Αναβιώνει η Αυλή των Θαυμάτων

Της ΝΙΝΕΤΤΑΣ ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ

Μια γειτονιά της παλιάς Αθήνας μαγική. Μια «Αυλή των θαυμάτων» όπως αυτή που αποτύπωσε ο παλιός ελληνικός κινηματογράφος και ύμνησε θεατρικά ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, η γνωστή αυλή με το πηγάδι που δρόσιζε πλούσιους και φτωχούς μαζί, θα αναβιώσει στο ιστορικό κέντρο της πόλης.

Ενα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο, από τη Βιβλιοθήκη Αδριανού ώς τη Στοά Αττάλου, καταλαμβάνει συμβολικά η μικρή αυτή πλατεία που είναι γεμάτη ανθρώπινες ιστορίες και μνημεία από την αρχαιότητα μέχρι τον ξεριζωμό των Ελλήνων από τις χαμένες πατρίδες και την προσφυγιά. 

Η αναβίωση της αθηναϊκής αυτής γειτονιάς με όλα τα ιστορικά, αρχιτεκτονικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά της (επί των οδών Αρεως, Αδριανού, Βρυσακίου και Κλάδου) συνδέεται και με το παλιό αίτημα να αποκτήσει μόνιμη στέγη ένα κρατικό μουσείο. Το Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης (ΜΕΛΤ) που λειτουργεί από το 1973 σε μια νοικιασμένη σύγχρονη πολυκατοικία στην οδό Κυδαθηναίων στην Πλάκα, σε ένα χώρο δηλαδή που δεν του επιτρέπει να αναπτύξει τις πολύτιμες συλλογές του (25.000 αντικείμενα), οι οποίες φυλάσσονται σε μεγάλο βαθμό σε ακατάλληλες (νοικιασμένες) αποθήκες.

Επειτα από είκοσι χρόνων προσπάθειες, το Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, που κλείνει φέτος τα 93 του χρόνια (ιδρύθηκε το 1918 από τον ποιητή Γ. Δροσίνη), βρίσκεται για πρώτη φορά πολύ κοντά στην απόκτηση δικής του στέγης. Η μελέτη ανάπλασης 16 κτιρίων της επονομαζόμενης «Αυλής των θαυμάτων», ιδιοκτησίας του υπουργείου Πολιτισμού, που έχουν από χρόνια παραχωρηθεί στο ΜΕΛΤ, εντάχθηκε στα χρηματοδοτούμενα έργα από το ΕΣΠΑ (14 εκατ. ευρώ), η υλοποίηση των οποίων αρχίζει άμεσα.

Σ' αυτή τη γειτονιά ζούσαν διάφορες οικογένειες μέχρι το τέλος της δεκαετίας του '70 - αρχές '80. Ουδείς γνωρίζει με ακρίβεια γιατί ονομάστηκε «Αυλή των θαυμάτων», όπως μας εξήγησε η διευθύντρια του ΜΕΛΤ Μαρία Αυγούλη. 

Μήπως γιατί στα τέλη του 19ου αιώνα αποκαλούσαν την οδό Αθηνάς, (καταλήγει σε εκείνο το σημείο), «οδό των θαυμάτων» από τους μάγους και τους ζογκλέρ που συνήθιζαν να εμφανίζονται εκεί; Ή μήπως γιατί παραπέμπει στην αυλή των θαυμάτων που γνωρίσαμε από τον ελληνικό κινηματογράφο;

Τεκμηριωμένη απάντηση προς το παρόν δεν υπάρχει. Ωστόσο ο ερειπιώνας που αντικρίζεις μπαίνοντας σε αυτή την αυλή εκπέμπει μαγεία. Κτίρια ερειπωμένα, βουβά, χορταριασμένα, κάποια μισογκρεμισμένα, απ' όπου νιώθεις σαν να έρχονται τραγούδια και χαρούμενες φωνές μικρών παιδιών. Στην πραγματικότητα ο χώρος αυτός ήταν η εσωτερική λιθόστρωτη αυλή του αρχοντικού Λογοθέτη στην οποία έμπαινες από μια μεγαλοπρεπή πύλη που σώζεται ακόμη. Από το ίδιο το αρχοντικό έχει διασωθεί ένα τμήμα της σκάλας του που ανέβαινε από το κατώι στο ανώι και μια κολόνα.

Τα υπόλοιπα κτίσματα που υπάρχουν γύρω από τη μικρή πλατεία είναι της ύστερης οθωμανικής περιόδου και λαϊκής αρχιτεκτονικής, σύμφωνα την ιστορική τεκμηρίωση που έγινε για τη μελέτη αναστήλωσης. Η μελέτη εκπονήθηκε από την εταιρεία ΒΕΤΑΠΛΑΝ ΑΕΜ με την επίβλεψη των έμπειρων αρχιτεκτόνων της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Νεωτέρων Μνημείων πρωτοστατούντων του διευθυντή της Ν. Χαρκιολάκη και της Ζωής Ευαγγέλου.

Η περιοχή αυτή, ιδίως κοντά στην Αρχαία Αγορά, κατά την οθωμανική περίοδο είχε κατοικηθεί από προύχοντες. Σώζονται ακόμη μερικά αρχοντικά, όπως των Μπενιζέλων. Από τη Ρωμαϊκή Αγορά ώς τη Βιβλιοθήκη Αδριανού είχαν συγκεντρωθεί οι εμπορικές και μεταπρατικές δραστηριότητες της πόλης. Το Ανω, Κάτω Παζάρι και το Σταροπάζαρο. Στο συγκεκριμένο οικοδομικό τετράγωνο ήταν το Κάτω Παζάρι με καταστήματα, καφενεία και διάφορα εργαστήρια στο μέτωπο των κεντρικών δρόμων. Το Κάτω Παζάρι λειτουργούσε μέχρι τις 9 Αυγούστου του 1884, όταν κάηκε ολοσχερώς. Από τότε, η εμπορική ζωή της πόλης μεταφέρεται στις οδούς Αθηνάς, Ερμού και Αδριανού. Στην οδό Αρεως παρέμειναν και επεκτάθηκαν τα καταστήματα (σήμερα με τουριστικά είδη) και βιοτεχνίες.

