ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Η ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού στο Δημόσιο

Του Ανδρεα Δρυμιωτη

Ο​​ πολυτιμότερος πόρος που διαθέτει μια επιχείρηση η οποία παρέχει υπηρεσίες είναι το προσωπικό της. Λέγεται, μάλιστα, πολύ χαρακτηριστικά ότι η περιουσία της εταιρείας «μπαίνει το πρωί από την είσοδο και φεύγει το απόγευμα από την έξοδο», προκειμένου να τονιστεί η αξία του ανθρώπινου δυναμικού σε μια επιχείρηση. 

Γι’ αυτό τον λόγο, οι σύγχρονες επιχειρήσεις επενδύουν σημαντικά στη συνεχή βελτίωση των δεξιοτήτων του προσωπικού τους. Είχα την ευκαιρία να μετάσχω σε μια ομάδα διοίκησης μιας μεγάλης πολυεθνικής εταιρείας (προσωπικό περίπου 30.000), η οποία ήταν κατ’ εξοχήν εταιρεία παροχής υπηρεσιών, και διαπίστωσα ότι η ανάπτυξη του προσωπικού της ήταν κορυφαία προτεραιότητά της.

Το Δημόσιο υφίσταται για να παρέχει υπηρεσίες στους πολίτες. Δηλαδή ουσιαστικά είναι μια επιχείρηση υπηρεσιών. Πώς αντιμετωπίζει το προσωπικό του; 

Να ένα μεγάλο θέμα. Δεν θα ασχοληθώ με όλες τις ειδικότητες των δημοσίων υπαλλήλων, αλλά θα περιοριστώ σε ένα θέμα που έχει άμεση σχέση με την ειδικότητά μου: την πληροφορική. 

Σύμφωνα με τα στοιχεία της πρόσφατης απογραφής των δημοσίων υπαλλήλων, υπάρχουν περίπου 18.000 υπάλληλοι που εμφανίζονται να έχουν κάποια σχέση με πληροφορική. Ο αριθμός αυτός είναι υπερβολικά μεγάλος και περιλαμβάνει υπαλλήλους που παρακολούθησαν μερικά σεμινάρια και με κάποια διάταξη, από τις πάμπολλες που εφευρέθηκαν τα τελευταία χρόνια, χαρακτηρίστηκαν πληροφορικάριοι και πολύ πιθανόν να παίρνουν και κάποιο επίδομα γι’ αυτό. Από τους 18.000, εκτιμάται ότι περίπου 4.500 υπάλληλοι έχουν γράψει στη σταδιοδρομία τους κάποιες γραμμές κώδικα λογισμικού. Και πάλι το νούμερο αυτό είναι πολύ μεγάλο. Αν κάποιος οργανισμός διέθετε 4.500 προγραμματιστές, θα ήταν παγκόσμια δύναμη στην πληροφορική.

Η πραγματικότητα είναι σαφώς διαφορετική. Από τους 4.500 υπαλλήλους, εκτιμάται ότι περίπου 2.700 έχουν γίνει εκπαιδευτικοί και ουσιαστικά δεν παράγουν πληροφορική (για το Δημόσιο), αλλά διδάσκουν πληροφορική. Για να θυμηθούμε έτσι και το απόφθεγμα του George Bernard Shaw: «Αυτός που μπορεί κάνει. Αυτός που δεν μπορεί διδάσκει». Μάλιστα, μπορεί ορισμένοι από αυτούς να απασχολούνται τις απογευματινές ώρες με δράσεις που έχουν σχέση με την πληροφορική (προγραμματισμός, υποστήριξη κ.ο.κ.), συμπληρώνοντας το εισόδημά τους με αδήλωτα έσοδα.

Μένουν, λοιπόν, περίπου 1.800 υπάλληλοι που ως κύριο αντικείμενο έχουν την πληροφορική στο Δημόσιο. Και πάλι ο αριθμός αυτός είναι πολύ μεγάλος. Δέχομαι εκ προοιμίου ότι όλοι αυτοί είναι άξιοι και έχουν προσληφθεί με τα αυστηρότερα κριτήρια. Θέλω μόνο να κάνω μια μικρή παρένθεση. Στις αρχές της δεκαετίας του ’90, οι ιδιωτικές επιχειρήσεις του χώρου έχαναν πολλά και καλά στελέχη τους, τα οποία έβρισκαν ψηλότερες αμοιβές, μικρότερο ωράριο και τη σιγουριά της μονιμότητας στο Δημόσιο. Αφού τους εκπαιδεύαμε επαγγελματικά, ύστερα από μερικούς μήνες τους χάναμε. Ηταν τέτοια η αιμορραγία στελεχών που είχαμε, ώστε σε κάποια περίοδο προσλαμβάναμε προσωπικό με πτυχία που δεν αναγνώριζε το Δημόσιο, ώστε να είμαστε βέβαιοι ότι δεν θα μας φύγουν.

