Χώρα σε παρακμή

Του Αγγελου Σταγκου

Στους θολούς καιρούς που ζούμε, η οικονομική κρίση της χώρας είναι το μεγάλο πρόβλημα, αλλά όχι και το μοναδικό. Εντάσσεται μάλλον, παρά αποτελεί τη βασική αιτία, σε σειρά φαινομένων που χαρακτηρίζουν την ελληνική κοινωνία και όλα μαζί συνιστούν μια κατάσταση που γίνεται αντιληπτή ως «παρακμή». Η Ελλάδα ακολουθεί πορεία παρακμής αρκετά χρόνια τώρα και η οικονομική κρίση λειτούργησε ως καταλύτης για να αποκαλυφθεί η πραγματικότητα. Η πραγματικότητα που κρυβόταν για πολύ καιρό κάτω από τα φτιασίδια της επίπλαστης ευημερίας, γνωστής και ως «φούσκας».

Η πραγματικότητα λοιπόν έλεγε ότι η χώρα και η κοινωνία της είχαν αλλοτριωθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό, αν όχι πλήρως. Ζούσε σε κατάσταση μέθης και κραιπάλης στο σύνολό της σχεδόν και ας κραυγάζουν ακόμη αρκετοί, καθώς και κάποια κόμματα, ότι «τα λεφτά τα έφαγαν λίγοι συγκεκριμένοι». Πολλά λεφτά μπορεί να έφαγαν «λίγοι συγκεκριμένοι», αλλά τα λεφτά τα φάγαμε όλοι μαζί και με ποικίλους τρόπους. Ας αναλογισθεί ο καθένας ποια ήταν η περιουσιακή του κατάσταση πριν από 30-35 χρόνια και ποια είναι σήμερα και θα καταλάβει τι εννοούμε…

Το θέμα όμως δεν είναι αποκλειστικά οικονομικό, όταν γίνεται λόγος για παρακμή. Στα χρόνια της μέθης και της κραιπάλης, ο πολιτισμός σε αυτήν τη χώρα ακολουθούσε αντίστροφη πορεία. Αντί να ανθήσουν οι τέχνες και τα γράμματα, όπως συνήθως συμβαίνει σε περιόδους οικονομικής ευφορίας και πλήρους ελευθερίας, μαράζωσαν. Οι έννοιες της ελευθερίας και της δημοκρατίας παρεξηγήθηκαν και εξισώθηκαν με την ασυδοσία. Η παιδεία δεν ακολούθησε τις απαιτήσεις των καιρών, έχασε τους χυμούς της και περιθωριοποιήθηκε κυριολεκτικά. Η επιδίωξη του εύκολου κέρδους και η διαφθορά έγιναν τρόπος ζωής, παράλληλα με την επίδειξη πλούτου. Εξαφανίστηκε κάθε ίχνος αξιοκρατίας, επικράτησε η ευνοιοκρατία και σε πάρα πολλούς τομείς αναδείχθηκαν ηγέτες μέτριοι και φελλοί.

Ταυτόχρονα, το υπερφορτωμένο, γραφειοκρατικό και ανίκανο κράτος (με ό,τι περιλαμβάνει η έννοια κράτος) κατέρρεε, η ατιμωρησία πήρε κολοσσιαίες διαστάσεις, ο Ελληνας βυθίστηκε στην πολυθρόνα και έχασε μεγάλο μέρος από τον δυναμισμό και τη φαντασία του, η επιχειρηματικότητα υπέστη στρέβλωση, τα λόγια και η μπουρδολογία αντικατέστησαν τη δράση. Το χειρότερο, η διαπαιδαγώγηση και η αγωγή των παιδιών υποκαταστάθηκαν από τον υπερπροστατευτισμό. Κατ’ εικόνα και ομοίωση του υπέρμετρου θεσμικού προστατευτισμού που αξίωσαν από την πολιτεία και έχουν πολλές κατηγορίες επιχειρηματιών, επαγγελματιών και εργαζομένων. Το φυσικό περιβάλλον πληγώθηκε, ανεπανόρθωτα σε πολλές περιπτώσεις, την ίδια ώρα που το αστικό περιβάλλον βούλιαζε μέσα στην κακογουστιά και την αδιαφορία. Η έλλειψη αισθητικής έγινε αναπόσπαστο στοιχείο της επίπλαστης ευημερίας.

