Το μυστικό του χταποδιού - "μάντη"

Του ROGER COHEN / THE NEW YORK TIMES

Αρχισα να μαθαίνω για το προφητικό χταπόδι του Ομπερχάουζεν κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου Κυπέλλου στη Νότια Αφρική. Αν και επρόκειτο για αφιλτράριστες πληροφορίες σχετικά με ένα μυστηριώδες μαλάκιο, τους έδωσα λίγη προσοχή.

Ο Πάουλ δεν ήταν τίποτε περισσότερο παρά ένα χταπόδι σε ενυδρείο, προορισμένο να τραβήξει τον ίδιο δρόμο με τα υπόλοιπα ασπόνδυλα πλάσματα και να ξεχαστεί. Με ένα στόμα, τρεις καρδιές, οκτώ πλοκάμια, οι ψυχικές δυνάμεις του Πάουλ αποδείχθηκαν μεγαλύτερες από το μέγεθός του, με αποτέλεσμα να κερδίσει μια σελίδα το Facebook και να γνωρίσει την παγκόσμια κάλυψη των αλάνθαστων προβλέψεών του για το Μουντιάλ. Οι εκκλήσεις έχουν πολλαπλασιαστεί. Ολοι ζητούν από αυτό το ασπόνδυλο να τους κάνει προγνωστικά για τα πάντα, από το τέλος της ελληνικής οικονομικής κρίσης ως τον επόμενο ιρακινό πρωθυπουργό.

Σε περίπτωση που σας διαφεύγει, ο Πάουλ έκανε οκτώ στις οκτώ σωστές προβλέψεις για το Παγκόσμιο Κύπελλο, μαντεύοντας όχι μόνο την έκβαση των επτά αγώνων της Γερμανίας (πέντε νίκες και δύο ήττες), αλλά και τον θρίαμβο της Ισπανίας στον τελικό της Κυριακής. Πριν από κάθε αγώνα, δύο διαφανή δοχεία με τις σημαίες των αντίπαλων ομάδων, τα οποία περιείχαν μύδια, βυθίζονταν στη δεξαμενή του. Το περίφημο χταπόδι επέλεγε να φάει πρώτα από το δοχείο με τη σημαία της ομάδας που θα κέρδιζε.

Ο ερασιτέχνης μαθηματικός μου, μου λέει ότι η πιθανότητα της εξαιρετικής του επιτυχίας ήταν μία στις 512.

Είναι πράγματι εντυπωσιακό, αλλά και τι μ΄ αυτό; Είναι όντως ο Πάουλ ένας μάντης δεξαμενής; Ηταν σε επικοινωνία με ανώτερες δυνάμεις; Και τι συμβαίνει με τον φύλακα του ενυδρείου, Ολιβερ Γουαλένσιακ, ο οποίος είχε πρώτος ισχυριστεί ότι αυτό το πλάσμα έχει «ιδιαίτερες δυνάμεις»;

Εδώ, λυπάμαι που το λέω, αλλά θα καταλήξουμε να μιλάμε για συσχετισμό και αιτιολογία (ο συσχετισμός δεν υπονοεί την αιτιολογία). Για να διαφωτιστώ, απευθύνθηκα στον Δαβίδ Μπρίλινγκερτου τμήματος Στατιστικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, στο Μπέρκλεϊ. Ηταν κάτι λιγότερο από συντετριμμένος από τον Πάουλ. Τόνισε μάλιστα τους διάφορους «ασυνάρτητους συσχετισμούς», όπως αυτόν που είπε ότι ο υποψήφιος με το πιο μακρό όνομα δεν θα χάσει ποτέ τον αγώνα για την αμερικανική προεδρία.

Αυτό λειτούργησε από το 1932, όταν ο Φραγκλίνος Ντελάνο Ρούζβελτ κέρδισε τον Χέρμπερτ Χούβερ, ως το 1960 που ο Τζον Κένεντι κέρδισε τον Ρίτσαρντ Νίξον. Η συγκεκριμένη πρόβλεψη έπαψε να βγαίνει αληθινή το 1964, όταν ο Μπάρι Γκολντγουότερ συνετρίβη από τον Λίντον Τζόνσον. Αυτές οι οκτώ εκλογές, φυσικά, είναι ακριβώς ο αριθμός των αγώνων που ο Πάουλ προέβλεψε.

