Η "Λαϊκίστικη Δημοφιλία" ως κυρίαρχη ιδεολογία της εποχής μας

Ε-Ξ-Α-Ι-Ρ-Ε-Τ-Ι-Κ-Ο

Του THOMAS L. FRIEDMAN  / The New York Times

Την προηγούμενη εβδομάδα που ταξίδευα στην Ευρώπη, είχα την αίσθηση πως κάθε δεύτερη συζήτηση τελείωνε με παραλλαγή της ερώτησης «Γιατί σπανίζουν οι ηγέτες που να μπορούν να εμπνεύσουν τους συμπολίτες τους;».  

Υπάρχουν διάφοροι λόγοι γι’ αυτό το παγκόσμιο έλλειμμα ουσιαστικής και αποτελεσματικής ηγετικής ικανότητας. Θα επισημάνω δύο. 

Πρώτον, οι τεχνολογικές εξελίξεις και, δεύτερον, το χάσμα των γενεών.

Ας ξεκινήσουμε με τις τεχνολογικές εξελίξεις. 

Το 1965 ο Γκόρντον Μουρ, εκ των ιδρυτών της Ιντελ, εισήγαγε τον νόμο του Μουρ, σύμφωνα με τον οποίο, η επεξεργαστική δύναμη ενός μικροτσίπ θα διπλασιάζεται κάθε 18 με 24 μήνες. Βλέποντας τον τρόπο που αντιμετωπίζουν τα σημερινά προβλήματα πολιτικοί αρχηγοί ανά τον κόσμο, αναρωτιέται κανείς μήπως υπάρχει παρεμφερής πολιτικός νόμος. Με κάθε 100 εκατομμύρια νέους χρήστες των Facebook και Twitter μειώνεται η ηγετική ικανότητα των πολιτικών αρχηγών.

Η αυξανόμενη παγκόσμια δικτύωση έχει αλλάξει τις ισορροπίες μεταξύ των πολιτικών αρχηγών και των ψηφοφόρων. Αυτή η αλλαγή έχει και τα θετικά της: περισσότερη πολιτική συμμετοχή της κοινωνίας, αυξημένη πολιτική ευρηματικότητα, μείωση της διαφθοράς. Υπάρχουν όμως και τα αρνητικά: οι πολιτικοί αρχηγοί εγκλωβίζονται προσπαθώντας να ακούσουν χιλιάδες φωνές και να ικανοποιήσουν χιλιάδες απόψεις.

Την περασμένη βδομάδα άκουσα μια νέα έννοια στο Λονδίνο: Popularism, συνδυασμός δημοφιλίας και λαϊκισμού.  

Είναι η επικρατέστερη ιδεολογία της εποχής μας. 

Η παρακολούθηση των δημοσκοπήσεων, η συνεχής ανάγνωση των blogs, των posts στο Facebook και στο Twitter, όλα αυτά έχουν ωθήσει τους πολιτικούς να ρητορεύουν με βάση αυτά που θέλει ο λαός, όχι αυτά που χρειάζεται. Αν όλοι διαβάζουν τις γνώμες των άλλων, ποιος παίρνει τις δύσκολες αποφάσεις;  

Το αποκορύφωμα αυτής της πολιτικής κατάντιας είναι η διαμάχη Ομπάμα - Ρόμνεϊ μέσω Twitter.

Οποιοσδήποτε έχει κινητό είναι παπαράτσι, οποιοσδήποτε έχει λογαριασμό Twitter είναι δημοσιογράφος και οποιοσδήποτε έχει πρόσβαση στο Youtube είναι σκηνοθέτης. Οταν όλοι είναι παπαράτσι, δημοσιογράφοι και σκηνοθέτες, οι υπόλοιποι είμαστε δημόσια πρόσωπα. 

Ο Αλεξάντερ Ντάουνερ, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Αυστραλίας, μου έλεγε ότι «πολλοί πολιτικοί αρχηγοί δέχονται σκληρό έλεγχο της προσωπικής τους ζωής. Αυτό δεν αποθαρρύνει τους καλύτερους, αλλά τα συνεχή σχόλια και αστεία έχουν μειώσει την ικανότητά τους να παίρνουν δύσκολες, θαρραλέες αλλά συνετές αποφάσεις».

Το χάσμα των γενεών είναι επίσης σημαντικό. 

Η γενιά των baby boomers, που έζησε στη μεταπολεμική ευμάρεια κι έμαθε να δανείζεται και να ξοδεύει χρήματα, κληρονόμησε τα σκήπτρα από τη γενιά του Πολέμου, που είχε μάθει να ζει υπό σκληρές συνθήκες και να κοιτάζει το μέλλον επενδύοντας συνετά. 

Παράδειγμα, ο πατέρας Μπους: Είχε καταταγεί εθελοντικά στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, έγινε πολιτικός κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου (μια κρίσιμη εποχή, που οι πολιτικοί δεν διάβαζαν δημοσκοπήσεις) και όταν οι οικονομικές συγκυρίες το επέβαλαν, αύξησε τη φορολογία. Ο baby boomer γιος του απέφυγε τη στρατιωτική θητεία και ήταν ο πρώτος πρόεδρος στην ιστορία των ΗΠΑ που μείωσε τη φορολογία, ενώ η χώρα βρισκόταν όχι σε έναν αλλά σε δύο πολέμους.

Οταν οι τεχνολογικές εξελίξεις διευκολύνουν τις άμεσες πολιτικές αντιδράσεις και κυβερνά μια κακομαθημένη γενιά, υπάρχει πρόβλημα. Σχεδόν όλοι οι σημερινοί πολιτικοί ηγέτες πρέπει να ζητήσουν από τους συμπατριώτες τους να μοιραστούν τα βάρη και τις συνέπειες των προβλημάτων. Επιπλέον, πρέπει να τονίσουν ότι οι λύσεις που απαιτούνται είναι σκληρές.

Ο Ντοβ Σίντμαν, συγγραφέας του βιβλίου «Πώς», συμβουλεύει προέδρους εταιρειών. Ισχυρίζεται ότι «τίποτα δεν εμπνέει τους ανθρώπους περισσότερο από την αλήθεια». Οι περισσότεροι πολιτικοί αρχηγοί πιστεύουν ότι το να είναι ειλικρινείς τους καθιστά ευάλωτους στους πολιτικούς τους αντιπάλους και στον λαό. Κάνουν λάθος. «Το πιο σημαντικό πλεονέκτημα του να λες την αλήθεια είναι ότι ο λαός σε εμπιστεύεται. Οταν του λες την αλήθεια, ο λαός ανταποκρίνεται. Η ειλικρίνεια εμπνέει και ενδυναμώνει τον λαό απέναντι στις δυσκολίες», λέει ο Σίντμαν.

Θα περίμενε κάποιος ότι έστω και ένας πολιτικός ηγέτης σε όλο τον κόσμο θα άρπαζε την ευκαιρία και θα χρησιμοποιούσε την αλήθεια ως εργαλείο ώστε να «στρατολογήσει» τους συμπατριώτες του ενάντια στα προβλήματα. Να τους πει με ειλικρίνεια πού βρίσκονται, τι μπορούν να καταφέρουν και πώς. Ο ηγέτης που θα το καταφέρει, θα έχει αληθινούς φίλους και θαυμαστές, όχι μόνο διαδικτυακούς.