Αυτές οι αρνητικές διαπιστώσεις και πολλές άλλες δεν μπορούν να αμφισβητηθούν. Είναι ορατές και απτές, τις ζούμε στην καθημερινότητά μας. Στα ερωτήματα γιατί και πώς οι απαντήσεις είναι πολλές και διάφορες, ανάλογα με τις ερμηνείες που δίνει ο καθένας. Αντικειμενικά, όμως, αυτή η κατάσταση συγκροτεί εικόνα παρακμής και είναι συνυφασμένη μαζί της, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η Ελλάδα είχε και έχει έλλειψη ταγών.

Δεν μπορούμε να πούμε με σιγουριά αν αυτό οφείλεται στη συγκυρία, ή αν τα φαινόμενα και οι εξελίξεις εξαφάνισαν το… είδος. Το αυταπόδεικτο πάντως είναι ότι η χώρα ακολουθούσε μόνιμα την τακτική της ισοπέδωσης προς τα κάτω.

Το δυστύχημα είναι ότι δεν υπήρξαν και ακόμη δεν υπάρχουν πραγματικοί ταγοί ούτε στον χώρο του πολιτισμού, ούτε στον κόσμο των επιστημών, ούτε στο πλαίσιο των επιχειρήσεων και προ πάντων, ούτε στο πολιτικό προσωπικό. Οι άνθρωποι δηλαδή που θα βγουν μπροστά με σθένος, με ιδέες και πράξεις και κυρίως με το προσωπικό παράδειγμα ο καθένας στον τομέα του για να σύρουν και το πόπολο προς σωστές κατευθύνσεις. Αυτοί που ο καθένας χωριστά και όλοι μαζί (ταγοί δεν είναι μόνο συγκεκριμένα πρόσωπα, αλλά και ομάδες προσώπων) θα δημιουργούσαν κουλτούρα που δεν θα άφηνε τη χώρα να περιπέσει στην παρακμή. Και που θα αναλάμβαναν την ευθύνη να τη βγάλουν από την παρακμή, τώρα που περιέπεσε σε τέτοια κατάσταση.

Οι περισσότεροι θεωρούν σήμερα ότι το αποκλειστικό ζητούμενο είναι να βγει η Ελλάδα από την οικονομική κρίση. Είτε γιατί πιστεύουν ότι όλες οι υπόλοιπες αναπηρίες θα διορθωθούν αυτόματα, είτε γιατί δεν συνειδητοποιούν ότι η χώρα είναι σε παρακμή. Λάθος. Το ζητούμενο είναι να βγει η χώρα από την παρακμή και η επιμήκυνση (αν μας δοθεί) της αποπληρωμής του χρέους δεν το εξασφαλίζει αυτό. 

Ωστόσο, η έξοδος από την παρακμή δεν διασφαλίζεται μόνο με αποφάσεις και μέτρα. Βασική προϋπόθεση είναι η υιοθέτηση μιας άλλης κουλτούρας και αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο και απαιτεί χρόνο. Πολύ χρόνο… και παράλληλα η ελληνική κοινωνία πρέπει να καταλάβει ότι δεν μπορεί να είναι ανάδελφη. Να διαλέξει δηλαδή αν θα ανήκει στη Δύση, αφού είναι ενταγμένη σε όλους τους οργανισμούς της, ή στην Ανατολή. Πάντως, και η Ανατολή αλλάζει, αν κρίνουμε από την Τουρκία!