ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ
Ο Αύγουστος ήταν κάποτε ο μήνας των ονείρων, των ανέμελων περιπλανήσεων στους άδειους δρόμους της πόλης και του διαβάσματος των άνευ ουσιαστικού περιεχομένου και μάλλον «χαζών» ρεπορτάζ στις εφημερίδες. Επειτα, όμως, κάτι άλλαξε.
Ο κόσμος ξαφνικά επιτάχυνε και το άγχος πολλαπλασιάστηκε. Οι ξέγνοιαστες στιγμές εξανεμίστηκαν την ώρα που τα «εγώ» αποκτούσαν υπερτροφικές διαστάσεις. Οι περισσότερες ηλεκτρονικές συσκευές χωρούσαν πλέον στις παλάμες των χεριών μας, τα χρήματα αποκτούσαν κυρίαρχο ρόλο στην πολιτική και η λαϊκή οργή γιγαντωνόταν.
Οπως το έθεσε ο Λέοναρντ Κοέν: «Οι φτωχοί παραμένουν φτωχοί και οι πλούσιοι γίνονται πλούσιοι. Ετσι πάει και όλοι το γνωρίζουν».
Τούτη τη φορά, ωστόσο, όλοι μετρούν απώλειες. Οταν ο Ντέιβιντ Κάμερον επιστρέφει εσπευσμένα από την Τοσκάνη στο φλεγόμενο Λονδίνο και ο Νικολά Σαρκοζί γυρίζει «τρέχοντας» από τη Ριβιέρα προκειμένου να συμμετάσχει σε έκτακτη διάσκεψη στο Παρίσι με θέμα το χρέος, τότε ουδείς μπορεί να προβεί σε ασφαλείς προβλέψεις.
Ο Αύγουστος αναβλήθηκε για φέτος. Μεταμορφώθηκε σ’ έναν ακόμα «σοβαρό» μήνα. Οι παραλίες ηττήθηκαν κατά κράτος από τα οδοφράγματα. Η περίοδος της μεγάλης οργής βρίσκεται πλέον μπροστά μας.
Του κύματος της οργής στις πόλεις της Βρετανίας είχαν προηγηθεί οι μεγάλες κοινωνικές διαδηλώσεις στην Ελλάδα, όπου επίσης καταγράφηκαν περιστατικά βίας και οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας των Ισπανών, χιλιάδες εκ των οποίων κατασκήνωσαν για εβδομάδες ολόκληρες στις κεντρικές πλατείες της Μαδρίτης και της Βαρκελώνης. Αλλα έθνη, συμπεριλαμβανομένου εκείνου των Πορτογάλων, παραμένουν σιωπηλά οργισμένα, αντιλαμβανόμενα πλήρως ωστόσο ότι «το πράγμα δεν πάει άλλο». Η «ασθένεια» της Ευρώπης δεν είναι, βέβαια, άγνωστη στις ΗΠΑ της υψηλής ανεργίας, της επιβράδυνσης της οικονομίας, της ιδεολογικής ριζοσπαστικοποίησης και των πολιτικών μικροτήτων.
Οι αριθμοί λένε ένα μέρος της ιστορίας. Η ανεργία μεταξύ των νέων ανθρώπων στα 27 κράτη–μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης αγγίζει το 20%, με το αντίστοιχο ποσοστό στην Ισπανία να ανέρχεται σε 45,7%. Στη Βρετανία, η ανεργία μεταξύ των νέων αυξήθηκε από 14% το πρώτο τετράμηνο του 2008 σε 20%. Ενας στους πέντε νεαρούς Αμερικανούς και Ευρωπαίους αναρωτιέται πώς ακριβώς θα αποκτήσει μια θέση εργασίας και κατ’ επέκταση μια φυσιολογική ζωή.
Το άγχος διογκώνεται όταν οι κυβερνήσεις προχωρούν σε περικοπές των επιδομάτων και αυξάνουν τις ηλικίες συνταξιοδότησης, προσπαθώντας να αντιμετωπίσουν τα μεγάλα ελλείμματα στον προϋπολογισμό τους. Η δε «εργαζόμενη γεροντοκρατία» κάθε άλλο παρά σε θέση να βοηθήσει τους νέους είναι. Οι Βρετανοί από το Τότεναμ μέχρι το Τίσαϊντ παρακολουθούσαν τους τελευταίους μήνες την πιο σκληροπυρηνική κυβέρνηση στη σύγχρονη ιστορία του Ηνωμένου Βασιλείου από εκείνη του Μακμίλαν να περικόπτει τα πάντα – από βιβλιοθήκες μέχρι υπηρεσίες παροχής συμβουλών για τους νέους. Διαισθάνονται ότι δεν έχουν μέλλον και εξεγείρονται.
