ΕΝΕΡΓΕΙΑ και ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ: O South Stream η νέα ενεργειακή πραγματικότητα και η τελευταία ευκαιρία για την Ελλάδα

Toυ Κ. Ν. Σταμπολή

Αντιπροέδρου και εκτελεστικού διευθυντή του ΙΕΝΕ

Στις 7 Δεκεμβρίου, στην τοποθεσία Ανάπα, στα ρωσικά παράλια της Μαύρης Θάλασσας θα ξεκινήσει με πανηγυρικές τελετές (και όχι με «εγκαίνια» κατά το προσφιλές αλλά απόλυτα αποπροσανατολιστικό ελληνικό μεταπολιτευτικό πρότυπο), η κατασκευή ενός από τους μεγαλύτερους σύγχρονους αγωγούς φυσικού αερίου του κόσμου. Ο εν λόγω αγωγός, ο South Stream, πρόκειται να μεταφέρει 63BCM ρώσικου αερίου προς τις αγορές της Κεντρικής και ΝΑ Ευρώπης, παρακάμπτοντας πλήρως την μέχρι σήμερα αρτηρία μέσω Ουκρανίας, η οποία, ως γνωστόν, αποτέλεσε εστία προβλημάτων και τριβών μεταξύ Μόσχος και Κιέβου τα τελευταία έξι χρόνια.

Ο South Stream θα αποτελείται από δύο βασικά σκέλη, το υποθαλάσσιο μέσω της Μαύρης Θάλασσας με την τοποθέτηση 930χλμ. αγωγών στον πυθμένα της θάλασσας, και το χερσαίο, συνολικού μήκους 1.455χλμ. το οποίο θα διέρχεται μέσω της Βουλγαρίας -που θα αποτελέσει και το σημείο εισόδου προς την Ευρώπη στην τοποθεσία Galata νοτίως της Βάρνας- της Σερβίας, της Ουγγαρίας, της Σλοβενίας και θα καταλήγει στην ιταλική πόλη Tarvizio.

Σύμφωνα με την ρώσικη Gazprom, η οποία και είναι ο βασικός μέτοχος του έργου -σε μία κοινοπραξία στην οποία συμμετέχουν η ιταλική ΕΝΙ, η γαλλική EDF και η γερμανική Wintershall- τα 2/3 του αερίου που θα μεταφέρει ο S. Stream θα αντικαταστήσει τις ποσότητες που διέρχονται σήμερα μέσω Ουκρανίας, ενώ το 1/3 θα έρθει να καλύψει τις πρόσθετες ανάγκες τροφοδοσίας που θα απαιτήσει η ευρωπαϊκή αγορά μέχρι το 2020.

Ο South Stream τόσο λόγω του προορισμού του και της διαδρομής του όσο και της μετοχικής του σύνθεσης μπορεί άνετα να χαρακτηρισθεί ως ένα πανευρωπαϊκό έργο το οποίο, σε συνδυασμό με τον ήδη λειτουργούντα Nord Stream, συμπληρώνει το ρώσικο ενεργειακό προγεφύρωμα προς την ευρωπαϊκή ήπειρο, την οποία και εξασφαλίζει με προμήθεια φυσικού αερίου για τα επόμενα τριάντα χρόνια τουλάχιστον. 

Η υλοποίηση του South Stream, το οποίο ως έργο ρώσικης προέλευσης, ουδέποτε έγινε αποδεκτό από το ευρωιερατείο των Βρυξελλών παρά την υψηλή συμμετοχή αμιγώς ευρωπαϊκών εταιρειών, θέτει, όπως είναι φυσικό, τέλος στον περιβόητο αγωγό Nabucco, και το κατάλοιπό του τον West Nabucco, που ακόμη ευελπιστεί να μεταφέρει αζέρικο αέριο μέσω Τουρκίας, Βουλγαρίας κ.λπ. προς την Αυστρία και από εκεί στην υπόλοιπη Ευρώπη.

 Όμως τα 10 ή 12bcm στην καλύτερη περίπτωση που προορίζεται να μεταφέρει ο εν λόγω αγωγός ακυρώνονται αίφνης από τη δύναμη πυρός του South Stream, που εάν αφαιρέσουμε τα 10-12-13bcm που θα απορροφώνται στη διαδρομή του από τις ενδιάμεσες χώρες, θα μπορεί να τροφοδοτήσει την κυρίως Ευρώπη με 50bcm's. Μία ποσότητα που είναι αδύνατο να συνεισφέρει το Αζερμπαϊτζάν όχι το 2018 αλλά ούτε το 2030, αφού τα αποθέματα της Κασπίας είναι συγκριτικά κατά πολύ μικρότερα από αυτά της Ρωσίας.

Η ακύρωση του Nabucco δεν σημαίνει κατ' ανάγκη και τέλος στο φιλόδοξο σχέδιο του Αζερμπαϊτζάν να εξάγει το αέριό του προ τις ευρωπαϊκές αγορές. Υπάρχει η εναλλακτική διαδρομή, η οποία αν και τυπικά ακόμη δεν έχει επιλεχθεί από την κοινοπραξία του κοιτάσματος Shah Deniz II, ακούει στο όνομα TAP και βάσει του αρχικού σχεδιασμού θα διέλθει μέσω Ελλάδας και Αλβανίας για να καταλήξει στα παράλια της Νοτίου Ιταλίας. 

Η Ελλάδα έχει σήμερα μία τελευταία ευκαιρία να παίξει κάποιο ρόλο στην υπόθεση της ευρωπαϊκής ενεργειακής τροφοδοσίας, εάν μπορέσει να κινηθεί με ταχύτητα και σύνεση και έλθει σε συμφωνία με την κοινοπραξία του TAP, της οποίας ως γνωστό ηγείται η νορβηγική πετρελαϊκή Statoil, αλλά και με την αλβανική κυβέρνηση.

Είναι πράγματι μία τελευταία ευκαιρία για την Ελλάδα αφού προηγουμένως είδε το δικό της σχέδιο μέσω του ITGI -κοινοπραξία ΔΕΠΑ με ιταλική Edison- να απορρίπτεται από τους Αζέρους, ενώ τώρα υπέστη τον εξευτελισμό της πλήρους απόρριψης της ως χώρα διέλευσης από τους Ρώσους - οι οποίοι ενώ αρχικά (2007) και εν μέσω τυμπανοκρουσιών είχαν ανακοινώσει και προωθήσει την παράλληλη δημιουργία νότιας διαδρομής μέσω Ελλάδας και Ιταλίας, εδώ και δύο χρόνια έκαναν πίσω.

Χωρίς ITGI, χωρίς Μπουργκάς - Αξεξανδρούπολη και τώρα εκτός South Stream, η Ελλάδα της βαθιάς οικονομικής ύφεσης και κοινωνικής αποσάθρωσης κινδυνεύει να βρεθεί τελείως εκτός παιχνιδιού.