 300 και 500 ευρώ κυμαίνονται τα πρόστιμα, ποινή φυλάκισης έως και έξι μήνες και υποχρέωση να καθαρίσουν εντός δεκαπενθημέρου τον χώρο που «λέρωσαν».

Στη Φλωρεντία, αντίθετα, οι ποινές δεν είναι τόσο σκληρές και η εκστρατεία επικεντρώνεται στην ανάπτυξη τεχνολογιών «καθαρισμού» και την κάλυψη συνθημάτων βλάσφημων ή προκλητικών για τη δημόσια αιδώ. Στην Μπολόνια το αντι-γκράφιτι ρεύμα βρίσκεται σε μια σχετική ύφεση, αλλά κυκλοφορεί οδηγός για να αποφεύγονται οι αυτοσχέδιες παρεμβάσεις με μπογιά και πινέλο. Στη Νάπολη, με την ευκαιρία και του καρναβαλιού απαγορεύτηκε, η χρήση σπρέι και οι παραβάτες θα καταβάλλουν πρόστιμο 200 ευρώ.

Υπάρχουν όμως και άλλου τύπου πολιτικές. Το Τορίνο, για παράδειγμα, προτιμά να εξασφαλίζει τα μνημεία και τη δημόσια κτίρια από τους βανδάλους και δίνει εκεί όλο το βάρος της προστασίας, ενώ η Γένοβα ακολουθεί μια τακτική «επικοινωνίας» και διαλόγου με τους... γκραφιτάδες, ενώ ταυτόχρονα διαθέτει 90 χιλιάδες ευρώ ετησίως για να καθαρίζει ό,τι ξεφεύγει από το μέτρο! Το 1995 ξεκίνησε μια πρωτοβουλία με τίτλο «Χρωματίζουμε», για τη «διακόσμηση» των υπόγειων διαβάσεων ενώ το 2007 καλλιτέχνες ζωγράφισαν έναν τοίχο στο κέντρο της πόλης υπό την καθοδήγηση του ράιτερ (writer - έτσι λέγονται οι δημιουργοί του γκράφιτι) Christian Blef.

Τοιχογράφημα...

Ετυμολογικά graffiti (γκράφιτι) ή τοιχογράφημα είναι η αναγραφή κειμένου, συνθημάτων ή ζωγραφικών παραστάσεων σε επιφάνειες που συνήθως βρίσκονται σε δημόσιους χώρους. Τα γκράφιτι είναι η τέχνη του δρόμου.

Η ιστορία του underground κινήματος τέχνης με τα πολλά ονόματα, που κατέληξε με τον όρο γκράφιτι, ξεκινά περί το 1966 στη Φιλαντέλφια των ΗΠΑ με τη μορφή του «bombing». Οι πρωτοπόροι CORNBREAD και COOL EARL έγραφαν τα ψευδώνυμά τους από άκρη σε άκρη στην πόλη, προκαλώντας την προσοχή της κοινωνίας και του Τύπου.

Η ιδέα μεταφέρθηκε στη συνέχεια στη Νέα Υόρκη ή γεννήθηκε ταυτόχρονα και εκεί ενώ η μεγάλη «έκρηξη» έγινε γύρω στο '68-'69 στις υποβαθμισμένες γειτονιές, όπως στα Ουάσιγκτον Χάιτς του Μανχάταν, όπου οι συμμορίες κυριαρχούσαν στους δρόμους. Οι «Saνage Skulls», «Saνage Nomads», «Immortals» και οι «Black Spades» ήταν μερικές μόνο από τις πιο γνωστές συμμορίες στο Μπρονξ, τα μέλη των οποίων είχαν τη συνήθεια να γράφουν το όνομά τους στους τοίχους της γειτονιάς τους.

