Η τελευταία πνοή της πελατειακής ψήφου

Της ΜΑΡΙΑΣ ΚΑΤΣΟΥΝΑΚΗ

Εκ πρώτης όψεως το ποσοστό της αποχής στις εκλογές της προπερασμένης Κυριακής είναι αυξημένο: 37,53%.  

Οταν το 40% του πληθυσμού μιας χώρας δεν προσέρχεται στις κάλπες, σε μια αναμέτρηση μάλιστα εξαιρετικά κρίσιμη, το φαινόμενο θα έπρεπε να μας ανησυχήσει. Οσο και αν οι εκλογικοί αναλυτές φρόντισαν να μας καθησυχάσουν, λέγοντας ότι το ποσοστό είναι πλασματικό (δεν έχει γίνει εκκαθάριση των καταλόγων), την ίδια στιγμή αναζητούν την αιτία της σταδιακής μείωσης των ψηφοφόρων κατά την τελευταία δεκαετία.

Ανάμεσα στο 2004 και το 2012 η διαρροή υπολογίζεται σε, περίπου, ένα εκατομμύριο. Ποια είναι η απάντηση, όταν δεκάδες χιλιάδες γυρίζουν την πλάτη τους στην υποτιθέμενη «μάχη των μαχών»; Γιατί προτιμούν να μείνουν σπίτι τους και να μη μετακινηθούν; 

Ας αντιπαρέλθουμε τα αυτονόητα: η οικονομική κρίση επηρέασε δραστικά (απαγορευτικά) τις μετακινήσεις εκτός Αθηνών· τα κόμματα δεν μπόρεσαν να ενεργοποιήσουν, ούτε τον Μάιο ούτε τώρα, τους μηχανισμούς μαζικής μεταφοράς ψηφοφόρων (με αεροπλάνα, λεωφορεία, ταξί κ.ο.κ.). Λεφτά δεν υπήρχαν, άρα το εκλογικό δικαίωμα ασκήθηκε με μεγάλη δυσκολία από τους ετεροδημότες.

Αν εξαιρέσουμε και τον μετεωρισμό ορισμένων ανάμεσα σε επιλογές που δεν τους ικανοποιούσαν, η αποχή έχει και μία ακόμη ερμηνεία: το πελατειακό κράτος κατέβασε ρολά (γι’ αυτές τουλάχιστον τις εκλογές). Δεν μπορούσε να υποσχεθεί διορισμούς, το δούναι και λαβείν, που είχε υποκαταστήσει τη σχέση αντιπροσώπευσης, κατεδαφίστηκε. Πάντα υπάρχει βέβαια η υπόνοια ότι με την πρώτη ευκαιρία θα επανακάμψουν οι αλληλοεξυπηρετήσεις. Ομως, αν η επωδός των ημερών περί του «τέλους της Μεταπολίτευσης» ισχύει, τότε η πελατειακή ψήφος πρέπει να άφησε τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2012 την τελευταία της πνοή. Οχι χωρίς να έχει προκαλέσει φθορές και ζημίες, στρεβλώνοντας μέχρι παραμόρφωσης τη σχέση εκλογέα και εκλεγομένου.

Μαζί λοιπόν με την «επανίδρυση του κράτους» πρέπει να επαναδιατυπώσουμε και την αξία της ψήφου. Να αποκαθαρθεί από συμφέροντα, υποσχέσεις διορισμών, τη σχέση πελάτη – οφειλέτη, για να αποδοθεί και πάλι στην ελεύθερη βούληση.

Δυσαρμονία, επιρροές, εκβιασμοί, θεωρίες συνωμοσίες, χαοτικές αντιπαραθέσεις και ιδεολογικές αγκυλώσεις θα υπάρχουν πάντα με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Οι δημιουργικές τριβές, η δυσπιστία και οι αμφιβολίες είναι στοιχεία μιας ζώσας και εξελισσόμενης δημοκρατίας. Μόνο σε αυταρχικά καθεστώτα, αποφάσεις και επιλογές είναι δεδομένες και προκαθορισμένες. Η απουσία ιδεολογιών (ή η κυριαρχία μιας και μόνης) εκτρέφει την πολιτική διαφθορά και ανηθικότητα.

Πριν από ένα μήνα, στις εκλογές του Mαΐου, υπολογίστηκε ότι προσήλθαν στις κάλπες 500.000 ψηφοφόροι λιγότεροι απ’ ό,τι στις εκλογές του 2009. Θα είχε ενδιαφέρον να προσδιοριστεί σε ποια ηλικιακή ομάδα και τάξη ανήκουν. Αν στην πλειονότητά τους είναι άνεργοι ή εργαζόμενοι, αν είναι άνδρες η γυναίκες, αν προέρχονται από μεγάλα αστικά κέντρα ή χωριά. Ο,τι δεν θα μπορέσει όμως να καταγραφεί είναι ο βαθμός της άρνησης ή της απογοήτευσης, η μη συμφιλίωση με την πραγματικότητα. Πρόκειται για απροθυμία να ρίξουν την ψήφο τους σε κόμματα που δεν εμπιστεύονται ή σε κόμματα από τα οποία δεν έχουν να περιμένουν καμία αντιπαροχή;

Η συμμετοχή στις εκλογές δεν είναι μόνο διαχείριση μιας κοινωνικής και πολιτικής συνευθύνης, ενός θεμελιακού δικαιώματος. Δηλώνει και την επιθυμία ενσωμάτωσης ή την αποξένωση. Δεν είναι μόνο βούληση αλλά και συνείδηση.