ΗΠΑ: Διπλό μήνυμα προς Ιράν και Ισραήλ

Tου David Ignatius

Aρθρογράφου της Washington Post

«Διατηρώ την εντύπωση ότι το ιρανικό καθεστώς αποτελεί λογικό παίκτη στη διεθνή σκηνή», είπε την περασμένη Κυριακή στο CNN ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ, στρατηγός Μάρτιν Ντέμπσεϊ. Συμφωνώ με την εκτίμησή του, αν και το σχόλιό του γεννά δύσκολο ερώτημα: πόσο πίεση θα χρειαστεί για να πεισθεί αυτή η «λογική» χώρα να περιορίσει το πυρηνικό της πρόγραμμα;

Η απάντηση δεν είναι ενθαρρυντική: η πρόσφατη Ιστορία αποδεικνύει ότι το ιρανικό καθεστώς θα αλλάξει τη στάση του μόνο εάν βρεθεί αντιμέτωπο με συντριπτική ισχύ και την προοπτική ενός πολέμου, που δεν μπορεί να κερδίσει. Εάν οι προϋποθέσεις αυτές δεν εκπληρωθούν, το ιρανικό καθεστώς είναι έτοιμο να συνεχίσει την παρελκυστική του τακτική, ελπίζοντας ότι η άλλη πλευρά θα εγκαταλείψει τις προσπάθειες.

Μπορώ να θυμηθώ δύο περιστατικά υποχώρησης του Ιράν και δύο ακόμη περιστατικά «μερικής υποχώρησης». Τα παραδείγματα αυτά μας υπενθυμίζουν ότι οι Ιρανοί ηγέτες δεν είναι παράλογοι και παράφρονες, αλλά απλώς καλοί και σκληροί διαπραγματευτές. Αυτά είναι τα δύο περιστατικά ιρανικής υποχωρητικότητας:

• Το 1988, ο αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί «ήπιε το ποτήρι με το δηλητήριο», όπως είχε χαρακτηριστικά πει, συμφωνώντας να δοθεί τέλος στον πόλεμο Ιράν-Ιράκ. Αποδέχθηκε την εκεχειρία, που είχε συμφωνηθεί υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, μόνο όμως ύστερα από οκτώ χρόνια αιματηρών συγκρούσεων, ιρακινών πυραυλικών επιθέσεων σε ιρανικές πόλεις και χρήσης χημικών όπλων εναντίον ιρανικών στρατευμάτων. Η απόφαση του Χομεϊνί ακολούθησε την κατάρριψη ιρανικού επιβατικού αεροσκάφους στις 3 Ιουλίου από πυραύλους του αμερικανικού αντιτορπιλικού «Βενσέν». Παρότι η κατάρριψη δεν ήταν ηθελημένη, αποτέλεσε επίδειξη της συντριπτικής στρατιωτικής υπεροχής των ΗΠΑ στον Περσικό Κόλπο.

• Το καθεστώς του αγιατολάχ Αλι Χαμενέι ανέστειλε το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας το φθινόπωρο του 2003 λόγω «διεθνούς πίεσης», σύμφωνα με έκθεση της Διεύθυνσης Πληροφοριών των ΗΠΑ από το 2007. Η απόφαση αυτή ελήφθη μετά την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ τον Μάρτιο του 2003, την οποία οι Ιρανοί θεώρησαν ως προοίμιο επίθεσης στη χώρα τους. Οι Ιρανοί συμφώνησαν επίσης το 2003 να εγκαινιάσουν συνομιλίες με ευρωπαϊκές χώρες για τον περιορισμό του ιρανικού προγράμματος εμπλουτισμού ουρανίου, μια διαδικασία που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Δύο ακόμη παραδείγματα, αν και λιγότερο εμφανή, αποκαλύπτουν την ικανότητα των ιρανικών αρχών να φερθούν λογικά υπό συνθήκες διεθνούς πίεσης. Και στις δύο περιπτώσεις, καίριο ρόλο έπαιξαν σαφή μηνύματα που έφθασαν στην Τεχεράνη από την Ουάσιγκτον:

• Τον Μάρτιο του 2008, το Ιράν περιόρισε τη δράση των σιιτών συμμάχων του στο Ιράκ, ύστερα από αμερικανική προειδοποίηση γύρω από τις βολές ρουκετών με στόχο την Πράσινη Ζώνη της Βαγδάτης. Ο Στρατός του Μαχντί εξαπέλυε ρουκέτες μεγάλου διαμετρήματος και πυρά όλμων στο εσωτερικό της προστατευμένης ζώνης της ιρακινής πρωτεύουσας, προκαλώντας θύματα μεταξύ των Αμερικανών. Ο τότε στρατιωτικός διοικητής των ΗΠΑ, στρατηγός Ντέιβιντ Πετρέους, έστειλε το εξής μήνυμα προς τον επικεφαλής της Δύναμης Κουντς, στρατηγό Κασέμ Σουλεϊμανί: «Σταματήστε να πυροβολείτε την Πράσινη Ζώνη». Τη μεσολάβηση ανέλαβε ο Ιρακινός πρόεδρος Τζαλάλ Ταλαμπανί, που διατηρούσε στενές σχέσεις και με τους δύο στρατηγούς. Οι βολές πυροβολικού σταμάτησαν πάραυτα.

• Τον περασμένο μήνα, το Ιράν περιόρισε τις απειλές του για αποκλεισμό των Στενών του Oρμούζ, ύστερα από αμερικανική προειδοποίηση για άμεση και σκληρή απάντηση από μέρους των ΗΠΑ. Ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Αλι Ακμπάρ Σαλεχί έσπευσε να καθησυχάσει: «Το Ιράν ποτέ στη ιστορία του δεν εμπόδισε την ελεύθερη ναυσιπλοΐα στη σημαντική αυτή θαλάσσια οδό».

Η ιρανική στάση σε κάθε διαπραγμάτευση ακολουθεί και αυτή τη στάση της Δύσης. Οταν Ρωσία και Κίνα στήριξαν την επιβολή κυρώσεων το 2010, οι Ιρανοί ένιωσαν ανήσυχοι. Οταν η Ινδία και η Κίνα περιόρισαν πρόσφατα τις εισαγωγές πετρελαίου, η Τεχεράνη δεν παρέμεινε αδιάφορη.

Η αποστολή σαφών μηνυμάτων στο Ιράν -όπως και στο Ισραήλ- είναι σημαντική, τη στιγμή που μια ισραηλινή επίθεση είναι πιθανή, με στόχο τις πυρηνικές εγκαταστάσεις της χώρας. Ξεκάθαρο μήνυμα έστειλε ο στρατηγός Ντέμπσεϊ σε εμφάνισή του στην εκπομπή «GPS» του Φαρίντ Ζακάρια. «Το ιρανικό καθεστώς δεν έχει αποφασίσει εάν θα ξεκινήσει την προσπάθεια αξιοποίησης της πυρηνικής του ικανότητας για την κατασκευή οπλικών συστημάτων», είπε ο Ντέμπσεϊ, προσφέροντας στην Τεχεράνη την ευκαιρία να μην εμφανισθεί ότι υποχωρεί απέναντι στην Ουάσιγκτον. Τόνισε μάλιστα ότι καθώς το Ιράν δεν κατασκευάζει πυρηνικό όπλο, μια ισραηλινή επίθεση θα ήταν «πρόωρη» και «απρόσεκτη» κίνηση. «Μια επίθεση στην παρούσα χρονική συγκυρία θα ήταν παράγοντας αποσταθεροποίησης και δεν θα εκπλήρωνε τους μακροπρόθεσμους στόχους», προειδοποίησε ο στρατηγός, που παραδέχθηκε, όμως, ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν πείσει ακόμη το Ισραήλ να κρατήσει το όπλο παρά πόδας.

Το μήνυμα προς το Ισραήλ είναι ξεκάθαρο: μην επιτεθείτε!  

Τι γίνεται, όμως, με το μήνυμα προς το Ιράν; Η Ιστορία δείχνει ότι οι κληρικοί στην Τεχεράνη δεν θα αποδεχθούν συμφωνία, εφόσον δεν πεισθούν ότι η μόνη εναλλακτική λύση είναι ένας πόλεμος, τον οποίο δεν μπορούν να κερδίσουν. Οι ΗΠΑ πρέπει έτσι να πείσουν το Ιράν ότι η αντιπαράθεση αυτή είναι σοβαρή, προτού ανακαλύψουν τη λογική οδό προς μία διπλωματική συμφωνία.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