ΜΥΣΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ - CIA: H ηθική πλευρά ενός ιδιοφυούς εγχειρήματος κατασκοπειας.

Tου David Ignatius 

Aρθρογράφου της Washington Post

Ως επιχείρηση κατασκοπείας το εγχείρημα είναι ιδιοφυές. Η στρατολόγηση ενός Πακιστανού γιατρού, που αναλαμβάνει να συγκεντρώσει δείγματα αίματος, ώστε να ταυτοποιηθεί η οικογένεια του Μπιν Λάντεν στο πλαίσιο προγράμματος εμβολιασμού, είναι ιδιοφυής ιδέα. 

Από ηθικής απόψεως, όμως, το πράγμα διαφέρει.

Το κόλπο της CIA με τους εμβολιασμούς έθεσε σε κίνδυνο κάτι εξαιρετικά πολύτιμο, όπως είναι η αξιοπιστία των προγραμμάτων υγείας στο Πακιστάν και σε ολόκληρο τον κόσμο. Και έκανε ακόμη πιο επισφαλhή τη θέση των μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ) σε έναν κόσμο όλο και πιο εχθρικό προς τις αμερικανικές οργανώσεις βοηθείας.

Στην Αμερική το ενδιαφέρον προσείλκυσε η ατυχία του δρος Σακίλ Αφριντί, του Πακιστανού γιατρού που βοήθησε τη CIA κατά τη διάρκεια της επιχείρησης εμβολιασμού στις περιοχές των φυλών και στην παρακείμενη επαρχία, όπου κρυβόταν ο Μπιν Λάντεν. Ο γιατρός καταδικάστηκε την περασμένη εβδομάδα σε 33 χρόνια κάθειρξη, ένοχος προδοσίας. Εντονες ήταν οι διαμαρτυρίες του υπουργού Αμυνας Λέον Πανέτα και της υπουργού Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον.

Ομως οι Αμερικανοί αξιωματούχοι δεν πρέπει να αντιμετωπίζουν την υπόθεση Αφριντί μόνο σαν περίπτωση εξοργιστικής συμπεριφοράς εκ μέρους του Πακιστάν. Εχουν δίκιο όταν ισχυρίζονται ότι οι ενέργειες του γιατρού δεν είναι προδοτικές. Αναζητούσε πληροφορίες για τους ηγέτες των τρομοκρατών, που είναι εχθροί του Πακιστάν. Ελπίζω ότι θα απελευθερωθεί. Ωστόσο, ο Αφριντί και οι καθοδηγητές του πρέπει να αναγνωρίσουν τις ηθικές συνέπειες των πράξεών τους.

Η πικρή αλήθεια είναι ότι κάποιοι άνθρωποι μπορεί να πεθάνουν, επειδή δεν εμβολιάστηκαν με την υποψία ότι οι εμβολιασμοί ήταν μέρος συνωμοσίας της CIA. Τα ποσοστά κρουσμάτων πολιομυελίτιδας διαρκώς αυξάνονται στο Πακιστάν, το Αφγανιστάν και τη Νιγηρία, επειδή οι άνθρωποι πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας για τους εμβολιασμούς. Εάν η εξάπλωση της ασθένειας δεν αναχαιτισθεί στις τρεις αυτές χώρες, η εξάλειψη της πολιομυελίτιδας δεν θα επιτευχθεί, προειδοποιεί η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας.

Μεταξύ των άμεσα ενδιαφερομένων συγκαταλέγεται η οργάνωση «Σώστε τα Παιδιά», η μεγαλύτερη ξένη οργάνωση βοηθείας στο Πακιστάν. Σύμφωνα με τους «Τάιμς της Νέας Υόρκης», ο Αφριντί είπε στις πακιστανικές αρχές ότι ήλθε για πρώτη φορά σε επαφή με τη CIA μέσω της οργάνωσης, που όμως αρνείται τον ισχυρισμό. Οι «Τάιμς» μετέδωσαν ότι μετά τη σύλληψη του Αφριντί, τον Ιούλιο του 2011, το προσωπικό της ΜΚΟ ελεγχόταν από τις πακιστανικές αρχές, ενώ τα φορτία ιατροφαρμακευτικού υλικού για τον ανεφοδιασμό της κρατήθηκαν στα σύνορα. Εκπρόσωπος της οργάνωσης ανακοίνωσε την περασμένη Τρίτη ότι τους τελευταίους μήνες δεν υπήρξαν προβλήματα.

