Φτώχεια και κοινωνικές ανισότητες στην Υγεία

Μια ΠΟΛΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ συνέντευξη του ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΥΝΤΑ στην Ελευθεροτυπία

Η φτώχεια είναι η πρώτη αιτία όχι μόνο αρρώστιας αλλά και θανάτου στον κόσμο. Οσο για τις κοινωνικές ανισότητες στην υγεία; Είναι ένα παλιό φαινόμενο, μας λέει ο αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Γιάννης Τούντας. «Βέβαια δεν αρκεί ο πλούτος για να βεβαιωθούμε για την καλή κατάσταση της υγείας, αλλά σημασία έχει το πώς κατανέμεται». Και μας μιλά για τις ανισότητες στην κατανομή των συντελεστών υγείας που περιλαμβάνουν πολλά ζητήματα: εργασία, κατοικία, εισόδημα, μόρφωση. Παράγοντες οι οποίοι εξαρτώνται από την κοινωνική οργάνωση επηρεάζοντας καθοριστικά την υγεία.

Ποιοι είναι; Μας τους αναλύει υπό μορφή κεφαλαίων:

* Ενα κεφάλαιο αφορά την ανισότητα που παρουσιάζει η υγεία ανάμεσα σε διαφορετικά τμήματα πληθυσμού ακόμη και στην ίδια χώρα.

* Ενα δεύτερο κεφάλαιο ανισοτήτων έχει να κάνει με τους παράγοντες κινδύνου, δηλαδή πώς τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα είναι περισσότερο εκτεθειμένα στο κάπνισμα, την ανθυγιεινή διατροφή, την έλλειψη άσκησης, βιώνουν περισσότερες στρεσογόνες καταστάσεις, άρα υπάρχει άνιση κατανομή των επιδράσεων από τους παράγοντες κινδύνου.

* Ενα τρίτο κεφάλαιο ανισοτήτων αφορά την κατανομή των ευκαιριών που έχει κάθε τμήμα του πληθυσμού να βελτιώσει την υγεία του: σε αυτό ανταποκρίνονται πολύ περισσότερο τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, καθώς κάνουν συχνότερα προληπτικές εξετάσεις ενώ έχουν διαφορετική αξιοποίηση των δυνατοτήτων για να βελτιώσουν την υγεία τους.

* Τέταρτο είναι η άνιση χρησιμοποίηση των υπηρεσιών υγείας. Στην Ελλάδα αυτό το φαινόμενο είναι σχετικά αμβλυμένο σε ό,τι αφορά τη νοσοκομειακή περίθαλψη λόγω της 27χρονης ύπαρξης του ΕΣΥ που έχει δώσει πρόσβαση στους Ελληνες σε ισότιμη βάση. Εκεί που παρουσιάζονται μεγάλες ανισότητες είναι στην πρωτοβάθμια περίθαλψη κι εδώ αναδεινύονται οι ανεπάρκειες του ΕΣΥ, με αποτέλεσμα αυτή η φροντίδα σε μεγάλο βαθμό να παρέχεται από τον ιδιωτικό τομέα -επισκέψεις σε γιατρούς, διαγνωστικά κέντρα, εξετάσεις κ.λπ. Για παράδειγμα, στα ευγενή λεγόμενα ταμεία έχουμε 10 ετήσιες κατά κεφαλή επισκέψεις σε γιατρούς, ενώ στον ΟΓΑ τρεις. Δεν σημαίνει δηλαδή ότι επειδή υπάρχει ισότιμη πρόσβαση δεν έχουμε προβλήματα κοινωνικής ανισότητας: έχουμε ένα τεράστιο πρόβλημα ιδιωτικής δαπάνης που φτάνει το 42% των συνολικών δαπανών, δηλαδή σχεδόν το ήμισυ των ιατρικών δαπανών. Αυτό σημαίνει ότι ο Ελληνας βάζει γερά το χέρι στην τσέπη για την υγεία ακόμη και στις δημόσιες υπηρεσίες. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται: παραοικονομία, φακελάκι ή φιλοδώρημα για την εξασφάλιση καλύτερης πρόσβασης.

«Αυτό όμως μπορεί να εμποδίσει την ισότιμη πρόσβαση των άλλων και χαμηλότερων εισοδηματικά στρωμάτων καθώς επιβαρύνεται σημαντικά ο οικογενειακός τους προϋπολογισμός για να συμβάλουν σε αυτή τη δαπάνη. Ετσι σ' αυτά τα κοινωνικά στρώματα η ιδιωτική δαπάνη υγείας ξεπερνάει το 10% του οικογενειακού εισοδήματος. Βέβαια στα ανώτερα εισοδηματικά στρώματα μπορεί να πληρώνουν περισσότερα σε ιδιωτικές δαπάνες υγείας, αλλά αντιστοιχεί σε μικρότερο ποσοστό του οικογενειακού τους εισοδήματος. Το αποτέλεσμα είναι τα φτωχά στρώματα να επιβαρύνονται με άνισο τρόπο και περισσότερο για να εξασφαλίσουν τις υπηρεσίες που χρειάζονται» παρατηρεί ο καθηγητής.

Ακόμη έναν σημαντικό παράγοντα διαιώνισης των ανισοτήτων διαδραματίζει και η κακοδιαχείριση:

«Σαφώς το θέμα της κακοδιοίκησης εντείνει τα προβλήματα αυτά. Αν είχαμε σωστή διοίκηση και δεν γίνονταν οι σπατάλες που γίνονται σήμερα και αν υπήρχε δυνατότητα από τη σωστή διοίκηση να εξασφαλίζονται καλύτερες συνθήκες εργασίας και αμοιβής των εργαζομένων στα νοσοκομεία, θα περιοριζόταν σε μεγάλο βαθμό το φαινόμενο της παραοικονομίας και θα δινόταν η δυνατότητα να επενδύουν, αντί να σπαταλάνε πόρους, σε πιο σύγχρονο εξοπλισμό και καλύτερες υπηρεσίες και έτσι ο κόσμος δεν θα κατέφευγε στον ιδιωτικό τομέα, για να μην περιμένει 2-3 μήνες για μιαν εξέταση για την οποία θα πληρώσει και περισσότερα. Επίσης αν είχαμε οργανωμένη διοίκηση και καλύτερα οργανωμένη την πρωτοβάθμια υπηρεσία υγείας θα καταφέρναμε να καλύψουμε τις ανάγκες από δημόσιες παρά από αμειβόμενες ιδιωτικές υπηρεσίες» λέει στην ο κ. Τούντας.