Παραλογισμός

Του Γ. Καραβανα

Δεν θα είχα καμία δυσκολία να κατανοήσω την άποψη του Κ. Λυμπερόπουλου, αρχισυνδικαλιστή των ιδιοκτητών ταξί, αν αυτός ήταν στέλεχος του ΚΚΕ ή έστω του ΣΥΡΙΖΑ και όχι της Νέας Δημοκρατίας. Θα μου ήταν επίσης απολύτως ξεκάθαρη η θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, αν αυτή δήλωνε αριστερό κόμμα, που στηρίζει το οικονομικό μοντέλο τις πάλαι ποτέ Σοβιετικής Ενωσης, αντί να δηλώνει «κεντροδεξιό» κόμμα.

Ας δούμε τα πράγματα από την αρχή: ας πούμε ότι σε μια γειτονιά ανοίγει ένα μαγαζί, π.χ. ένα χασάπικο. Ο ιδιοκτήτης του κάνει μια αρχική επένδυση, αγοράζει εμπόρευμα, προσλαμβάνει υπαλλήλους. Μια βδομάδα μετά -ατυχία!- κάποιος άλλος κρεοπώλης ανοίγει χασάπικο στον ίδιο δρόμο. Και το χασάπικο δεν μετακινείται κι εύκολα! Μόνη λύση να γίνει λίγο καλύτερο, λίγο φθηνότερο, λίγο διαφορετικό για να δουλέψει. Σε μια μικρή κωμόπολη, ένας νεαρός αποφασίζει να σπουδάσει γιατρός. Εξειδικεύεται μάλιστα σε μια σπάνια ειδικότητα, που αφορά συγκριτικά λίγους ασθενείς, ειδικότητα όμως που δεν υπάρχει στην πόλη του. Δαπανά χρήμα, κόπο και πολύ χρόνο, κάνοντας μια «επένδυση» που φαίνεται πως θα αποδώσει. Την επόμενη χρονιά, έρχονται στην ίδια κωμόπολη δύο άλλοι γιατροί της ίδιας ειδικότητας. Τα κέρδη όλων πέφτουν. Η «επένδυση» δεν πήγε τόσο καλά. Ενας τρίτος, γεωργός αυτός, αποφασίζει να καλλιεργήσει ζαχαρότευτλο. Αγοράζει μηχανήματα, σπέρνει, δουλεύει, παράγει. Η αγορά όμως κάποια στιγμή προτιμά τη ζάχαρη από το ζαχαροκάλαμο της Βραζιλίας. Εχει μεγαλύτερη καθαρότητα και φθηνότερη τιμή. Αυτά έχουν οι δουλειές - την επόμενη φορά θα είναι πιο τυχερός.

Ιστορικά δοκιμάστηκαν διάφορα οικονομικά συστήματα. Ενα σχετικά πρόσφατο, έδινε στο κράτος τον ρόλο του ρυθμιστή. Αυτό μετρούσε κι αποφάσιζε ότι η κάθε πόλη «χρειάζεται» τόσα μπακάλικα, τόσα χασάπικα, τόσους γιατρούς και τόσους δικηγόρους. Και βεβαίως τόσα ταξί! Αν ήθελες να σπουδάσεις ή να ασκήσεις κάποιο συγκεκριμένο επάγγελμα, έπρεπε να υπάρχει «θέση». Αυτό είχε τα καλά του: με το που γεννιόσουν, ήξερες πως θα έχεις δουλειά. Αν δούλευες, ήταν σίγουρο πως δεν θα πεινάσεις. Και τέλος, δεν χρειαζόταν να αγχώνεσαι ιδιαίτερα: το κράτος ήταν αυτό που αποφάσιζε τι θα σπείρεις.

Είχε όμως και τα στραβά του αυτό το σύστημα - γι’ αυτό και κατέρρευσε! Προκειμένου να μένουν χορτάτοι οι παραγωγοί, το κράτος συχνά πλήρωνε ακριβά για πράγματα που ήταν φθηνότερα αλλού - παγκοσμιοποίηση βλέπεις!

Αν ένας νέος ένιωθε ταλαντούχος και πίστευε πως όσους γιατρούς και να ’χει η πόλη του, αυτός θα κατορθώσει να έχει δουλειά, δεν είχε ποτέ την ευκαιρία να το κάνει.

Στα καθ’ ημάς αυτό το σύστημα (ευτυχώς) δεν επικράτησε. Αν κάποιος θέλει να γίνει αστροναύτης, μπορεί να το κάνει, κι ας μην έχει το κράτος διαστημικό πρόγραμμα. Αν θέλει να γίνει γιατρός, σε μια πόλη γεμάτη από τέτοιους, δικαίωμά του: θα πάρει το ρίσκο να μείνει χωρίς δουλειά, αλλά θα έχει και το κίνητρο να γίνει ο καλύτερος (ή ο φθηνότερος!), αν θέλει να μη συμβεί αυτό.

Παρόλα αυτά, η αύρα της σιγουριάς και τα προνόμια που έδινε σε κάποιους το άλλο σύστημα, εξακολουθούσε να ασκεί μια έλξη. Η «προστασία» του εκάστοτε κλάδου, καθώς και τα κέρδη που αυτή φυσιολογικά συνεπάγονταν, ήταν μεγάλος πειρασμός. Και βεβαίως μεγάλο ρουσφέτι, για όποιους πολιτικούς μπορούσαν να το πραγματοποιήσουν. Ετσι, σε πολλές Δημοκρατίες, στις οποίες κατά κανόνα προτιμούνταν η ανοιχτή οικονομία αντί της «κρατικά ρυθμισμένης», λαοπλάνοι και φαύλοι πολιτικοί, δημιούργησαν προστατευμένους θυλάκους (τα λεγόμενα κλειστά επαγγέλματα), μειώνοντας έτσι τα μεγάλα πλεονεκτήματα αλλά και τα ρίσκα, που συνεπάγεται η ελευθερία. Και επειδή ορισμένοι επικαλούνται το τι συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, θυμίζω ότι λαϊκιστές πολιτικοί, έτοιμοι να αρπάξουν την ψήφο πολυπληθών συνδικάτων, υπάρχουν παντού... Δεν τα ’χουν όλα σωστά οι Ευρωπαίοι!

Πάντοτε όμως, η κρατική προστασία αφορούσε είτε σε κοινωνικά ισχυρές (δικηγόροι, φαρμακοποιοί, συμβολαιογράφοι) είτε σε πολυπληθείς και καλά οργανωμένες ομάδες. Θα φαντάζονταν κανείς κάποιον επενδυτή, που έκανε μια μεγάλη επένδυση, να ζητεί αποζημίωση από το κράτος επειδή κάποιος άλλος άνοιξε παραδίπλα ένα εργοστάσιο ίδιο με το δικό του; Θα φαντάζονταν κανείς έναν μαθηματικό να ζητεί από το κράτος να μην επιτρέψει σε κανέναν άλλο να σπουδάσει μαθηματικός, μέχρι να διοριστεί ο ίδιος; Θα ακούγονταν λογικό να αποφασίζει ο υπουργός, πόσοι χασάπηδες, πόσοι μανάβηδες και πόσοι γεωργοί χρειάζονται σε κάθε περιοχή; Τότε γιατί να αποφασίζει πόσα ταξί! 

Ας μου το εξηγήσει κάποιος «δεξιός» της αξιωματικής αντιπολίτευσης - αν έχει μείνει κανένας τέτοιος εκεί.