ΒΑΛΚΑΝΙΑ και ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ: O κίνδυνος εκφυλισμού του ευρωπαϊκού χαρτιού των Δυτικών Βαλκανίων, ως διαπραγματευτικού πλεονεκτήματος της Ελλάδας στην περιοχή

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΠΟΠΟΥΛΟΥ

Η ρητορική της Μεγάλης Αλβανίας του Μπερίσα δεν είναι μόνον αλβανική ιδιομορφία, όπου τα κόμματα εξουσίας διαγκωνίζονται σε υπερπατριωτισμό, ούτε ερμηνεύεται μόνο στη δημαγωγία χωρίς αρχές που είναι σταθερά της πορείας του Αλβανού πρωθυπουργού από το 1992 μέχρι και σήμερα.

Τα Δυτικά Βαλκάνια αλλά και οι εντός Ε.Ε. και εκτός Ευρωζώνης Βουλγαρία και Ρουμανία βλέπουν την κρίση της Ευρωζώνης, πρώτον, σαν εσωστρέφεια που ακυρώνει την περαιτέρω πέραν της Κροατίας διεύρυνση και, δεύτερον, σαν δυναμική μετάλλαξης της ζώνης του κοινού νομίσματος σε πολιτική Ενωση, που θα υποβιβάσει σε δεύτερη ταχύτητα τους εντός Ευρωπαϊκής Ενωσης και εκτός ΟΝΕ.

Ετσι, η επιστροφή στην εθνικιστική ρητορική -σήμερα στα Τίρανα και στα Σκόπια και αύριο στο Βελιγράδι, στη Σόφια και στο Βουκουρέστι- θα έχει ολοένα και λιγότερο ευρωπαϊκό κόστος.

Ακόμη χειρότερο αν η σημερινή κρίση στην Ευρωζώνη παραταθεί και υπάρξει ανοικτή αντιπαράθεση Γερμανίας - Γαλλίας και ενίσχυση της ψυχροπολεμικής ατμόσφαιρας, που ήδη σκιάζει τις σχέσεις Ουάσιγκτον - Βερολίνου, είναι βέβαιο ότι σε κάποιες βαλκανικές πρωτεύουσες θα αναβιώσουν οι τάσεις για διμερείς συμμαχίες με εξωβαλκανικές δυνάμεις, μια αναβίωση της κατάστασης πραγμάτων που υπήρχε τόσο στις αρχές του 20ού αιώνα όσο και στον Μεσοπόλεμο.

Δεν χρειάζεται, άλλωστε, να κοιτάξουμε δεκαετίες πίσω, καθώς αρκεί να θυμηθούμε την περίοδο 1991-92 : Ασφυκτική πίεση της Γερμανίας για εδώ και τώρα αναγνώριση της Σλοβενίας - Κροατίας, με αποτέλεσμα αντιπαράθεση της Βόνης με το Παρίσι και το Λονδίνο, και ταυτόχρονα ευμενής ουδετερότητα των ΗΠΑ απέναντι στον Μιλόσεβιτς. Ενιαία ευρωπαϊκή στάση που συμπαρέσυρε σε αλλαγή πολιτικής και την κυβέρνηση του Μπους πατρός υπήρξε μόνον μετά τη συμφωνία του Μάαστριχτ τον Νοέμβριο του 1992. 

Οταν ξεθωριάζει η αξιοπιστία της ευρω-ατλαντικής ένταξης ως καταλύτης περιφερειακής σταθεροποίησης για τα Βαλκάνια, την αλυτρωτική-εθνικιστική ρητορική την συνοδεύουν προσπάθειες επιρροής μεσαίων δυνάμεων: Αν τον ρόλο αυτό τον διεκδικούσε το 1991-92 η Ρώμη με τον Ντε Μικέλις στη Φαρνεζίνα, σήμερα τον διεκδικεί, στον βαθμό των δυνατοτήτων της και η Αγκυρα του υπερδραστήριου Νταβούτογλου.

Η επιστροφή της Ουκρανίας στη σφαίρα επιρροής της Μόσχας έχει υποβαθμίσει το ενδιαφέρον Πούτιν για διέλευση μέσω Βαλκανίων αγωγών μεταφοράς φυσικού αερίου και πετρελαίου. Αν η σημερινή ευρωπαϊκή αβεβαιότητα για την περιοχή παραταθεί, η επαναδραστηριοποίηση της Μόσχας στην περιοχή δεν θα αργήσει.

Με δεδομένα τα παραπάνω, εύλογα τίθεται το ερώτημα τι πραγματικό αντίκρισμα έχει για τους βαλκάνιους γείτονες μας η δέσμευση της Αθήνας να αναδείξει στην επερχόμενη το 2014 ελληνική προεδρία ως προτεραιότητα την πλήρη ευρωπαϊκή ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων ?

Είναι δηλαδή πολύ πιθανό να δούμε να επαναλαμβάνεται ο εκφυλισμός του ευρωπαϊκού χαρτιού ως διαπραγματευτικού πλεονεκτήματος, που κατεγράφη σταδιακά στις ελληνοτουρκικές ισορροπίες από το Ελσίνκι το 1999 και την Κοπεγχάγη το 2002 μέχρι και σήμερα.