Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ
Δεν είναι μόνον ο καπιταλισμός που αντιμετωπίζει προβλήματα. Ο κουβανικός σοσιαλισμός δεν δουλεύει και οι ηγέτες της Κούβας προσπαθούν να τον επισκευάσουν εισάγοντας μικρές δόσεις καπιταλισμού. Και οι αλλαγές είναι, έτσι, μικρές.
Ο Γκιγέρμο Πορτέρο αγοράζει ένα σπίτι. Ο Χιλμπέρτο Βαγιαδάρες προσλαμβάνει μαθητευόμενο για να δουλέψει στο κουρείο του. Ο Λουίς Πελάες θέλει να πάρει μέρος σε ένα σεμινάριο επιχειρηματικών σπουδών. Ο αγρότης Ερνέστο Λόπες πουλάει πόρτα - πόρτα μπρόκολα, βότανα και ντομάτες. Η Ρακέλ Καρβαχάλ άνοιξε καφενείο. Και ο Νέλσον Σαμόσα μετέτρεψε σε ταξί το κόκκινο Peugeot 309, μοντέλο 1992, που μόλις αγόρασε έναντι 10.000 δολαρίων. Ακούγονται όλα πολύ συνηθισμένα, αλλά οι άνθρωποι αυτοί κάνουν αυτά τα πολύ συνηθισμένα πράγματα πρώτη φορά στη ζωή τους.
Στην Κούβα, οι μικρές αυτές πράξεις είναι όχι απλώς ενδιαφέρουσες αλλά επαναστατικές.
Ο Πορτέρο λέει στον απεσταλμένο των «Σάντεϊ Τάιμς» Τζον Αρλιτζ πως, όσο θυμάται τον εαυτό του, ονειρευόταν να αγοράσει το δικό του σπίτι. Ο 48χρονος στέκεται έξω από ένα διαμέρισμα τεσσάρων υπνοδωματίων στο Κάγε Πασέο της Αβάνας. Προσφέρει 100.000 δολάρια, 10% λιγότερα από την αρχική τιμή. «Είναι όλα όσα έχω», λέει. Αν η προσφορά του γίνει δεκτή, θα μένει στα μπροστινά δωμάτια και θα μετατρέψει τα πίσω υπνοδωμάτια σε εργαστήριο και γραφείο. «Θέλω να σχεδιάζω και να πουλάω ρούχα», εξηγεί.
Αυτό που κάνει ο Πορτέρο ήταν αδύνατον πριν από λιγότερο από ένα χρόνο. Ή μάλλον παράνομο. Οι Κουβανοί μπορούσαν μόνο να ανταλλάσσουν σπίτια, όχι να τα αγοράζουν και να τα πουλάνε, διότι η ιδιοκτησία ήταν κλοπή κατά τους κυβερνήτες, οι οποίοι είχαν απαγορεύσει επίσης τις ανεξάρτητες επιχειρήσεις λιανικής πώλησης.
Τώρα όμως η Κούβα αλλάζει δραστικά. Για πρώτη φορά μετά την
Επανάσταση, η χώρα φλερτάρει με τον πραγματικό καπιταλισμό.
Actualizacion, επικαιροποίηση, το αποκαλούν στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Η διατύπωση είναι πολύ κατώτερη της σημασίας των μεταρρυθμίσεων. «Αυτό είναι το σημαντικότερο πράγμα που έχει συμβεί στην Κούβα μετά την Επανάσταση του 1959», λέει ο δρ Χουάν Τριάνα, 56 χρόνων, ερευνητής στο Κέντρο για τη Μελέτη της Κουβανικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο της Αβάνας.
Ο Ζοέλ Μπεγκέ προτιμά μια πιο γήινη περιγραφή. «Σεξ! Αυτό που συμβαίνει είναι σαν το σεξ, προκαλεί εξίσου μεγάλο ενθουσιασμό!», λέει γελώντας. Σαράντα τριών χρόνων, είναι γεννημένος επιχειρηματίας. Επί χρόνια μοχθούσε σε κρατικής ιδιοκτησίας εστιατόρια σερβίροντας ένα γκρίζο χοιρινό με γεύση σαν ζεσταμένα αθλητικά παπούτσια. Ηξερε πως μπορούσε να τα καταφέρει καλύτερα, έτσι πέρυσι όταν η κυβέρνηση χορήγησε άδειες για μικρές επιχειρήσεις, άνοιξε στην πρωτεύουσα το εστιατόριο Habana Chef μαζί με τον φίλο του, τον σεφ Ιβάν Ροντρίγκες. Χάρη στις εγκωμιαστικές κριτικές, ο Μπεγκέ έχει τώρα τόσο πολλούς πελάτες ώστε ήδη έχει αποσβέσει τα μισά από τα 25.000 δολάρια που επένδυσε και σχεδιάζει να ανοίξει δεύτερο εστιατόριο στο Κέντρο της Αβάνας, όπου η κυβέρνηση επιτρέπει τώρα στους επιχειρηματίες να μισθώνουν κρατικής ιδιοκτησίας κτίρια.