Ομως, ο κίνδυνος που διατρέχουν όλοι ανεξαιρέτως οι εργαζόμενοι σε ΜΚΟ αναλύεται σε επιστολή του Σάμιουελ Α. Γουέρθινγκτον, προέδρου ενός συνασπισμού 200 ΜΚΟ στο εξωτερικό, προς τον αρχηγό της CIA Ντέιβιντ Πετρέους. «Από τη στιγμή που το περασμένο καλοκαίρι ήλθαν στην επιφάνεια αναφορές για την επιχείρηση της CIA, παρακολουθήσαμε τη συνεχή υποβάθμιση της δυνατότητας των αμερικανικών ΜΚΟ να εφαρμόσουν ανθρωπιστικά προγράμματα ζωτικής σημασίας στο Πακιστάν. Ταυτόχρονα, οι πράξεις βίας εις βάρος των εργαζόμενων αυξήθηκαν κατακόρυφα. Φοβούμαι ότι οι δραστηριότητες της CIA στο Πακιστάν και η γενική πεποίθηση περί διασυνδέσεων των αμερικανικών ΜΚΟ με τις μυστικές υπηρεσίες και τη δράση τους, επηρέασαν αποφασιστικές τις ανησυχητικές αυτές εξελίξεις», προειδοποιεί ο Γουέρθινγκτον.

Ο εκπρόσωπος της CIA Πρέστον Γκόλσον, ερωτηθείς περί του δημοσιεύματος των «Τάιμς», είπε ότι δεν μπορεί να σχολιάσει «την οιαδήποτε επιχειρησιακή δράση». Σημείωσε, ωστόσο, ότι «η υπηρεσία είναι δεκτική προς τις απόψεις της κοινότητας των ΜΚΟ και ότι συναντήθηκε με εκπροσώπους της, με τους οποίους αντήλλαξε ειλικρινείς απόψεις».

Η περίπτωση Αφριντί αποτελεί φαεινό παράδειγμα της «συγκάλυψης για δράση», προσφιλούς όρου της CIA. Ο γιατρός όντως διηύθυνε πρόγραμμα εμβολιασμού, γεγονός που τού επέτρεπε να επισκέπτεται περιοχές, στις οποίες κρύβονταν άνθρωποι της Αλ Κάιντα. «Ζητήθηκε από τον δρα Αφριντί να συνεχίσει το πρόγραμμά του... Οι εμβολιασμοί ήταν αληθινοί, δεν έβλαψε κανέναν στη διάρκεια της αποστολής», εξηγεί ανώτερος Αμερικανός αξιωματούχος.

Μολονότι ο Αφριντί δεν κατόρθωσε να εξασφαλίσει κανένα δείγμα αίματος του Μπιν Λάντεν, μπόρεσε να επιβεβαιώσει ότι ο ένοικος του συγκροτήματος του Αμποταμπάντ προστατευόταν από δρακόντεια μέτρα ασφαλείας. Επρόκειτο για πολύ σημαντική πληροφορία. Αφού σκοτώθηκε ο Μπιν Λάντεν, πρότειναν στον γιατρό να φύγει από το Πακιστάν με την οικογένειά του. Εκείνος όμως προτίμησε να μείνει, σύμφωνα με τον Αμερικανό αξιωματούχο.

«Πρέπει να υπήρχε κάποιος καλύτερος, πιο συμβατός με την ηθική τρόπος δράσης. Αυτός που τελικώς επελέγη, υπέσκαψε την εμπιστοσύνη των ανθρώπων στους εμβολιασμούς», γράφει η Χάιντι Λάρσον, ερευνήτρια στον τομέα της δημόσιας υγείας στη Σχολή Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου, σε σχόλιό της που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του «Γκάρντιαν».

Οι επιχειρήσεις των μυστικών υπηρεσιών διεξάγονται εξ ορισμού σε γκρίζα ζώνη, εκεί όπου οι νόμοι και οι κανόνες της ηθικής είναι θολοί και ασαφείς. Ομως, η συγκεκριμένη περίπτωση με έκανε να σκεφτώ μήπως ορισμένες τακτικές των υπηρεσιών, όπως η χρησιμοποίηση του προσωπικού των οργανώσεων βοηθείας, υπερβαίνουν τα όρια. Εάν η επιχείρηση αποτύχει, οι συνέπειες θα είναι εξαιρετικά επώδυνες για αθώους ανθρώπους.