Και τώρα, ας πάμε στην ουσία. Η πληροφορική είναι ίσως η δραστηριότητα με την ταχύτερη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια. Δεν υπάρχει καμία άλλη επιστήμη ή τεχνολογία που να είχε τέτοια ραγδαία εξέλιξη. Αν θέλει κανείς να συνειδητοποιήσει την εξέλιξη, δεν έχει παρά να σκεφτεί ότι ένα έξυπνο κινητό τηλέφωνο έχει 1 εκατομμύριο φορές μεγαλύτερη μνήμη και είναι πολλές φορές ταχύτερο από τους πρώτους υπολογιστές που καταλάμβαναν ένα δωμάτιο 100 τετραγωνικών μέτρων. Για να μπορέσει, λοιπόν, κάποιος να παρακολουθήσει την εξέλιξη, απαιτείται τακτική και συνεχής μετεκπαίδευση. 

Οι ιδιωτικές εταιρείες φροντίζουν να εκπαιδεύουν το προσωπικό τους ώστε να ακολουθούν τις εξελίξεις της τεχνολογίας. Σχεδόν κάθε χρόνο απαιτείται μετεκπαίδευση, αν θέλει κάποιος να εκμεταλλεύεται τα σύγχρονα εργαλεία της τεχνολογίας. 

Το Δημόσιο μετεκπαιδεύει τους υπαλλήλους του; 

Πολύ αμφιβάλλω. Ενώ λοιπόν αρχικά προσλαμβάνει αξιόλογα στελέχη, με την έλλειψη της απαραίτητης μετεκπαίδευσης καταντά να έχει στελέχη που δεν μπορούν να ανταποκριθούν και δεν μπορούν να παρακολουθήσουν τη σύγχρονη τεχνολογία. Φυσικά, υπάρχουν και οι φωτεινές εξαιρέσεις, που με δικά τους έξοδα και στον ελεύθερο χρόνο τους φροντίζουν να επιμορφώνονται. Ακόμα, υπάρχουν και ορισμένοι που διαπίστωσαν το πρόβλημα, προσπάθησαν να το αναδείξουν και να βρουν κονδύλια προκειμένου να μετεκπαιδεύσουν το προσωπικό τους, αλλά δυστυχώς δεν τα κατάφεραν.

Βλέπετε, παρά τις μεγαλοστομίες της «διά βίου μάθησης», στον ένα και μοναδικό τομέα που όντως απαιτείται «διά βίου μάθηση» ελάχιστα γίνονται, με αποτέλεσμα πολύ καλά και ικανά στελέχη με τον χρόνο να απαξιώνονται. Το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης κάνει μια προσπάθεια στη μετεκπαίδευση των δημοσίων υπαλλήλων, αλλά ειδικά στην πληροφορική χρειάζονται πολύ περισσότερα.

Υπάρχει όμως και ένα άλλο θέμα σχετικά με το προσωπικό. Ο κατακερματισμός. Αν, υποθετικά, είχαμε συγκεντρωμένο ένα δυναμικό 1.800 προγραμματιστών/αναλυτών, το Δημόσιο θα είχε απίστευτες δυνατότητες παραγωγής πληροφορικού έργου. Δυστυχώς είναι κατακερματισμένο σε δεκάδες φορείς και οργανισμούς και έτσι ορισμένοι υπάλληλοι υπερφορτώνονται και άλλοι κάθονται. Ποτέ μου δεν κατάλαβα γιατί πρέπει το κάθε υπουργείο να έχει τη δική του διεύθυνση πληροφορικής και να μη γίνει προσπάθεια ώστε να συγκεντρωθούν οι πόροι σε μεγαλύτερες μονάδες οι οποίες να εξυπηρετούν οριζόντια το Δημόσιο. Δεν μπορώ να φανταστώ μια ιδιωτική επιχείρηση να έχει την πολυτέλεια να διαθέτει τόσες διευθύνσεις πληροφορικής όσες και οι δραστηριότητές της. Ακόμα και μια μεγάλη πολυεθνική με δραστηριότητα σε πολλές χώρες διατηρεί κεντρικά συστήματα για την οριζόντια εξυπηρέτηση σημαντικότερων δραστηριοτήτων της. 

Αντίθετα, το ελληνικό Δημόσιο, όπου έχει ανάγκη, δημιουργεί έναν «φορέα» πληροφορικής (διεύθυνση, εταιρεία), με αποτέλεσμα τον κατακερματισμό των πόρων και κατά συνέπεια τη σπατάλη. Και ο κατακερματισμός δεν περιορίζεται μόνο στο ανθρώπινο δυναμικό αλλά και στις υποδομές, για τις οποίες θα αναφερθούμε σε επόμενο κείμενο.