Ωστόσο, μέσα στην αυλή παρέμεναν τα σπίτια από τον 19ο αιώνα μέχρι πρόσφατα. Τα κτίρια αυτά επιτάχτηκαν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή για τη στέγαση προσφύγων.

«Το μουσειολογικό πρόγραμμα κρατάει τα δρομάκια, την εσωτερική πλατεία και τα άλλα δύο πλατώματα που υπάρχουν στον χώρο, έτσι ώστε οι επισκέπτες να μπορούν να τα περπατήσουν και να έχουν την αίσθηση μιας "ζωντανής γειτονιάς". Επίσης ο χώρος θα είναι ανοιχτός και εκτός των ωρών λειτουργίας του μουσείου, ώστε να μπορεί κανείς να καθίσει και αργότερα στο καφέ-εστιατόριο της "Αυλής"», μας λέει η κ. Αυγούλη.

Επιπλέον ο χώρος της άλλης πλατείας, ενός αδόμητου οικοπέδου, επί της οδού Βρυσακίου θα διαμορφωθεί, όπως υποστηρίζει η ίδια, «για την οργάνωση υπαίθριων εκδηλώσεων, π.χ, παραστάσεων Καραγκιόζη, λαϊκών δρώμενων, παραδοσιακών ομαδικών παιχνιδιών αλλά και εκπαιδευτικών προγραμμάτων με διαχρονικό χαρακτήρα λόγω της άμεσης γειτνίασης με τη Στοά Αττάλου και τα περιβάλλοντα μνημεία».

Στα κτίρια της «Αυλής» θα στεγαστεί η έκθεση του μουσείου. Σε 1.500 τ.μ. θα παρουσιαστούν οι θεματικές ενότητες: στέγαση, τροφή, ενδυμασία, τεχνικές παραγωγής, μεταποίησης, κοινωνική - πνευματική ζωή, δηλαδή όλος ο κύκλος της ζωής της παλιάς Αθήνας. Εχουν προβλεφθεί αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, αίθουσα περιοδικών εκθέσεων, χώροι διοίκησης, βιβλιοθήκης, τεκμηρίωσης, φωτογραφικού αρχείου, ηχοθήκης, ταινιοθήκης και μικρής αποθήκης (γιατί οι αποθήκες του μουσείου δεν χωρούν εκεί).

Ετσι, το ΜΕΛΤ θα έχει σε μικρή απόσταση άλλους τρεις εκθεσιακούς χώρους. Λοξά απέναντι, στην πλατεία Μοναστηρακίου το Τζαμί Τζισταράκη, όπου παρουσιάζει μια πλούσια συλλογή νεοελληνικής κεραμικής, το Λουτρό των Αέρηδων στην Πλάκα και το σπίτι της οδού Πανός 22 όπου λειτουργεί μόνιμη έκθεση για τα παραδοσιακά επαγγέλματα.

Η κεντρική είσοδος στην «Αυλή των θαυμάτων» θα είναι από την οδό Αρεως, από το προαύλιο του Αγίου Ελισαίου, τον αναστηλωμένο αυτό ναό που μοσχοβολάει ακόμη από το πέρασμα του Παπαδιαμάντη. Στη συνέχεια, περνώντας από τον επιβλητικό πυλώνα του παλιού αρχοντικού Λογοθέτη θα βρίσκεται κανείς στον πυρήνα του οικοδομικού τετραγώνου όπου είναι η «Αυλή».

Μετά την επίσκεψη στο μουσείο, ο επισκέπτης θα μπορεί να περιπλανηθεί στα λαϊκά κτίρια επί της μικρής οδού Κρεββατά που ξεκινά από την οδό Κλάδου. Στο τέλος της οδού Κρεββατά βρίσκεται σήμερα μια περιφραγμένη ανασκαφή του Αγίου Θωμά που θα διαμορφωθεί ως αδόμητος χώρος για εκδηλώσεις του μουσείου.

Από μια πάροδο της οδού Αδριανού 52 θα μπορεί επίσης να εισάγεται ο επισκέπτης στον χώρο (όπως επίσης από την Κρεββατά και τη Βρυσακίου) όπου θα βλέπει ένα συγκρότημα καταστημάτων και διώροφων κατοικιών. Εδώ θα στεγαστούν η διοίκηση, η βιβλιοθήκη, το αρχείο κ.λπ. αξιοποιώντας συνολικά 4.000 τ.μ.

Τα στοιχεία δόμησης που παρουσιάζονται είναι από διάφορες φάσεις. Εχουμε χαγιάτια, επιμελημένη όψη νεοκλασικού ρυθμού με μπαλκόνι, μαρμάρινες εξωτερικές κλίμακες με περίτεχνα κιγκλιδώματα, όπως και πρόχειρες λαϊκές κατασκευές.

Είναι σαφές ότι πέρα από τα στοιχεία της παλιάς Αθήνας συνυπάρχουν στην έκταση αυτή ένα τμήμα του υστερορωμαϊκού τείχους, κατάλοιπα βυζαντινών μνημείων τα οποία επίσης θα επισημανθούν, παρουσιάζοντας το παλίμψηστο μιας πόλης μαγικής.

enet.gr