Η αντίσταση του κρατισμού

Γράφει ο Γιώργος Καριπίδης

gkaripidis@hotmail.com

Η υπέρβαση του κρατισμού από τις πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την προώθηση των επειγόντων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, τον εξορθολογισμό των κοινωνικών αντιπαραθέσεων και την επίτευξη αναγκαίων συμβιβασμών.

Αυτό αφορά σε όλα τα κόμματα, παρά τις διαφορετικές «μεταφράσεις» του κρατισμού. Ο αντιφιλελεύθερος λαϊκισμός αποτελούσε τον κοινό τόπο της πολιτικής ρητορικής τους. Ο φιλελευθερισμός στην οικονομία ταυτίστηκε με το νεοφιλελευθερισμό και εν συνεχεία καταγγέλθηκε συστηματικά σαν απειλή για το λαό, σαν αιτία δεινών για τη χώρα. Αυτή η ελληνική αντιφιλελεύθερη συναίνεση είναι περίεργη, αφού ο οικονομικός φιλελευθερισμός (πόσο μάλλον ο νεοφιλελευθερισμός) ουδέποτε εφαρμόστηκε στη χώρα μας.

Αντιθέτως ο ελληνικός καπιταλισμός πάντα στηριζόταν στο ισχυρό κράτος και τις κρατικές παρεμβάσεις στην οικονομία. Ο κρατικός παρεμβατισμός παρέμεινε κυρίαρχο στοιχείο των οικονομικών πολιτικών που ασκήθηκαν στη μεταπολίτευση τόσο από τη ΝΔ όσο και από το ΠΑΣΟΚ. Ακόμη αυτή η αντιφιλελεύθερη ρητορική είναι περίεργη γιατί δεν κάνει την προφανή διάκριση ανάμεσα στον κανονιστικό φιλελευθερισμό που αποδέχεται την ανάγκη κανόνων και ρυθμίσεων και στο νεοφιλελευθερισμό του «laissez faire».

Πολύ περισσότερο που ο κανονιστικός φιλελευθερισμός είναι πολιτική πρακτικής εφαρμογής, ενώ ο νεοφιλελευθερισμός είναι μια πολιτική ευκαιριακών πιέσεων για την κατά περίπτωση άμβλυνση των εφαρμοζόμενων ρυθμίσεων.  

Προς τι λοιπόν, το αντιφιλελεύθερο μένος σε μια χώρα που έχει εξαιρετικά διογκωμένο και αντιπαραγωγικό δημόσιο τομέα και μεγάλη παράδοση του κρατικού παρεμβατισμού στην οικονομία; 

Η ίδια η ερώτηση εμπεριέχει την απάντηση: 

Αυτή η δυναμική ρητορική επιτίθεται αφηρημένα στο φιλελευθερισμό για να υπερασπιστεί συγκεκριμένα τον κρατισμό.

Βαφτίζει νεοφιλελευθερισμό κάθε απόπειρα εκσυγχρονισμού και βελτίωσης της παραγωγικότητας του δημόσιου τομέα, κάθε προσπάθεια αναπροσαρμογής του ρόλου του κράτους στα σύγχρονα δεδομένα της ανοιχτής παγκόσμιας αγοράς, την κοινωνίας της πληροφορίας, του ευέλικτου παραγωγικού πρότυπου.

Η αντικειμενική βάση αυτού του αμυντισμού βρίσκεται στα υπαρκτά συμφέροντα των κοινωνικών στρωμάτων της κατεστημένης καθυστέρησης στην Ελλάδα. Μέσα και γύρω από το κράτος και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα έχουν αρθρωθεί πολλαπλά συμφέροντα, των οποίων οι φορείς κατέχουν προνομιακή θέση στην κοινωνική κλίμακα. Αυτές οι κοινωνικές ομάδες διαθέτουν ισχύ, η οποία πολλαπλασιάζεται από την υπερεκπροσώπησή τους στα συνδικάτα κατά κόμματα και αντιστέκονται σε όποιες αλλαγές αποσταθεροποιούν τη θέση τους.

Εξ αντικειμένου η υπεράσπιση αυτών των στενών συμφερόντων αντιστρατεύεται τη γενική πρόοδο. Όμως το κρατικοδίαιτο οικονομικό μοντέλο του ελληνικού καπιταλισμού έχει ήδη καταρρεύσει. Το ελληνικό κράτος χωρίς την ευρωπαϊκή βοήθεια είναι ένα χρεοκοπημένο κράτος. Η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας βρίσκεται σε οικτρή κατάσταση. Τώρα η Ελλάδα χρειάζεται να ανορθωθεί στηριγμένη στην ευρωπαϊκή επιτήρηση και την κατάκτηση της ελληνικής αυτογνωσίας. Αυτό είναι δύσκολο, αλλά δεν είναι ανέφικτο.