Το 1971, ο Ελληνοαμερικανός ΤΑΚΙ 183, μεγαλωμένος στα Ουάσιγκτον Χάιτς, έγινε γνωστός πέρα από τα στενά όρια της γειτονιάς του όταν οι New York Times φιλοξένησαν συνέντευξή του. Δουλεύοντας ως αγγελιοφόρος, μετακινούνταν παντού στην πόλη γράφοντας σε τοίχους ή στο μετρό «Taki 183», υπογραφή (tag) που δημιούργησε από το όνομά του και τον αριθμό του δρόμου όπου έμενε. Αλλοι σημαντικοί writers της περιόδου εκείνης ήταν οι Julio 204, Frank 207, Joe 136, Stitch 1 και Friendly Freddie. Εκτός από τους δρόμους, το μετρό αποδείχθηκε ένας άριστος καμβάς για τη δημιουργικότητα των writers, όπου συναγωνίζονταν ποιος θα «χτυπήσει» με tags τα περισσότερα βαγόνια σε μια νύχτα. Σύντομα καθένας άρχισε να δημιουργεί το δικό του στιλ, ώστε η υπογραφή του να είναι αναγνωρίσιμη.

Ο Super Cool 223 ήταν ο πρώτος που έβαψε βαγόνι από πάνω μέχρι κάτω, ενώ σιγά σιγά άρχισαν να αναπτύσσονται τα πρώτα στιλ του graffiti, όπως το Broadway style του Topcat 126 από τη Φιλαντέλφια, τα γράμματα του οποίου κατέληγαν σε κουτιά και κυβάκια, ή όπως τα Softie / Bubble letters του Phase 2. Σταδιακά τα γράμματα αποκτούσαν καμπύλες, βέλη, ενώνονταν και μπερδεύονταν ώστε να εξελιχθούν στο Mechanical lettering. Ο ανταγωνισμός πέρασε από σαράντα κύματα τα στιλ γραφής. Ο Flint 707 και ο Pistol ήταν οι θεμελιωτές του 3D, δίνοντας βάθος στα κομμάτια τους, ενώ οι Tracy 168, Cliff 159, Blade One, AJ 161 και Silver Tips, σχεδίαζαν τοπία, σκηνικά και χαρακτήρες καρτούν.

Οπως κάθε άλλη μορφή δημιουργίας, έτσι και το γκράφιτι πέρασε τις κρίσεις του για να βγει όμως τελικά ανανεωμένο και να θεμελιωθεί και στην Ευρώπη.

Ελληνικές πινελιές

Στην Ελλάδα, το γκράφιτι έκανε τα πρώτα του βήματα γύρω στο '83 με '85, μαζί με το πρώτο κύμα χιπ χοπ και μπρέικ ντάνσινκ. Οπως και για άλλους writers ανά τον κόσμο, έτσι και για τους Ελληνες, ταινίες όπως η «Wild Style» ήταν πηγή έμπνευσης. Τα πρώτα «σημάδια» ήλθαν με πολύχρωμα σχέδια και μηνύματα πάνω στα βαγόνια του ηλεκτρικού και των τρένων. Η επιφυλακτικότητα ή και η αρχική αδιαφορία έδωσαν τη θέση τους σε μια πιο ψύχραιμη προσέγγιση και τελικά η τέχνη του γκράφιτι απέκτησε και εδώ πολλούς οπαδούς και διαδόθηκε ευρύτερα.

Το 1998 καθιερώθηκε ο θεσμός του Πανελλήνιου Φεστιβάλ Γκράφιτι και κυκλοφόρησε ο πρώτος ολοκληρωμένος κατάλογος-λεύκωμα ελληνικού γκράφιτι.

Banksy

Θεωρείται ο μάγος του γκράφιτι, αφού έχει καταφέρει να τραβήξει το ενδιαφέρον με την τεχνική του ζωγραφίζοντας στα πιο απίθανα μέρη και εντυπωσιάζοντας όχι μόνο το κοινό, αλλά και τους συναδέλφους του. Εγινε ιδιαιτέρως γνωστός από τις καλλιτεχνικές του παρεμβάσεις σε μουσεία χωρίς να εντοπιστεί από τους υπεύθυνους. Το μόνο που είναι γνωστό γι' αυτόν είναι ότι ζει στη Βρετανία, πιθανότατα στο Μπρίστολ. Εχει πει: «Ελπίζω κάποτε το γκράφιτι να αντιμετωπίζεται όπως και οι άλλες μορφές τέχνης και να φιλοξενείται σε μουσεία, αν και ίσως κάτι τέτοιο να έριχνε το επίπεδό του σε εκείνο των υπολοίπων».

πηγη ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