Αν αποσπάσουμε οποιαδήποτε δεδομένα με τον σωστό τρόπο όπως εκείνες οι εκλογές- και εμείς μπορεί να βρούμε τις αξιοπρόσεκτες συμπτώσεις ή τα «σημάδια». Οι φαρμακοβιομηχανίες που δοκιμάζουν ένα νέο εμβόλιο ή ένα φάρμακο μπορεί να μπουν στον πειρασμό να εξετάσουν τα δεδομένα πάνω από 100 ημέρες, αν τα δεδομένα άνω των 365 ημερών δεν είναι πειστικά. Ο συσχετισμός τότε μπορεί υποκαταστήσει την αιτιολογία.

Συμβουλεύτηκα τον φίλο και συμπαίκτη μου στο τένις Γκρεγκ Σουέντ, ο οποίος αποκάλυψε την προτίμησή του για τη θεωρία της στατιστικής, προσπαθώντας να εξηγήσει τους συνδυασμούς ενός παιχνιδιού τένις με οκτώ παίκτες που παίζουν τρεις διπλούς αγώνες διάρκειας μεγαλύτερης των δύο ωρών σε δύο γήπεδα τένις, αυτό δηλαδή που κάνουμε εμείς μαζί με άλλους έξι μια φορά την εβδομάδα. Φαίνεται ότι είναι δυνατόν όλοι να παίξουν με όλους μόνο αν υπάρχουν δύο παίκτες στους ίδιους αγώνες από την αρχή ως το τέλος- ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων.

Και όσον αφορά το σοφό χταπόδι; Οσο είναι δυνατόν, όπως ο Μπρίλιγκερ σημείωσε, ο Γουαλένσιακ που εκτρέφει το χταπόδι έβαλε υποσυνείδητα νοστιμότερη τροφή στο δοχείο της ομάδας με τις μεγαλύτερες πιθανότητες νίκης- αν και η ήττα της Γερμανίας από τη Σερβία ήταν μια έκπληξη.

Το Παγκόσμιο Κύπελλο, σε τελευταία ανάλυση, είναι παγκόσμιο γεγονός και παρακολουθείται από όλο τον κόσμο. Αν οποιοδήποτε συμβάν- κοινωνικό, συναισθηματικό, ψυχολογικό και πνευματικό- είναι ικανό να διοχετεύσει την ανθρώπινη ενέργεια σε ένα χταπόδι στο Ομπερχάουζεν, τότε σίγουρα είναι ένα από αυτά.

Ηταν ένα θαυμάσιο Παγκόσμιο Κύπελλο. Η καλύτερη ομάδα κέρδισε. Χωρίς να χρειαστεί να καταναλώσω μύδια, προέβλεψα μια ισπανική νίκη κατά την έναρξη του πρωταθλήματος, προτού ακόμη δούμε τη γερμανική αστάθεια λόγω συναισθηματικού φόρτου, συγκίνηση την οποία τα χταπόδια δεν αισθάνονται.

Μιλώντας όμως για συναίσθημα, οι Γερμανοί θύμωσαν με τον Πάουλ για την πρόβλεψη της ήττας της ομάδας τους από τους Ισπανούς στον ημιτελικό. Ζητούν τώρα να δουν το χταπόδι ψητό, όπως έκαιγαν κάποτε τις μάγισσες. Εχω ιδιαίτερη αδυναμία στα γευστικότατα αρωματισμένα χταπόδια, αλλά σκέφτομαι ότι ο Πάουλ μπορεί να αξιοποιηθεί καλύτερα. Ισως καταφέρει να προβλέψει τις πιθανές εκβάσεις των προσπαθειών της ΒΡ για την αντιμετώπιση της μόλυνσης από τη διαρροή πετρελαίου στον Κόλπο του Μεξικού. Οφείλει να συγκεντρωθεί στα βάθη και να μας δώσει τα προγνωστικά- κι ακόμη περισσότερα από το όμορφο Μουντιάλ.