Στις δυτικές κοινωνίες, το συναίσθημα ότι κάποιες ανεξέλεγκτες δυνάμεις «εργάζονται» πυρετωδώς για την εξαφάνιση των προοπτικών παγιώνεται. Για πρώτη φορά στην ιστορία η παγκόσμια ισχύς αλλάζει χέρια κατά τρόπο τόσο δραστικό, όσο και ειρηνικό. Η σημερινή Ενωμένη Ευρώπη είναι χτισμένη στα ερείπια διαδοχικών αυτοκρατοριών –από τη Ρωμαϊκή μέχρι τη Βρετανική–, που κατέρρευσαν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο υπό συνθήκες βίας. Τώρα, η εποχή της αμερικανικής ημι-αυτοκρατορίας και γενικότερα η κυριαρχία της Δύσης φτάνει στο τέλος της, όχι με γρήγορους ρυθμούς, αλλά σίγουρα με σταθερούς.
Η ανάπτυξη, οι θέσεις εργασίας, ο ενθουσιασμός και, ναι, η προοπτική βρίσκονται πλέον στο μεγάλο μη δυτικό τόξο που ξεκινάει από την Κίνα, περνάει από την Ινδία και τη Νότια Αφρική και καταλήγει στη Βραζιλία. Να πάτε στον Νότο. Να πάτε στην Ανατολή. Αυτό είναι το πρόσταγμα της εποχής, αλλά δεν είναι φυσικά εφαρμόσιμο για τους κατοίκους του Πέκαμ στο Λονδίνο και της Πεόρια του Ιλινόις.
Ο κόσμος έχει γυρίσει ανάποδα και σήμερα γινόμαστε μάρτυρες της ταραχής που αυτή η δραματική αλλαγή έχει επιφέρει στα θεμέλια των δυτικών κοινωνιών.
Καθώς νέες δυνάμεις αναδύονται, η παγκοσμιοποίηση έχει αλλοιώσει τη σχέση μεταξύ κεφαλαίου και εργαζομένων προς όφελος του πρώτου. Εν μια νυκτί, άφθονοι εργάτες με χαμηλές αποδοχές έγιναν διαθέσιμοι στις δυτικές επιχειρήσεις χάρη στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών. Τα κέρδη από τις επενδύσεις ήταν πολύ μεγαλύτερα από ό, τι το μισθολογικό κόστος.
Αυτή είναι και η Ιστορία της μεταπολεμικής περιόδου: το χάσμα μεταξύ φτωχών και πλουσίων διπλασιάστηκε. Οι μόνοι που βγήκαν ανέπαφοι από το οικονομικό χάος ήταν οι εμπνευστές τους και όσοι επωφελήθηκαν της κατάστασης – δηλαδή οι τραπεζίτες και τα μεγάλα κεφάλια των hedge funds. Τα κέρδη τους ρίχνουν λάδι στη φωτιά της λαϊκής οργής, την ώρα που οι πολιτικοί καταλήγουν να κυνηγούν σκιές.
Η κοινωνία που, ίσως, αντιμετωπίζει με τον καλύτερο τρόπο αυτά τα διλήμματα είναι η Γερμανία. Η χώρα αυτή έχει επενδύσει σ’ ένα εργατικό δυναμικό με υψηλή μόρφωση και εξακολουθεί να παράγει μηχανήματα που οι άλλοι δεν μπορούν. Εχει ενθαρρύνει τη συνεργασία μεταξύ εργατικών συνδικάτων και εργοδοτών, κυβέρνησης και βιομηχάνων με στόχο την προστασία των θέσεων εργασίας. Το ποσοστό ανεργίας μεταξύ των νέων ανθρώπων στη Γερμανία είναι κάτω από το 10%. Δεν προσπάθησε να συναγωνιστεί την Κίνα, ούτε φαντάστηκε ποτέ πως οι οικονομικές και άλλες υπηρεσίες μπορούν να κρατήσουν ενωμένη μια κοινωνία. Δεν επιχείρησε να διαλύσει τα συνδικάτα, ούτε πίστεψε ποτέ πως οι αγορές έχουν όλες τις απαντήσεις. Εχοντας διδαχτεί από το παρελθόν, ο Γερμανός ξέρει ότι πρέπει να θυσιάσει το «εγώ» του προς όφελος του κοινού καλού, που απαιτεί η σταθερότητα.
Η Γερμανία, όμως, έχει σήμερα κουραστεί από τα προβλήματα των άλλων. Βαρέθηκε να βγάζει τους Ελληνες από τα αδιέξοδά τους. Το 50% των Γερμανών έχει απολέσει την πίστη του στην Ε.Ε. – τον δρόμο, δηλαδή, προς τη μεταπολεμική τους αποκατάσταση. Η δε γερμανική ηγεσία έχει εξελιχθεί σε οξύμωρο.
Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη έσωσαν τη Γερμανία. Ισως έφτασε η ώρα, η Γερμανία να ανταποδώσει τη χάρη – όχι μόνο με χρήματα, αλλά με ιδέες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου