Οι μετρήσεις της ποιότητας

Εξαιρετικό άρθρο

Του ΖΑΝ-ΠΟΛ ΦΙΤΟΥΣΙ

Το μείζον διακύβευμα του στοχασμού, που ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας εμπιστεύτηκε στην επιτροπή Στίγκλιτς, είναι ένα διακύβευμα δημοκρατικής αξιοπιστίας.

Οταν οι άνθρωποι έχουν την εντύπωση ότι οι μετρήσεις των οικονομικών μεγεθών είναι εσφαλμένες, σκέφτονται ότι η δημοκρατία χειραγωγείται και χάνουν κάθε εμπιστοσύνη στις ελίτ.

Το γεγονός ότι υπάρχει τόσο συχνά ένα χάσμα ανάμεσα στις μετρήσεις και την αντίληψη της κατάστασης που έχουν οι ενδιαφερόμενοι πληθυσμοί σηματοδοτεί ένα πρόβλημα, όχι υποκειμενικό αλλά αντικειμενικό.

Ο πρώτος ύποπτος είναι προφανώς η ανισότητα. Οι στατιστικές μετρήσεις που κάνουμε αποδίδουν τον μέσο όρο. Ομως, κανένα πρόσωπο δεν αναγνωρίζει τον εαυτό του στον μέσο όρο, ιδίως όταν μεγαλώνουν οι ανισότητες. Χρειάζεται, επομένως, να προσθέσουμε στις μετρήσεις των οικονομικών φαινομένων στοιχεία αναδιανομής.
Ενα πολύ απλό παράδειγμα: Αν συγκρίναμε το εισόδημα χωρών, παραγνωρίζοντας το 20% των πλουσιότερων, η ιεραρχία θα ανατρεπόταν εντελώς! Ωστόσο, ο στατιστικός μας μηχανισμός είναι φτωχός στη μέτρηση των ανισοτήτων. Υπάρχουν δεδομένα, αλλά η αξιοποίησή τους και η σύνδεσή τους με τους εθνικούς λογαριασμούς θέτουν πολύπλοκα προβλήματα.

Θα μπορούσαμε επίσης να μετρήσουμε καλύτερα την παραγωγή ορισμένων υπηρεσιών που έχουν μεγάλη σημασία για την ευημερία των ανθρώπων.

Για παράδειγμα: η παραγωγή των υπηρεσιών υγείας μετριέται με το σύνολο των δαπανών για την υγεία. Αυτό δεν λέει τίποτα για την ποιότητα του συστήματος. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δαπανούν το 15% του ΑΕΠ τους για την υγεία, αλλά 40 εκατομμύρια Αμερικανοί είναι ανασφάλιστοι. Η Γαλλία δεν δαπανά παρά το 11% του ΑΕΠ της και η ποιότητα της φροντίδας υγείας για την πλειονότητα του πληθυσμού είναι καλύτερη. Το ίδιο πρόβλημα υπάρχει και με την εκπαίδευση.

Από την άλλη μεριά, θα μπορούσαμε να λογαριάζουμε διαφορετικά ορισμένες δαπάνες που δεν συμβάλλουν στην ευημερία του πληθυσμού.

Παράδειγμα: οι μετακινήσεις από την κατοικία στο χώρο της εργασίας θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως μεταβατική παραγωγή, μια υπηρεσία που προσφέρουν τα νοικοκυριά στις επιχειρήσεις και που θα έπρεπε να αφαιρεθεί από την τελική παραγωγή.

Γενικότερα, χρειάζεται να προσπαθήσουμε να μετρήσουμε καλύτερα στους εθνικούς λογαριασμούς αυτό που μετράει αληθινά για τους ανθρώπους και να πριμοδοτήσουμε την άποψη των νοικοκυριών στην επιλογή των δεικτών.

Για παράδειγμα, προτάσσοντας δείκτες εισοδήματος μάλλον παρά παραγωγής.

Τέλος, πρέπει να προχωρήσουμε προς σαφείς δείκτες, οι οποίοι θα καταγράφουν την κατανάλωση κεφαλαίου όχι μόνον φυσικού αλλά και περιβαλλοντικού σε καθε χώρα.
Οι χώρες που αντλούν τα εισοδήματά τους από τους φυσικούς τους πόρους στην πραγματικότητα έχουν αρχίσει να σπαταλούν το κεφάλαιό τους. Αλλά ο υπολογισμός του ΑΕΠ ενσωματώνει το προϊόν της πώλησης και όχι την υποβάθμιση του αποθέματος του κεφαλαίου.

Ενα άλλο ζήτημα είναι η μέτρηση της μη εμπορευματικής παραγωγής. Δεν είναι κάτι ασήμαντο, αφού αυτή, σύμφωνα με τους υπολογισμούς μας, αντιπροσωπεύει γύρω στο 35% του ΑΕΠ στη Γαλλία.

Πρέπει, όμως, να ενσωματώσουμε αυτή την παραγωγή στον υπολογισμό του ΑΕΠ???

Κινδυνεύουμε τότε να θεωρήσουμε ότι οι γυναίκες πρέπει να παραμείνουν στο σπίτι ή ότι οι άνεργοι δεν υπάρχουν, επειδή έχουν μια παραγωγή! Ή ότι οι ανισότητες δεν είναι τόσο σημαντικές όσο νομίζουμε, επειδή οι φτωχές οικογένειες, οι οποίες δεν έχουν ούτε οικιακή βοηθό, ούτε μάγειρα, ούτε εκπαιδευτικό για τα παιδιά τους, έχουν μια μη εμπορευματική παραγωγή πολύ ανώτερη από τις πλούσιες οικογένειες.

Το ΑΕΠ δεν θα δώσει ποτέ ούτε μία μέτρηση της ποιότητας ζωής ούτε μία μέτρηση της βιωσιμότητας.

Δεν έχει σχεδιαστεί εξάλλου γι' αυτόν το σκοπό. Θεωρήσαμε ότι η έννοια της ποιότητας ζωής είναι προτιμότερη από εκείνη της ευτυχίας ή της ευημερίας, επειδή, παρά το ότι έχει μιαν υποκειμενική διάσταση, ενσωματώνει μια σειρά αντικειμενικά στοιχεία: την υγεία, την εκπαίδευση, την κατοικία, την ποιότητα του περιβάλλοντος, την προσωπική και οικονομική ασφάλεια.

Είναι δύσκολο να συλλάβουμε καθένα από αυτά τα στοιχεία. Το να εκτιμήσουμε την κατάσταση της υγείας των ανθρώπων δεν είναι το ίδιο πράγμα με το να μετρήσουμε την παραγωγή υπηρεσιών υγείας. Και οι ζημιές που προξενεί η ανεργία προχωρούν πολύ πέρα από την απλή απώλεια χρηματικών εισοδημάτων. Ορισμένες διαστάσεις της ποιότητας ζωής πρέπει να προσεγγίζονται με υποκειμενικά δεδομένα.

Εξάλλου, η μέτρηση της ποιότητας ζωής είναι μια μέτρηση του παρόντος. Το στοίχημα της επιτροπής είναι να προσεγγίσει το ζήτημα του μέλλοντος, δηλαδή αυτό που κληροδοτούμε στις μελλοντικές γενεές και ιδιαίτερα την ποιότητα του περιβάλλοντος, με αφετηρία τη βιωσιμότητά του, που είναι μια μέτρηση της διαχρονικότητας των συντελούμενων εξελίξεων. Μια κατάσταση είναι βιώσιμη, αν μπορούμε να κληροδοτήσουμε στις μελλοντικές γενεές ένα κεφάλαιο εξίσου υψηλό με εκείνο που εμείς διαθέτουμε.

Η ιδέα είναι απλή, αλλά η δυσκολία συνδέεται με το ότι υπάρχουν πολλαπλές κατηγορίες κεφαλαίων: το οικονομικό κεφάλαιο (τα περιουσιακά στοιχεία των επιχειρήσεων, των νοικοκυριών, της δημόσιας διοίκησης), το ανθρώπινο κεφάλαιο και βέβαια το φυσικό κεφάλαιο.

Θα έπρεπε να μπορούμε να ενσωματώσουμε όλες αυτές τις κατηγορίες κεφαλαίων.

Προτείνουμε έναν πρόσθετο δείκτη, που μετράει τις μεταβολές του συνολικού κεφαλαίου, συμπεριλαμβανομένου του φυσικού. Αυτό προϋποθέτει ότι θα μπορούμε να καθορίζουμε ένα σύστημα νοητών τιμών έξω από την αγορά. Αυτό το σύστημα πρέπει να είναι τέτοιο ώστε, όταν ορισμένοι πόροι τείνουν προς το μηδέν, η τιμή τους να τείνει προς το άπειρο. Ετσι, όποια και αν είναι η σημασία του οικονομικού ή του ανθρώπινου κεφαλαίου, δεν θα αντισταθμίζει τη διάβρωση του φυσικού κεφαλαίου, αν ένας φυσικός πόρος πρόκειται να χαθεί (...).

πηγη ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