Ο πρώτος διδάξας

Της ΟΛΓΑΣ ΚΟΛΙΑΤΣΟΥ

Ο 28χρονος εισοδηματίας είχε βαρεθεί τα πειράγματα για τη μεγάλη μύτη του. Και τότε έφτασε στ' αυτιά του η φήμη για έναν χειρουργό στο Βερολίνο, που είχε διορθώσει τα πεταχτά αυτιά («αφεστώτα ώτα») ενός νεαρού. Δεν θα μπορούσε αυτός να ασχοληθεί και με τη δική του μύτη;

Την ίδια σκέψη είχε κάνει και ο ίδιος ο γιατρός, Ζακ Γιόζεφ. Η διορθωτική επέμβαση στον νεαρό με τα πεταχτά αυτιά τού είχε κοστίσει μεν τη θέση του στην πανεπιστημιακή πολυκλινική -αφού ο προϊστάμενός του δεν την ενέκρινε ως αναγκαία- αλλά σε ιδιωτικό ιατρείο κανείς άλλος δεν είχε δικαιοδοσία. Ετσι το 1898 ο δρ Γιόζεφ, αρχικώς ειδικευμένος στην ορθοπεδική, ανέλαβε και τον 28χρονο - με εντυπωσιακή επιτυχία.

Η προσπάθεια του Γερμανού γιατρού ήταν ένα τόλμημα αδιανόητο για την εποχή του. Βεβαίως, οι διορθωτικές για την εμφάνιση επεμβάσεις δεν ήταν κάτι νέο - με διαφορά ότι μέχρι τότε οι ασθενείς απαλλάσσονταν από έντονες παραμορφώσεις. Τον 7ο αιώνα ο Ινδός θεραπευτής Σουσρούτα σχημάτιζε νέες μύτες με κομμάτια δέρματος από το μέτωπο και σ' αυτόν κατέφευγαν ληστές και μοιχοί, που είχαν τιμωρηθεί με ακρωτηριασμό του οσφρητικού οργάνου. Στην Ιταλία του 16ου αιώνα ο Γκάσπαρε Ταλιακότσι με δέρμα από βραχίονα «αναμόρφωνε» μύτες, που είχαν τη σφραγίδα της σύφιλης. Οπως αναφέρει δημοσίευμα στην ηλεκτρονική σελίδα του «Σπίγκελ», ίσως με εξαίρεση την αρχαία Αίγυπτο, πλαστικές επεμβάσεις ως «μέσον αποκατάστασης της ψυχικής υγείας» δεν διενεργούνταν και το γεγονός ότι αυτές εξελίχθηκαν τον 20ό αιώνα σε μαζικό φαινόμενο οφείλεται, κατά τον Αμερικανό ιστορικό Σαντ. Τζίλμαν, σε δύο ανακαλύψεις και μία νέα νοοτροπία.

Στα μέσα του 19ου αιώνα η καθιέρωση της χορήγησης αναισθησίας κατέστησε δυνατές τις ανώδυνες επεμβάσεις. Σχεδόν ταυτοχρόνως οι γιατροί διαπίστωσαν πόσο σημαντική είναι η τήρηση σχολαστικής καθαριότητας σε οιαδήποτε ενασχόληση με ανοιχτές πληγές. Η επιτυχής προσπάθεια ενός από τους διασημότερους χειρουργούς της εποχής, του Βερολινέζου Γιοχ. Φρ. Ντίφεντμπαχ, άφησε πίσω ενθουσιώδη σχόλια και στιχάκια σε λαϊκά τραγουδάκια. Βάση των εργασιών του Ζ. Γιόζεφ υπήρξε η ιδεολογία του Διαφωτισμού- ο ατομικός αγώνας για ευτυχία, αυτοδιάθεση και δημιουργία μιας προσωπικής εικόνας του καθενός για τον εαυτό του. Το επιθυμητό δεν περιοριζόταν πλέον στο να είναι κανείς αρτιμελής και υγιής, αλλά να είναι και όμορφος.

Ο Ζακ Γιόζεφ αποδείχθηκε πως είχε τη «σωστή μύτη». Το 1904 εκπόνησε μια μέθοδο, που του επέτρεπε να χειρουργεί μέσω των ρινικών οπών χωρίς να αφήνει εξωτερικές ουλές. Γι' αυτή χρησιμοποιούσε ειδικά εργαλεία -μικρά νυστέρια και πριόνια, που απαντούν ακόμη στις αίθουσες χειρουργείων- μάλιστα ένα εργαλείο απόξεσης φέρει το μικρό του όνομα. Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου ο Γερμανός ειδικός ασχολήθηκε με την αναμόρφωση ολόκληρων προσώπων στρατιωτών που στα πεδία της μάχης είχαν παραμορφωθεί μέχρι σημείου να μην αναγνωρίζονται. Παράλληλα στράφηκε και στην πλαστική μαστών κι επιδερμίδας και χρησιμοποίησε ελεφαντόδοντο του κατασκευαστή πιάνων «Bechstein» ως υποκατάστατο των οστών. Ο κυρίως στίβος του, όμως, παρέμειναν οι μύτες.

Σε ρεπορτάζ του 1922 ο δημοσιογράφος Εγκ. Ερβ. Κις χαρακτήριζε την αίθουσα αναμονής του Ζ. Γιόζεφ «οίκο της αλλαγμένης μύτης», «όπου ο γιατρός έδιδε βάρος στην προσωπικότητα των ασθενών του και διαλεγόταν μαζί τους με τη βοήθεια φωτογραφικού άλμπουμ για το μελλοντικό σχήμα του οσφρητικού οργάνου», αναφέρει το άρθρο του «Σπίγκελ». Η επέμβαση ακολουθούσε τρεις μέρες μετά την επίσκεψη με τοπική αναισθησία, ο ασθενής παρέμενε «μπανταρισμένος» μ' ένα σταυροειδή επίδεσμο επί τριήμερο - και μετά έβγαινε στον κόσμο με καινούργια αυτοπεποίθηση. Στο ιατρείο της Μπίλοβστρασε συνέρρεαν φιλάρεσκα άτομα από όλη την Ευρώπη, τις ΗΠΑ ακόμη και την Ινδία.

Σήμερα στον ίδιο χώρο της Μπίλοβστρασε εξετάζει ο ειδικός Χ. Μπέρμπομ, επίσης πλαστικός, με άπειρη εκτίμηση στον προκάτοχό του, του οποίου αναγνωρίζει όχι μόνο την τεχνική, αλλά και το επιχειρηματικό πνεύμα- ο Ζ. Γιόζεφ χρέωνε τους ασθενείς του ανάλογα με το βαλάντιό τους. Ετσι, υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες για Τσέχα εργοστασιάρχισσα που κατέβαλε χιλιάδες κορόνες, σημερινά 6.000 ευρώ περίπου, για διόρθωση μύτης, ενώ ο γιατρός δεν δίσταζε να χειρουργεί και δωρεάν- ιδιαιτέρως ομοθρήσκούς του Εβραίους που ήθελαν να απαλλαγούν από εξωτερικά χαρακτηριστικά της φυλής, κυρίως στο διάστημα από την ανάληψη της εξουσίας από τους ναζί έως τον θάνατό του, το 1934.

Από τη Γερμανία η πλαστική χειρουργική εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Ο Ζ. Γιόζεφ δεχόταν στα χειρουργεία του επισκέπτες άλλους ειδικούς- με το αζημίωτο, βεβαίως, χωρίς διευκρινίσεις και απορίες και πολλοί απ' αυτούς θεωρήθηκαν μαθητές του που προέρχονταν από την άλλη πλευρά του ωκεανού και επέστρεφαν εκεί διαδίδοντας τις μεθόδους του. Στο Χόλιγουντ η πλαστική χειρουργική είχε πολλούς οπαδούς: η Μάρλεν Ντίντριχ θυσίασε τους γομφίους της για να τονίσει τα κάπως ρουφηχτά της μήλα, η Ρ. Χέιγουορθ υποβλήθηκε σε επώδυνη εξάμηνη διαδικασία με ηλεκτρόλυση για να μετατοπίσει προς τα πίσω τις ρίζες των μαλλιών της, ενώ η Μ. Μονρόε αφαίρεσε γρομπαλάκι στην άκρη της μύτης και διόρθωσε τμήμα της κάτω σιαγόνος.

Το επόμενο βήμα, στις αρχές της δεκαετίας του '60, είχε στόχο τη μεγέθυνση των μαστών. Οι χειρουργοί Φρ. Γκέροου και Τομ. Κρόνιν δοκίμασαν αρχικώς με εμφυτεύματα με διάλυμα χλωριούχου νατρίου. Ομως, η μειωμένη τους ανθεκτικότητα τους οδήγησε γρήγορα στη σιλικόνη. Από τότε, βεβαίως, έχουν αλλάξει πολλά και με αυτό το υλικό. Ωστόσο, η κεφαλαιώδης συμβολή του δρος Ζ. Γιόζεφ παραμένει ιστορικώς καταγεγραμμένη.