Οπισθεν ολοταχώς στην Ψωροκώσταινα

Αρθρο ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ

Του συγγραφέα ΠΕΤΡΟΥ ΜΑΡΚΑΡΗ

Τον τελευταίο καιρό ακούω διαρκώς το ερώτημα: πού πάει η Ελλάδα; Η απάντηση είναι απλή. Βαδίζει όπισθεν ολοταχώς στην Ψωροκώσταινα.

Αυτό δεν το λέω ούτε αρνητικά ούτε υποτιμητικά. Αλλωστε όσοι έζησαν την εποχή της Ψωροκώσταινας, όπως εγώ, ξέρουν πως όπως και αν χρησιμοποιούσαν την έκφραση, μέσα της χωρούσε πάντοτε μια στοργή και ένας σεβασμός γι΄ αυτή τη χώρα, η οποία κατόρθωνε να μας συντηρεί μια χαρά με τα λίγα και μας βοήθησε να αποκτήσουμε έναν «πολιτισμό της φτώχειας».

Τα χαρακτηριστικά αυτού του πολιτισμού ήταν η αξιοπρέπεια, το ευ ζην με ολίγα, αλλά και μια παραγωγικότητα στον χώρο της τέχνης και του πολιτισμού, που κανονικά θα έπρεπε να τη ζηλεύουμε σήμερα. Από τον Κουν στον Μινωτή και τον Ροντήρη, ώς τον Χατζιδάκι, τον Θεοδωράκη και τον Ξαρχάκο, τον Αντρέα Φραγκιά, τον Γιάννη Ρίτσο ή τον Μιχάλη Κατσαρό, για να αναφέρω τυχαία μερικά ονόματα, όλοι αυτοί, σκηνοθέτες, συνθέτες, συγγραφείς και ποιητές, ήταν παιδιά του «πολιτισμού της φτώχειας» της Ψωροκώσταινας.

Αυτός ο πολιτισμός είχε χιούμορ, έναν τρόπο να ειρωνεύεται τη ζωή, να την προκαλεί, ακριβώς επειδή δεν περίμενε πολλά από αυτήν. Οσοι αμφιβάλλουν, δεν έχουν παρά να ξαναδιαβάσουν τον Τσιφόρο ή τον Ψαθά, που κι αυτοί ανήκαν στον «πολιτισμό της φτώχειας». Εξάλλου, προσωπικά θεωρώ τον Ψαθά προφητικό συγγραφέα. Ανακάλυψε σε ανύποπτο χρόνο τον χαρακτήρα της μαντάμ Σουσούς και ο «μαντάμ σουσουδισμός» οργιάζει σήμερα γύρω μας.

Θα συνιστούσα, μάλιστα, στα τηλεοπτικά κανάλια να κόψουν λίγο από τα «πρωινάδικα», τα «μεσημεριανάδικα» και τα ριάλιτι, και να ξαναπαίξουν τις ταινίες αυτού του πολιτισμού, για να τις δούμε, όχι πια σαν γραφικές αναπαραστάσεις μιας παρελθούσας εποχής, αλλά ως έναν άλλο τρόπο ζωής, τον οποίο πρέπει τώρα να ξαναμάθουμε.

Αυτό που μας ξέφυγε τα τελευταία τριάντα χρόνια, από την είσοδό μας πρώτα στην ΕΟΚ, μετά στην Ε.Ε. και τέλος στην ευρωζώνη, είναι ότι χάσαμε αυτόν τον «πολιτισμό της φτώχειας», αλλά δεν αποκτήσαμε ποτέ τον «πολιτισμό του πλούτου».

Μέσα από τις επιδοτήσεις, τα ΚΠΣ και τα διάφορα άλλα προγράμματα, αποκτήσαμε με τον πλούτο μια σχέση βουλιμική, την οποία καταντήσαμε να ικανοποιούμε σαν αρπακτικά. Η βουλιμία, όμως, είναι απληστία και η απληστία δείγμα έλλειψης πολιτισμού. Απόδειξη ότι οι πιο σημαντικοί σταθμοί του μεταπολεμικού πολιτισμού μας ανήκουν στην περίοδο του «πολιτισμού της φτώχειας».

Οπισθεν, λοιπόν, ολοταχώς στην Ψωροκώσταινα, μπας και αρχίσουμε σωστά αυτή τη φορά. Οπως έλεγε και ο φίλος Δημήτρης Δεσποτίδης, η κατάσταση επιδεινουμένη βελτιούται.