Ο Χιλμπέρτο Βαγιαδάρες, 42 χρόνων, είναι ένα παράδειγμα του κουβανικού «τρίτου δρόμου» ανάμεσα στον καπιταλισμό και στον σοσιαλισμό. «Είμαι ένας CWF - Capitalist with Feeling, καπιταλιστής με συναίσθημα. Ομως άλλοι με αποκαλούν Yummy - young upwardly mobile Marxist, νεαρό ανοδικά κινούμενο μαρξιστή», λέει γελώντας. Εγκατέλειψε τη δουλειά του στο ξενοδοχείο Havana Libre, όπου κέρδιζε «όχι πολλά», για να στήσει ένα κομμωτήριο στον τρίτο όροφο ενός παλιού κτιρίου στην Οδό Αγκιάριο της παλιάς Αβάνας, το Artecorte Estilista -Τέχνη, Κόψιμο και Στυλ. Βγάζει αρκετά χρήματα, αλλά δεν είναι όλα για τον ίδιο. Χρησιμοποιεί ένα μέρος των χιλίων πέσος που βγάζει κάθε μήνα για να πληρώνει και να εκπαιδεύει παιδιά της γειτονιάς. Βοηθάει επίσης στη χρηματοδότηση και τη λειτουργία ενός τοπικού σχολείου, είναι χορηγός καλλιτεχνών και έχει ανοίξει ένα καφενείο με την ονομασία Figaro. Εχει υποβάλει αίτηση για να στήσει αρτοποιείο και θέλει επίσης να ανοίξει έναν ξενώνα.
Οικονομικό μοντέλο χωρίς πυξίδα
Η Κούβα προσπαθεί να πετύχει κάτι που λίγες χώρες έχουν καταφέρει.
Προσπαθεί να απορρυθμίσει εν μέρει τον ιδιωτικό τομέα, διατηρώντας έναν
αυστηρά ελεγχόμενο κρατικό τομέα. Τα τρία τέταρτα της οικονομίας
παραμένουν στα χέρια του κράτους, παρά τις πρόσφατες μεταρρυθμίσεις.
Ο Μαρίνο Μουρίγιο, ο τσάρος της οικονομικής μεταρρύθμισης της χώρας, επιμένει ότι η Κούβα «εκσυγχρονίζει το μοντέλο και κάνει τον σοσιαλισμό της βιώσιμο», δεν τον καταργεί. Ωστόσο οι επικριτές λένε ότι, αν η απορρύθμιση δεν προχωρήσει περισσότερο, η Κούβα θα φτάσει στο τέλος να έχει ένα μείγμα κομμουνισμού χωρίς επιδοτήσεις και καπιταλισμού χωρίς κεφάλαιο, που θα είναι αδύνατο να λειτουργήσει.
«Δεν μπορείς να είσαι ολίγον έγκυος», λέει ο 43χρονος
Ενρίκε Νούνιες, ο οποίος το 2009 αναγκάστηκε να κλείσει το Guarida, το
γνωστότερο παλαδάρ (εστιατόριο σε σπίτι) της Κούβας, «επειδή οι
κανονιστικές ρυθμίσεις ήταν αφόρητες», αλλά τώρα το έχει ανοίξει ξανά.
«Είτε είσαι οικονομία της αγοράς είτε δεν είσαι», τονίζει.
Ο δρ Χουάν Τριάνα διαφωνεί. Χάρη στην ιστορία της, η Κούβα είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση, υποστηρίζει. Παρ' όλα τα προβλήματά της, έχει πετύχει να παρέχει υψηλής ποιότητας δωρεάν παιδεία και υγειονομική περίθαλψη, επιδοτούμενη στέγαση και επιδοτούμενες δημόσιες συγκοινωνίες και έναν μισθό για σχεδόν όλους τους πολίτες της.
Τώρα που οι αποτυχίες της καθαρής οικονομίας της αγοράς είναι εμφανέστατες στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, δεν είναι η στιγμή για να απορριφθούν τα οφέλη
από το κουβανέζικο σύστημα, τονίζει.
Προς το παρόν ο Κουβανός στον calle, τον δρόμο,
μοιάζει να συμφωνεί με τον δρα Τριάνα, αποφαίνεται ο Τζον Αρλιτζ των
«Σάντεϊ Τάιμς». Νέες επιχειρήσεις ξεφυτρώνουν συνεχώς, όμως λίγες φωνές
υψώνονται για την πλήρη κατάργηση του σοσιαλισμού της λιακάδας και την
αντικατάστασή του με το σύστημα της ελεύθερης αγοράς που έχουν η Κόστα
Ρίκα ή η Βραζιλία.
Ούτε υπάρχει μεγάλη κινητοποίηση υπέρ μιας πολιτικής φιλελευθεροποίησης για να συνοδεύσει τις νέες οικονομικές ελευθερίες. Αυτό συμβαίνει, λένε οι επικριτές, επειδή η Κούβα παραμένει ένα από τα πιο καταπιεστικά κράτη στον κόσμο. Οι διαφωνούντες υφίστανται διώξεις και φυλακίζονται.
Αν μιλήσεις όμως με απλούς Κουβανούς για πολιτική, καταλαβαίνεις ότι δεν υπάρχει διάθεση για μια Κουβανέζικη Ανοιξη, υπογραμμίζει ο Αρλιτζ. Οι περισσότεροι δεν θέλουν να χάσουν αυτά που το κράτος εξακολουθεί να προσφέρει, κυρίως τη σύνταξη.
ΤΑ ΝΕΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου