Ηρωας µιας µη ηρωικής εποχής

Του ΜΙΧΑΛΗ ΜΗΤΣΟΥ

«Ενας ήρωας του καιρού µας»: έτσι τιτλοφορείται ένα βιβλίο του ρώσου ποιητή Μιχαήλ Γιούριεβιτς Λέρµοντοφ (στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ζαχαρόπουλος), που έζησε στο πρώτο µισό του 19ου αιώνα και έµεινε στην ιστορία ως ο «ποιητής του Καυκάσου». Ο τίτλος αναφέρεται στον πρωταγωνιστή του βιβλίου Γκριγκόρι Πετσόριν, έναν άνθρωπο θαρραλέο, γοητευτικό και φιλόδοξο, για τον οποίο δεν είναι γνωστό ούτε πού έζησε τα παιδικά του χρόνια ούτε τι σπούδασε.

Εναν τέτοιο «ήρωα µιας µη ηρωικής εποχής» θεωρεί τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ο τούρκος συγγραφέας Νεντίµ Γκιουρσέλ. Παρά την πρόσφατη έκδοση µιας βιογραφίας του – γράφει στη «Λιµπερασιόν» – το µόνο που ξέρουµε για το παρελθόν του τούρκου πρωθυπουργού είναι ότι γεννήθηκε σε µια φτωχή συνοικία της Κωνσταντινούπολης και είναι υπερήφανος γι’ αυτό. Από τα δεκαοκτώ του χρόνια ασχολείται αποκλειστικά µε την πολιτική. Στις οµιλίες του αναφέρεται συχνά σε µια φράση του Γιουνούς Εµρέ, ενός µυστικιστή ποιητή του 13ου αιώνα: «Αγαπούµε το δηµιούργηµα χάρις στον Δηµιουργό!». 

Οταν ένας νεαρός άνεργος που συνοδευόταν από τη µητέρα του τού ζήτησε µια µέρα δουλειά, απάντησε: «Πάρ’ τη γριά σου και ξεκουµπίσου!». Κι όταν άκουσε ότι κάποιοι διαµαρτύρονταν για την αύξηση της τιµής των αλκοολούχων ποτών, σχολίασε: «Ας φάνε σταφύλια!».

Οταν αυτός ο άνθρωπος καταδικάστηκε σε τέσσερις µήνες φυλακή µε την κατηγορία του φυλετικού µίσους, επειδή την εποχή που ήταν δήµαρχος χρησιµοποίησε σε µια οµιλία του κάποιους παρεξηγήσιµους στίχους του Ζιγιά Γκεκάλπ, ο Γκιουρσέλ ήταν ένας από τους λίγους κοσµικούς δηµοκράτες που τον υπερασπίστηκαν. 

Ο Ερντογάν δεν έκανε όµως το ίδιο όταν έγινε πρωθυπουργός και σύρθηκαν για τον ίδιο λόγο στα δικαστήρια συγγραφείς και δηµοσιογράφοι. Στον λόγο που εκφώνησε πρόσφατα στο Ευρωκοινοβούλιο χαρακτήρισε «βόµβα» το βιβλίο του δηµοσιογράφου Αχµέτ Ισίκ, που βρίσκεται εδώ και µήνες στη φυλακή. Το «Μακρύ Καλοκαίρι στην Ισταµπούλ», του ίδιου του Γκιουρσέλ (στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Εξάντας), είναι κατά την άποψή του εξίσου ανατρεπτικό µε τα παράνοµα έγγραφα που βρέθηκαν στα σπίτια ακροαριστερών.

Την ηµέρα που ο Ερντογάν τιµούσε τον Τσετίν Αλτάν µε το βραβείο του υπουργείου Πολιτισµού και δήλωνε ότι στην Τουρκία δεν διώκονται πλέον οι συγγραφείς, ο Γκιουρσέλ δικαζόταν µε την κατηγορία ότι το βιβλίο του «Οι Κόρες του Αλλάχ» υποκινεί το θρησκευτικό µίσος. Ο εισαγγελέας ζήτησε την καταδίκη του σε φυλάκιση έξι µηνών ώς ενός έτους και η Diyanet (Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων) συνέταξε έκθεση που τον ενοχοποιούσε χωρίς να έχει τέτοια αρµοδιότητα. Τελικά ο συγγραφέας αθωώθηκε. Ισως να µέτρησε και το ότι ζει στο Παρίσι. Από την πόλη αυτή εκφράζει σήµερα τον σεβασµό του προς τα αποτελέσµατα των εκλογών, αλλά και την ανησυχία ότι άνθρωποι που και στο παρελθόν είχαν χαρακτηριστεί «µάστορες της πολιτικής» αποδείχθηκαν στη συνέχεια ικανοί για τις χειρότερες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωµάτων.